کاردانەوەی توندی بەغدا و نەرمی هەولێر! لە پەیوەند بە هێرشەکەی تورکیاوە

نووسینی: عەبدوڵا مەحمود

هێرشی ٢٠ تەموزی تورکیا بۆسەر ناوچەیەکی گەشتیاری لە سنوری زاخۆ، کاردانەوەیەکی خێرای لە ئاستی فەرمی و جەماوەریدا، بەدوای خۆیدا هێنا. هۆکاری ئەم کاردانەوە خێرایەش ئەوە بوو ئەگەر پێشوتر ناوبەناو دەوڵەتی تورکیا هێرش و ئۆپەراسیۆنی لەسەر سنورەکان دەکرد، ئەوا لەو ماوانەی دواییدا ئۆپەراسیۆنەکان نەک تەنها لە سنورەکان، بەڵکو لەقوڵایی کوردستاندا ئەنجام دەدات و بێپسانەوە بەردەوامی هەیە. وە ئەگەر پێشوتر هێرشەکانی بۆسەر ئەو ناوچانە بوو کە پاساوەکەی بوونی چەکدارانی پەکەکە بوو، ئەوا ئەمجارە هێرشەکەی بۆسەر ناوچەیەکی گەشتیاری بوو کە پاساوی بوونی چەکدارانی پەکەکەی نەبوو. جیا لەوانەش ئەمجارە قوربانیانی هێرشەکە هاوڵاتیانی مەدەنی و گەشتیار بوون کە نەک بەتەنها کوردستانی، بەڵکو زوربەی هەرەزۆریان، هاوڵاتیانی عێراقی بوون.

کاردانەوەی جەماوەری لەسەر ئاستی عێراقدا، بەدیاریکراوی لەخوارو و ناوەراستدا بۆ قوربانیانی ئەم رووداوە، لەهێنانەخوارەوەی ئاڵای تورکیا لەسەر سەفارەتخانەکان، بنکەکانی پێدانی ڤیزا و داواکاری خەڵك بۆ کۆتاییهێنان بە پەیوەندی و ڕێکەوتننامەی ئەمنی نێوان عێراق و تورکیا، قەرەبووکردنەوەی خێرای هاوڵاتیانی گیانبەختکردوو… هێندە خێراو بەهێز بوو، کە زۆر زوو هێزو لایەنە سیاسییە عێراقیەکانی ناچارکرد، کاردانەوەی فەرمی نیشان بدەن، تا لەو ڕێگایەوە خۆیان لەگەڵ تورەیی جەماوەریدا جوت بکەن و هەیمەنەی روولەسەری عێراقیش نیشان بدەن. سکاڵا تۆمارکردن لە ئەنجومەنی ئاسایش، داواکاری لە تورکیا کە بەفەرمی داوای لێبوردن بکات، پێشنیاری راگرتنی مامەڵەی ئابوری لەگەڵ تورکیا، چاوخشاندنەوە بە ڕیکەوتنە ئەمنیەکان، تا دەگات بەداواکاری چونەدەرەوەی بنکەو بارەگا سەربازی و هەواڵگرییەکانی تورکیا…تاد، کاردانەوەی عێراق بوون، کە لە سێ دەهەی رابردوودا بۆ یەکەمین جار بوو پەیوەندی نێوان تورکیا و عێراق بەو ئاستە گرژی تێ بکەوێت.

ئەم کاردانەوەیە لەسەر ئاستی شەقام و جەماوەرییدا لە ئاستی عێراق و ناچارکردنی لایەنی فەرمی و حکومی و سیاسییەکان، بە هەڵویستگرتن، بۆ یەکەمین جار دەسەڵاتی سیاسی بۆرژوازی کوردی ناچار کرد، کەمێک واوەتر لە جاران، ڕاسانێک لەخۆیان نیشان بدەن و دەنگیان کەمێک بەرزتر بێت. بەڵام راسان و دەنگ بەرزکردنەوەی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد بەتایبەتیش یەکێتی و پارتی لە بنەرەتدا لەلایەکەوە بۆ خۆجوتکردن بوو لەگەڵ دەنگی ئیدانەکانی بەغداد، و لەلایەکی تریشەوە کەوتە ژێر گوشار و نەفرەتی جەماوەری لە شەقامدا نەک، رەتکردنەوەی ملهوری تورکیا و دەستێوەردانەکانی. بەتایبەتی پارتی و یەكێتی لەو ئیدانەو دەنگ هەڵبڕینەیدا هێندەی پەکەکەی بە هۆکاری هێرشی تورکیا بۆسەر سنورەکان و دەستێوەردان لە دۆخی عیراق و کوردستاندا دەزانێ، نیو ئەوەندە دەوڵەتی تورکیا وەکو قوتب و دەوڵەتێکی پاوانخواز و ملهور تەماشا ناکات. ئیدانەی بوونی پەکەکە دەکات، بەڵام ئامادە نییە لە بەرامبەر بە ملهوری بەردەوام و دەستدرێژییەکانی بەردەوامی تورکیادا، بێتە دەنگ و ئیدانەیەکی جدی و فەرمی بکات و خواستی کۆتاییهێنان بە دەستێوەردان و ملهورییە بەردەوامەکانی بەدەستەوە بگرێت. نەک هەر ئەوە، بەڵکو رێگا بە هەڵسوڕاوان و چالاکوان و لایەنە سیاسیەکانیش نادات کۆبونەوەی ناڕەزایەتی بەدژی تورکیا و سیاسەتە ملهورانەکانیدا بکەن و لە جێگای ئەوە هەڵسوڕاوانیان بە پاساوی نەبوونی موڵەتەوە دەستگیر دەکات.

بۆرژوازی کورد چ وەکو بزوتنەوەو حزب لەدەسەڵاتدا و چ وەکو ئۆپۆزیسیۆن و نووسەر و کاراکتەری سیاسییەکانی، نیگەرانی دەنگ هەڵبڕینی جەماوەری و کاردانەوەی شەقامی عێراقی بوون، نەک نیگەرانی ملهوری تورکیا و ئەو هەموو قوربانیانەی بەهۆی تۆپبارانی تورکیاوە، روویدا.

ئەو مامەڵەیەی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد، جارێکی تر ئەو راستیەی خستەوە روو، کە بزوتنەوەی کوردایەتی بەبێ نۆکەرپیشەیی و بەبێ خۆبەستنەوە بە وڵاتانی ناوچەکەوە توانای هەناسەدانی نییە. هەر ئەو هۆکارەشە کە هەمیشە دەسەڵاتی شلۆقی لەبەردەم غەزەبی ئەو دەوڵەتانەدا ڕاگرتووە. ئەگەر عێراق وەکو دەوڵەت لە ئاستی نێودەوڵەتیدا خاوەنی پێگەی بەفەرمی ناسراوە و خاوەنی سەروەرییەکی یاسایی و حقوقی و نێودەوڵەتییە، و لەهەر دەنگ هەڵبرین و هەڵوێستەیەکیدا، تا ڕادەیەک دەتوانێت پشتیوانی ناوچەیی و نێودەوڵەتی بەدەست بهێنێت، ئەوا کوردستانی عێراق، و قەوارەی سیاسی هەرێم، لە ئاستی دنیادا خاوەنی دانپانانێکی نێوەدەوڵەتی نییەو ناتوانێت، لە پشتیوانی حقوقی و یاسایی بەهرەمەند بێت و ئەگەر هاوسۆزیەک لەلایەن دەوڵەتێکەوە نیشان بدرێت تەنها رووی سیاسی و کاتی هەیە. بەڵام ئەوە هەرگیز بە مانای ئەوە نییە کە دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد بێدەنگە هەڵبژێرێت. لەوەش زیاتر خۆبەستنەوەی بە وڵاتانی ناوچەکەوە نەک کۆمەک بە پرسی سیاسی کوردستان و تەنانەت قەوارەی سیاسی هەرێم ناکات، بەڵکو سایەی داڕمانی ئەو دەسەڵاتە لەلایەن خودی ئەو دەوڵەتانەوە دەکاتە کابوسێکی بەردەوام.

دەوڵەتی عێراق، لەگەڵ ئەوەدا حکومەتی لاوازە و دەسەڵاتی سیاسی تیایدا قوتبی نەبۆتەوە و دەستێورەدانی وڵاتەکانیش بەپلەی یەکەم ریشەی لەلاوازی دەسەڵاتی بەغدادایە، بەڵام خاوەنی قەوارەیەکی دەوڵەتی دانپیانراوە بە ناسنامەی حقوقی خۆیەوە. کاردانەوەی خێرای ئەمجارەی دەوڵەتی عێراق هەر پەیامێکی توند بە تورکیا نەبوو، بەڵکو پەیامێک بوو بە دەسەڵاتی بۆژوازی کوردیش، کە خاوەنی بریاری سیاسی و ئەمنی یەکلاکەرەوە، هێشتا بەغدایە. هەروەها بۆرژوازی عێراقی کەیسی کوشتاری هاوڵاتیانی مەدەنی بەدەستەوە گرت، تا وەکو گوشارێک لە ململانێی خۆی لەگەڵ تورکیادا لەسەر پرسی ئاو و کیشەکانی تردا بەدەستیەوە بگرێت، هاوکات  لایەنەکانی سەر بەئیران لە عێراقدا، ئەجندای ئیران بەدەستەوە دەگرن و لەوچوارچیوەیەشدا رۆڵی بەوەکالەت بۆ ئیران لە بەرامبەر بە تورکیادا وەکو قوتبێکی ناوچەیی دەگێرن. جیا لەهەموو ئەوانە بۆرژوازی لە عێراقدا سەرباری ناتەبایی و کیشەی ناو باڵەکانی، لەهەوڵی ئەوەدایە لە پرۆسیسێکدا دەسەڵاتی سیاسی خۆی قوتبی بکاتەوە و پرسی سیاسی کوردستانیش، لە چوارچێوەیەکی تازەدا پێناسە بکاتەوە. بۆ ئەو مەبەستەش پیویستی بە مانۆر و هەڕەشەو ریکاری و هەڵوەراندنی فرمێسکە لەژێر ناوی بەرگری لە “سەروەری عیراق، لە بەرامبەر بە هەرەشەی دەرەکی”دا. بەتایبەتی کە خواستی چونەدەرەوەی بنکەو بارەگا سەربازی و هەواڵگریی و سیخورییەکانی تورکیا و هاوکات ئێرانیش خواستێکی جەماوەرییە لەسەر ئاستی عێراق و کوردستاندا. بۆرژوازی کورد لەگەڵ ئەوەدا قیبلەی بەرەو بەغدا وەرگێراوە، بەڵام بەو پێیەی کە مایەدانان لەسەر ناکۆکی و ململانێی وڵاتەکان، بە ڕێگایەک بۆ مانەوەی خۆی دەزانیت، ناتوانێت دەستبەرداری خۆشخزمەتی و پشتکردن بە وڵاتەکانی ناوچەکە بێت. ئەمەش لەدوائاکامدا نەک خزمەت بە خەڵکی کوردستان ناکات و ئاییندە سیاسیەکەی بەرەو ئاڵۆزتر دەبات، بەڵکو دوبارە قوربانیەکانی خەڵکی کوردستان دەبن. پرسی راماڵینی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد، جێگرتنەوەی بەدەسەڵاتێکی پشتبەستوی جەماوەری دەتوانێت سەرەتای کۆتایی پێهێنانی پرسی دەستێوردانی وڵاتانی ناوچەکە و دوبارە پێناسەکردنەوەی پەیوەندی هەرێم بە بەغداشەوە، بێت.

  ٢٤ تەموزی ٢٠٢٢