hkkurdistan
دەسەڵاتی سەربازی پاشەکشەی پێکرا
نوری بەشیر
هەلومەرجی رابردوو و گۆڕانکاریەکانی یەک مانگ:
ناڕەزایەتیەکانی چەندین ساڵەی رابڕدوو لەبەرامبەر گرانی نان و نەبوونی خزمەتگوزاریە سەرەتاییەکان و سەرکوت و بێکاری و برسێتیدا، لە ئەپریلی ٢٠١٩ دا دەسەڵاتی سەربازی و دیکتاتۆری ناچارکرد بۆ رزگارکردنی دەسەڵاتی بۆرژوازی لەهێرشی جەماوەری کرێکارو کەمدەرامەت و ژنانی ستەمدیدە کە هاتنەمەیدان، قوربانی بدەن بە عومەر حەسەن بەشیر و بکەونە ساتوسەوداو چاوبەست بەوەی کە دەسەڵاتی دوولایەنەی مەدەنی و سەربازی تاکو هەڵبژاردنی کۆتایی ساڵی ٢٠٢٢ قبوڵ بکرێت.
ئەم دەورەیە کورتخایەن بوو بۆ دەسەڵاتدارانی بۆرژوازی و سەربازی و دەوریەکی تاقیکردنەوە بوو لەلایەک بۆ ئەوان و لەلایەکی ترەوە بۆ جەماوەری تووڕەو ناڕازی. سوپا بەسەرپەرشتی عبدولفەتاح بورهان بەردەوام ترسیان هەبوو دەسەڵات لەدەستیان دەربهێنرێت، لەبەرئەوەی ناڕەزایەتیەکان بەردەوام لە فشارهێناندا بوون و داواکاری و خواستەکان و ناڕەزایەتی زیاتری رێکخراوە کرێکاری و پیشەییەکان و ترسێکی جدی بۆسەر دەسەڵات دروست کردبوو، بەتایبەتی کە خەڵک توانیان لە خوارەوەو لەگەڕەکەکاندا خۆیان رێكخراوبکەن .
دەسەڵاتی سەربازی بۆ فرسەتێک دەگەڕا دەسەڵات لەبەرژەوەندی خۆی یەکلایی بکاتەوە. لە ٢٥ی ئۆکتۆبەری ٢٠٢١دا کۆدەتایەکی سەربازیان ئەنجامدا. عبدوڵا حەمدۆکی سەرۆک وەزیران کە کەسایەتیەکی ناسراو و شێوەیەک بەرگری لە دەسەڵاتی دوولایەنەی مەدەنی و سەربازی دەکرد، لەگەڵ ژمارەیەک کەسی دەوروبەری دەستبەسەرکران. جەماوەری ناڕازی سودان لەم بەرنامەیەی دەسەڵاتی سەربازی بە ئاگابوون، بەتایبەت هێزە رێکخراوەکانی دەرەوەی دەسەڵات لە رێکخراوە کرێکاری و پیشەییەکان و کۆمیتەکانی بەرگری گەڕەک کە تازە سەریان دەرهێنابوو. لەسەر بڕیاری کۆمەڵەی پیشەگەرانی سودان و کۆمیتەکانی بەرگری گەڕەک و هێزی ئازادی و گۆڕان، بانگەوازی خۆپیشاندانی ناڕەزایەتی سەرتاسەریان کرد. رۆژی ٣٠ی ئۆکتۆبەر خۆپیشاندانی ملیۆنی ئەنجامدرا. دەسەڵاتی سەربازی بە سەربازو ئاسایش و پۆلیس و هێزە میلیشیا ئۆپۆزیسیۆنەکانەوە، کەوتنە سەرکوت و راونان و گرتنی خۆپیشاندان و پاشەکشەیان بە خۆپیشاندان کردو ژمارەیەک کوژراو بریندار و دەستگیرکران و هێڵەکانی ئینتەرنێت بڕان. خۆپیشاندان پاشەشەی کرد، بەڵام ناڕەزایەتیەکان و پەیوەندیەکان لەرێگای کۆمیتەکانی بەرگری گەڕەکەوە بەردەوامبوو.
جارێکی دیکە کۆمەڵەی پیشەگەرانی سودان و کۆمیتەکانی بەرگری گەڕەک بانگەوازی خۆپیشاندانی سەرتاسەریان کرد. سەدان هەزار کەس لە زۆربەی شارەکاندا لە ١٧ی نۆڤەمبەردا هاتنەمەیدان و ئەگەرچی ئەمجارەیان کوشتارو دەستگیرکردنی زۆر ئەنجامدرا، بەجیا لەبڕینی ئەنتەرنێت، خەتی تەلەفونیشیان بڕی، بەڵام خۆپیشاندانەکان بەردەوام بوون. بەشێوەیەکی رێکخراو لەخوارەوە کە لەهەموو گەڕەکێکدا بەرنامەی خۆپیشاندانی رێکوپێک و گرتنی شەقامە سەرەکیەکان و پەیوەندیەکانیان بەیەکەوەو پەیوەندی لەگەڵ رێکخراوە پیشەیی و کرێکاریی و جەماوەری و ژناندا هەبوو. دروشمی بە ئاشتی بە ئاشتی کە لە٣٠ی ئۆکتۆبەردا بەرزکرابۆوە، ئەمجارە گۆڕا بە: هیچ دانوستانێک نیە هیچ ڕێکەوتنێک نیە! هیچ هاوبەشییەک نیە، نا بۆ دەسەڵاتی سەربازی بەڵی بۆ دەسەڵاتی مەدەنی، ناڕەزایەتیەکان بەردەوام بوو.
ئەم ناڕەزایەتیە فراوانە بەردەوام کۆمەڵگای دەخستە ژێر کاریگەری خۆی و بە نیازی خۆپیشاندانی گەورەتر تربوون. هێزی سەربازی و میلیشیاکان و ئۆپۆزسیۆنە میانەڕەوەکان فشاریان بۆ دەهات و فشاری ئەم ناڕەزایەتیە رادیکالانە ناوەوەی وڵات و دەرەوەی لە وڵاتانی دراوسێ و تا دەگاتە ئەمریکای ترساند، کە ئەم ناڕەزایەتیە بەرەو ڕاماڵینی یەکجاری دەسەڵات بڕوات و دەسەڵاتی جەماوەری رێکخراو لەخوارەوە دامەزرێت، کە ترسی بۆ سەر حکومەتەکانی ناوچەکەش دەبێت.
دەسەڵاتی سەربازی بەناچار کەوتنە پلانێکی تر کە بەکەمترین زیان و دەسەڵاتیی بۆرژوازی لە توڕەیی خەڵکی رێکخراو لەخوارەوە رزگار بکەن، هەربۆیە کەوتنە گفتوگۆ و ئازادکردنی عبدوڵا حمدۆک کە لە کۆدەتا سەربازیەکەیاندا دەستبەسەر کرابوو و گەڕانەوەی بۆ پۆستەکەی. هەروەها بەناچاری بڕیاری ئازادکردنی دەسگیرکراوەکان و بەدوایدا دانیشتینی نێوان هێزە سەربازیەکان و حەمدۆک و ژمارەیەکی تر لە ئۆپۆزسیۆن بۆ گەڕانەوە بۆ دەسەڵاتی دوولایەنەی مەدەنی و سەربازی تا کاتی هەڵبژاردن لە کۆتایی ساڵی داهاتوودا ئەنجام دەدرێت. ئەمە پاشەکشەیەکی سوپا بوو لەبەرامبەر درێژەی ناڕەزایەتیەک کە سەرتاسەری سودانی داگرتووە بەدژی دەسەڵاتی سەربازی و کە تا ئێستاش ئەو هێزانەی کە بانگەوازی خۆپیشاندانیان دەکردو هەروەها زۆربەری جەماوەری سودان لەسەر دروشمەکانی خۆیان دەسەڵاتی مەدەنی بەردەوامن. هەروەها لەکاتی ئیمزاکردنی رێکەتنی نێوانیان لە ٢١ی نۆڤەمبەردا خۆپیشاندانی ملیۆنی بۆ جارێکی کە بەبەرزکردنەوەی ئەو شیعارانە بەردەوام بوو بەتایبەت بەڵێ بۆ دەسەڵاتی مەدەنی.
دەورەی داهاتوو پێشڕەوی چینی کرێکار دەخوازێت:
ئەوەی تائێستا لەسودان روویدا کۆتایی دەورەیەکە کە هێزە سەربازیەکان لەبەرامبەر ناڕەزایەتیە جەماوەریەکاندا لە دوو پلاندا بۆ مانەوەی دەسەڵاتی دریژماوەی سەربازی شکستیان خوارد و پاشەکشەیەکی گەورەیان بەسەردا سەپێنرا، کە ناتوانن هەروا بەئاسانی دەسەڵاتی دوولایەنەی مەدەنی و سەربازی نەهێڵن و دەسەڵاتی یەکلایەنەی سەربازی و دیکتاتۆری بسەپێنن. بۆ جەماوەری فراوانی خەڵک دەورەیەک بوو کە تێیدا خۆشباوەڕی بەهێزو دەسەڵاتی سەربازی و توندوتیژیەکانی وەستانەوە بوو، وە خاڵێکی بەرچاو لەم دەورەیەدا سەرهەڵدانی رێکخراوبوونی کۆمەڵگا لەخوارەوە لە کۆمیتەکانی بەرگری گەڕەکەکان یان ” دەرکەوتنی لەم دەورەیەدا” و بەردەوامی ژمارەیەک لە رێکخراوە مەدەنیەکانی وەک کۆمەڵەی پیشەگەرانی سودان و رێکخراوە کرێکاریی و هێزی ئازادی و گۆڕان بوو، ئەگەرچی ئەمەی ئاخری هەندێک کێشەیان تێکەوت بەڵام زۆربەی لەپاڵ ناڕەزایەتیەکانی جەماوەردا ماونەتەوە.
هەموو ئەو پێشڕەویانەی لەژێر کاریگەری ناڕەزایەتیەکاندا بەدەست هاتن، دەورەیەکی نوێ دەخاتە بەردەم جەماوەری کرێکارو مەحرومانی کۆمەڵگا کەخۆی بۆ سیناریۆکانی داهاتوو ئامادەبکات، لەبەرئەوەی بۆرژوازی چەکی لەدەستدایە، سەربازی هەیە و میلیشیاو وڵاتانی سەرمایەداری ناوچەکەی لەدەورە بۆ پاشەکشە بە ناڕەزایەتی و خۆپیشاندانەکان و داواکانیان. بۆ جەماوەری ناڕازی بۆئەوەی ئەگەری گەڕانەوەی دەسەڵاتی بۆرژوازی لەرێگای سەربازە پلە باڵاکانەوە نەتوانێت دیکتاتۆری بێپەردە بسەپێنێت، زەرورە کە چینی کرێکار پێبنێتە مەیدانەوە بۆ ئەوەی مۆری خۆی بدات لە ئایندەی کۆمەڵگا. بۆ ئەوەی چارەنوسی کۆمەڵگای سودان بەتەواوی بگۆڕێت، بەتایبەت کۆمیتەکانی بەرگری گەڕەک بەجیا لەکرێکاران کە رێژەیەکی زۆری بێکارو کەمدەرامەتی تێدایە، بگۆڕێت بەوەی کۆمیتەکانی بەرگری کارگەو ناوەندەکانی کشتوکاڵ بگرێتەوەو بەرەو پێکهێنانی حزبی کۆمۆنیستی چینی کرێکاران بڕوات تا کرێکاران بتوانێت مۆری خۆی بنێت بەو کۆمیتانەو ناڕەزایەتیەکانەوە کە رێگایەکە بۆ دەسەڵات لەخوارەوەی کۆمەڵگا، ئەمە دەتوانێت نەک چارەنوسی کۆمەڵگا لەبەرژەوەندی کرێکاران و ژنان و کەمدەرامەتی کۆمەڵگای سودان بگۆڕێت، بەڵکو مۆری خۆیشی بنێت بە ناڕەزایەتیەکانی دەورەی داهاتووی وڵاتانی ناوچەکەوە.
٢٤ی نۆڤەمبەری ٢٠٢١
