hkkurdistan
پەسەندکراوی کۆنگرەی پێنجەمی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان
– ٣٠ ساڵ لەمەوبەر بزوتنەوەی کوردایەتی و حزبەکانی، بە خۆگرێدانەوە لەگەڵ سیاسەتی جەنگخوزانەی ئەمریکا، بە دەسەڵات گەیشتن. جەنگی خوێناوی ١٩٩١ی کەنداو هەلومەرجێکی تازەی خوڵقاند و دەرفەتی بۆ راماڵینی دام و دەزگاکانی رژێمی بەعس فەراهەم کرد. راپەرێنی ئازار لەو چوارچیوەیەدا سەریهەڵدا و لەژێر هەژمونی ئاسۆی ناسیۆنالیستی شەتەکدراو لەگەل سیاسەتی ئەمریکا بەرێوەچو.
– دوای ئەوەی ئەمریکا بە ئامانجی خۆی گەیشت، دەستی بۆ سوپای بەعس شل کرد تا تۆلەی راپەرین لە خەلکی کوردستان بکاتەوە. حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتیش هیچ بەرگریەکیان نەکردو لە پیش خەڵکەوە بە چەکەکانیانەوە رایان کرد. بەم جۆرە ئەو برگەیە بە کارەساتی ئاوارەیی و مەرگەساتی ملیۆنی تەواوبوو.
– ئاوارەیی ملیۆنی و دیمەنە هەژێنەرەکانی، دنیای شارستانی جوڵاند و لە ژیر کاریگەری رای گشتی جیهاندا، ئەنجومەی ئاسایش بە بریاریک ناوچەی ئارامی سەروی هیڵی ٣٦ی دروست کرد. ئەم بریارە پرسی سیاسی و میژووی خەڵکی کوردستانی هێنایەخوارەوە بۆ پرسی ئاوارە کوردەکان و چارەنوسی کوردستانی هەلواسی. حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی پێشوازیان لەم بڕیارە کرد و وەکو دەستکەوتێکی گرنگ و میژووی لەقەڵەمیاندا. هاوکاتیش بۆ شەریکبوونەوەیان لە دەسەڵات کەوتنە گفتوگۆو سازان لەگەڵ رژێمی بەعسدا…
– بەم جۆرە کوردستان بە کردەوە نە بەشیک بوو لە عێراق و نە وڵاتێکی سەربەخۆش بوو. لە کۆمەڵگەیەکی مەدەنی نۆراڵەوە گۆڕا بۆ ئۆردوگایەکی ئاوارەیی کە خەڵکەکەی بۆ پێداویستیەکانی ژیانی رۆژانە، چاویان بڕیە کۆمەکی یوئین و رێکخراوە خێرخوازەکان، یەکێتی و پارتیش کران بە پاسەوانی ئەم ئۆردوگایە. لەوکاتەوە ئیتر سەرگەردانی سیاسی لەگەڵ کێشەی کورد، بوونە دوانە گرفتی سەرەکی کۆمەڵگەی کوردستان.
-ساڵی ١٩٩٢دا ناسیۆنالیزمی کورد خۆشباوەر بە پشتیوانی ئەمریکا و غەرب دەستیان برد بۆ هەڵبژاردن و پیکهێنانی حکومەت و پەرلەمان. بەڵام ئەم حکومەت و پەرلەمانە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا دانی پێدانەنرا و دوچاری بنبەست بوو. بەم بۆنەیەوە ململانێی یەکیتی و پارتی لەسەر دەسەڵات سەریهەڵدا. لە یادی دووساڵەی هەڵبژاردنەکەیاندا شەڕی خوێناوی ناوخۆیان دەستی پیکرد. ئەم شەرە لەدوا پلەی خوێناوی خۆیدا یەکیتی خستە باوشی ئیران و پارتیشی خستە باوشی تورکیاوە. سەرئەنجام لە ٣١ی ئابی ١٩٩٦دا پارتی بە پشتیوانی بەعس هەولێری گرتەوەوە و هاوسەنگی هیزی بە قازانجی خۆی گۆری. لەم جەنگەدا بەهەزاران کەس بوونە قوربانی. دوای ٧ ساڵ ئەو شەرە نگریسە کۆتایی هات و هەردوو حزب بە رێکەوتنی ستراتیژی لەسەر دزینی سامان و داهاتی کوردستان و ئاودیوکردنی سامانی گشتی و دابەشکردنی لەنیوان خۆیاندا پێکهاتن، کە تا ئێستا درێژەی هەیە.
-جەنگی دووەمی ئەمریکا دژی عیراق لە ٢٠٠٣ کە بوە هۆی روخانی رژێمی بەعس، هەلومەرجێکی تازی هێنایە ئاراوە. حزب و تاقمە قەومی و ئیسلامیەکانی بەدەسەڵات گەیاند و عێراقی کردە مەیدانی جەنگی تایفی و برەودان بە ناکۆکی قەومی و دینی و دەستێوردانی وڵاتانی ناوچەکە. هاوکات بە سەپاندنی فیدرالیزمی قەومی لە دەستوردا، بە فەرمی زەمینە بۆ توندکردنەوەی کێبەرکێی قەومی و دریژەپیدانی سازبو. فیدرالیزم وەکو پرۆژەیەک بۆ شەریکبونەوەى ناسیونالیزمى کورد لە دەسەڵات مەسەلەی کوردی بەرەو ئاڵۆزی زیاتر برد.
-پاش کۆتایهاتنی جەنگ لەسەر دەستی ئەمریکا مەجلسی حوکم دامەزرا، وەکو حکومەتی کاتی و داریژەری دەستوری تازەی عیراق. لەو برگەیەدا حزبە بورژوازیە کوردەکان، تەنها بە نرخی ئەوەی سوچێکی دەسەڵات بە خۆیان ببریت و فیدرالیزمیان لە دەستوردا بۆ جیگیر بکرێت و چەند پۆست و لە١٧% بودجەیان پێببڕێت، بونە هاوپەیمانی کۆنەپەرستانەترین باندە قەومی و ئیسلامیەکانی عیراق و پشتیوانیان لە دەستورێک کرد کە بوە یەکیک لە هۆکارەکانی ئەو سیناریۆ رەشەی نزیکەی بیست سال بالی بەسەر عیراقدا کێشا.
– تا ساڵی ٢٠٠٣ بورژوازی کورد وەکو ئۆپۆزیسیۆنی رژێم خۆی نیشان دەدا، بەڵام بەروخانی رژێمی بەعس ئیتر بۆرژوای کورد و حزبەکانی بوونە خاوەنی دەسەڵات و خۆیان لە جێگای رژیمی پیشوو رووبەرووی خەڵکی کوردستان و داخوازییەکان بوونەوە. ئەوپاساوەی کە پیشتر بۆ قەبڵاندنی دەسەڵاتی نگریس و تاڵانگەرانەی خۆیان، خەڵکی کوردستانیان بە مەترسی گەرانەوەی بەعس دەتۆقاند و هۆکاری نەبوونی و گرانی و بیکاری و بێدەرەتانیان بۆ بەعس دەگێرایەوە. بەروخاندنی رژیمی بەعس ئەم چەک و پاساوە لەدەستیان دەرهات. لەوکاتەوە بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری رووی لە پەرەسەندن کرد، شارەکان بوونە مەیدانی خۆپیشاندان و نارەزایەتی جەماوەری دژی ئەم دەسەڵاتە گەندەڵ و ستەمکارە.
-بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری لە دریژەی خۆیدا لە ١٧ شوباتی ٢٠١١دا، بەئیلهام وەرگرتن لە شۆرشەکانی” بەهاری عەرەبی” و لە پێناو نان و ئازادی و گیڕانەوەی بەهای ئینسانیدا، دەسەڵاتی ئەم حزبانەی هێنایە لەرزە. ئەم هاتنه‌مه‌یدانە بوو بە خاڵی وه‌رچه‌رخانێکی گرنگ لە میژووی ئەم کۆمه‌ڵگەیەدا. دوای 20 ساڵ له‌پێشێلکردنی ئیراده‌ی جه‌ماوه‌ری کرێکار و زەحمەتکێش، به‌کرده‌وه بزووتنه‌وه‌یه‌کی شۆڕشگێڕانه بۆ هه‌ڵگێڕانه‌وه‌ی ئەم هه‌لومه‌رجە کاره‌ساتبارە ده‌ستی پێکرد.
-ساڵی ٢٠١٤ کە داعش سەری هەڵدا، بورژوازی کورد خۆشحاڵی خۆی لە هاتنی داعش دەربڕی و وتیان” فرسەتە”. لەکاتیکدا داعش بە رەفتارە ئیسلامیەکانی، قەتڵ و عامی خەڵکیان دەکرد و دەستیان لەهیچ تاوانکارییەک نەدەپاراست، حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی سەرمەستی گرتنی چەند شوێن و ناوچەیەک بوون کە لەلایەن سوپای عیراقەوە چۆڵکرابوون. بەم جۆرە پیشوازیان لە هیرشی داعش کرد بۆ سەر شار و ناوچەکانی بندەستی حکومەتی بەغدا. کاتێکیش داعش هیرشی کردە سەر شەنگال و دەوروبەری، هیزەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی بەتایبەتی پارتی کە دەسەڵاتداری ناوچەکە بوو، بێ ئەوەی یەک فیشەک بۆ بەرگری بتەقێنن هەڵهاتن و خەڵکی شەنگالیان بەدەستی بەستراو رادەستی داعش کرد. بەمەش تراژیدیەکی گەورەیان بەسەر خەڵکی شەنگال و دەوربەریدا هێنا.
-دوای تێکشکانی سەربازی داعش، دەسەڵاتی بۆرژوازی عیراقی بۆ گێرانەوەی هاوسەنگی هیزی لەدەستچووی سەردەمی شەری داعش و ئەو جێگایانەی لەدەستیان دابوو، بەپاساوی ریفراندۆم و بەهاوکاری بالێکی یەکێتی، لە ١٦ ئۆکتۆبەردا هیرشیان کردە سەر کەرکوک و ناوچە کوردنشینە کێشەلەسەرەکان. هیزە چەکدارەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی بێ هیچ بەرگرییەک، هەروەکو شەنگال خۆیان بەدەستەوەدا و جاریکی تر ئاوارەیی و بێدەرەتانیەکی گەورەیان بەسەر خەڵکی ئەو ناوچانەدا هینا..
-بورژوازی کورد بە دریژایی ٣٠ ساڵی رابردووی دەسەلاتی، لە هیچ یەک لەو بڕگەو ویستگە سیاسی و ئاڵوگۆرە گەورانەدا، بۆیەک جاریش نوێنەرایەتی هیچ ویست و بەرژەوەندیەکی خەڵکی کوردستانی نەکرد، هەمیشە بازرگانیان بە پرسی کوردەوە کردوە، بوونەتە مایەی نەهامەتی و بێدەرەتانی بۆ خەڵک.
– لەم ٣٠ سالەدا ژیان و گوزەرانی چینی کرێکار و جەماوەری بیبەش تا ئەوپەری خراپی رۆشت، بێکاری کۆمەڵگای داگرت، موچەیان تاڵان کرد و دایانشکان بۆ چارەکە موچە، هەژاری کەمەرشکێنیان بەسەر خەڵکدا سەپاند، خزمەتگوازرییە پێویست و سەرەتاییەکانیان سپارد بە بازاری بێڕەحمی سەرمایە، لە ریگای سەپاندنی تەزکیەی حزبیەوە مافی کاکردن بە بارمتە گیرا و کریکاران کرانە پاشکۆی حزبە دەسەڵاتدارەکان. چینی بۆرژوازیش لەسەر حیسابی هەژاری و بێدەرەتانی و بیبەشکردنی خەڵک لە سەرەتاییترین ماف و خزمەتگوازرییەکان، هەروەها لە ڕێگای دزی و تاڵانیەکی ئاشکرای” نایاسایی و بەیاسایی کراو” بوەتە خاوەن سامانێکی بێ هەژمار…
– مافە فەردی و مەدەنیەکان و ئازادیە سیاسییەکان، کەوتنە بەردەم هەرەشە و پەلاماری سەرکوت. تەنانەت دەیان کەس بەهۆی کەڵک وەرگرتن لە سۆشیال میدیا و نووسینی بابەتی رەخنە ئامیز رەوانەی زیندانەکان کران. زیندانیى سیاسى و پاکانە پرکردنەوە و تیرۆری نەیارانی دەسەلات و رۆژنامەنوسان پەرەی سەند، بەرى رۆژنامەو کارى رۆژنامەگەرى گیرا.
– لەیەکەم رۆژی هاتنەسەرکاری ئەم حزبانەوە لێشاوی کوشتاری ناموسپەرستانەی ژنانیان بەرێخست. هەزاران ژن بە پێى یاساکانى ئەحوال شەخسى و سزاکانى بەعس تیرۆر کران، یاسا کۆنەپەرستە دژە ژنەکان لە پەرلەماندا دەمەزەرد کرانەوە. لە ماوەی ٣٠ سالی ئەم دەسەڵاتەدا چەند بەرابەری قوربانیان کیمیابارانی هەلەبجە ژنان کوشتار یان ناچار بە خۆکوژی کراون. تەنانەت ئەم نەریتە چەپەلەیان گەیاندە ناو رەوەندی کوردی لە دەرەوەی وڵات و لە جەرگەی ئەوروپادا لێشاوێک لە ژنان بە بەهانەی پیسی ناموسپەرستی لەسەر دەستی نەریتی کوردایەتی خەلتانی خوێن کران.
– مندالان بێ ناز فریدرانە سەر شەقام و مەیدانى کارەوە، یان کرانە خۆراکى خورافات و داب ونەریتى دینى. ئارەزوەکانى لاوان لە ناو داب ونەریتى دواکەوتوانەو هەژارى و نەدارى کەمەرشکیندا ووردبوون و بۆ رزگاربوون لەم مەینەتانەو وێل بوون بەدوای ژیانێکی باشتردا، رێگای جیهێشتنی کوردستانیان گرتە بەر.
– ٣٠ سالى رابردوو لە هەمان کاتدا دەورانى لە محەکدانى دەسەلاتى بورژوا-ناسیونالیستى کورد بوو. بە کردەوە نیشانیاندا دەسەلاتى ئەوان دەسەلاتى خەلک نییە و بواریک بە دەورو دەخالەتى خەلک نادات، هیچ ریگاچارەیەکى کارسازیان بۆ هیچ یەک لە کیشەکانى کۆمەلگە نییە، هەلبژاردن روپۆشیکە بۆ دەسەڵاتی داسەپاویان، یاسا ناویکە بۆ ئەو قەیدوبەندانەى کە بۆ غەیرى خۆیان دایدەنین. هەمان یاساکانى پیشووى رژیمى بەعسیان پەسەندکردەوە.
* * *
٣٠ ساڵی رابردوی دەسەڵاتی بورژوازی کورد بە کردەوە ئەو راستیەی سەلماند کە کۆمەلگای کوردستان یان دەبێ ئەم بزوتنەوەیە و حزبەکانی تیپەڕێنێ یان دەبی هەمیشە چاوەروانی نەهامەتی و کارەسات و بێدەرەتانی بێت. ئەمە دروسترین ئەنجامیگیریە لە ٣٠ ساڵی رابردو. ئیستاش لە هەناوی هەلومەرج و ئالوگۆرە جیهانی و ناوچەیەکاندا، ئەم دەسەڵات و حزبانە لەگەل دەورەیەکی تر لە ئاسۆتەنگی بەرەرورون و دەیانەوێ کۆمەلگا راپێچی داهاتویەکی تەڵخ بکەن. بۆیە داهاتویەکی درەخشان و دەستەبەرکردنی ماف و خۆشگوزەرانی و ئاسایش و ئارامی، بەر لە هەموشت بەندە بە کۆتایهینانی ئەم دەسەڵاتە ستەمکارە و بەرپاکردنی دەسەڵاتیکی شۆڕشگیرانەی پشتبەستوو بە ئیرادەی راستەوخۆی خەڵک.
ئەو بزوتنەوە نارەزایەتیە جەماوەریەی کە چەندین ساڵە بە خواستی کۆتایهینان بە دەسەڵاتی گەندەڵ و ستەمکاری ئێستاوە، پێی ناوەتە مەیدانەوە و رۆژ لە دوای رۆژ پەرە دەگرێ و نەشونما دەکات، ئەم کارەی مەیسەر کردوە. ئەم بزوتنەوەیە بۆ ئەوەی بە ئامانجەکانی بگات پێویستی بەوەیە لە دەوری ئاسۆ و بەدیل و رابەریەکی شۆڕشگیرانە بەرەو سەرکەوتن ئاراستە بگرێت. حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لەو پێناوەدا عەزمی جەزم کردوە. بەڵام ئەم خەباتە تەنها بە بەشداری و ریزبەستنی جەماوەری کریکاران و ئازادیخوازان و ژنان و لاوان لە دەوری ئەم بەدیلە لە پرۆسەی خەباتێکی سیاسی و کۆمەڵایەتیدا دەتوانی بە سەرکەوتن بگات. کۆنگرەی پێنجەمی حزب بە ئیرادەیەکی بەهێزەوە پێداگری لەسەر بە ئەنجام گەیاندنی ئەم رەوەندە دەکات و بانگەوازی جەماوەری تینوی ئازادی و خۆشگوزەرانی دەکات بۆ کۆبونەوە لە دەوری ئەم ئاسۆیە.
کۆنگرەی پێنجەمی حزبی کۆمۆنستی کرێکاری کوردستان
نۆفەمبەری ٢٠٢١
