hkkurdistan
گیرخواردنی هەزاران پەنابەری خەڵکی کوردستان لەسنوری نێوان بێلاروس و پۆڵەندا
ئۆکتۆبەر: کارەساتی گیرخواردنی چەند هەزار هاوڵاتی کوردستان و عێراق لەسەر سنورەکانی بیلاڕوس و پۆڵۆنیا، نەك تەنها دیمەنێکی تراژیدی مرۆیی نمایش دەکات، بەڵکو ماناو دەربڕینێکی قووڵی سیاسی هەیە. چی ڕویداوە وا ئەو خەڵکە ناچارن ئەو سەختییە قبوڵ بکەن و ڕێگای هاتو نەهات بگرن!؟ لێکدانەوەی ئێوە بۆ ئەم ڕووداوە چیە؟
دەشتی جەمال: بە لێوردبوونەوەی سادەوە دەتوانرێت دیمەنی گریان و پاڕانەوە و ناڵە و هاواری مناڵ و ژن و پەککەوتەی سەر سنوورە دەستکردەکان، و ئەو تراژیدیا ناخهەژێنەی بووەتە مانشێتی میدیا و ڕۆژنامە و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان لە ئاستی دنیادا، ئەو ڕاستییە سادەیە ببینین کە نیزامی سەرمایەداری چەندە ناکۆکە بە سەرەتاییترین مافەکانی ئینسان و جیهانێکی هەڵگەڕاوەیە. قسەکەرانی حکومەتەکانی ئەوروپا بەم ڕۆژگارە باس لە دیموکراسی و مافی مرۆڤ دەکەن، بەڵام هەر لەلایەن خۆیانەوە پایماڵ دەکرێت و کەوتۆتە بەر هێرش و پەلاماردانێکی بەنەخشەوە. دیمەنی دڵهەژێنی واقعیەتی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری و بێمافییەکانی ئینسان و هاڕینیان لە ململانێی نێوان بلۆکە ئیمپریالیستی و قوتبە ناوچەییەکان و هێز و گروپە قەومی و ئیسلامییەکاندا لە بەشێکی زۆری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هۆکاری کۆچی ناچاری و ئەو مەرگەساتەیە کە لەسەر سنورەکان و لەوانەش لەسەر سنوری بیلاروس و لیتوانیادا، ڕوودەدات. ئەو هەڵومەرجە سەختەی جەماوەری فراوانی خەڵکی کرێکار و زەحمەتکێش و بەتایبەتیش لاوان لەگەڵی بەرەوڕوون، چ لە سوریا و عێراق و چ لە کوردستان، لەوانەش بێکاری و نەبوونی هەلی کار، گرانی و نەبوونی، فراوانبوونەوەی هەژاری، سەرکوت و بێمافی هەمەلایەنە و داڕوخان و نەمانی خزمەتگوزارییە زۆر سەرەتاییەکان تا دەگاتە نادیاریی ئایندەی سیاسی، وردکردنی ئیرادەیان، جێگایەکی بۆ ژیان کردنی ئاسایی نەهێشتۆتەوە. سەرباری ناڕەزایەتی بەردەوام لە ١٧ی شوباتەوە تا بە ئێستا دەگات، بەڵام دەسەڵاتی سیاسی لەجێگای وەڵامدانەوە و گوێگرتن لە داوای خۆپیشاندەران و داخوازی چین و توێژەکان، ڕێگای سەرکوت و داپڵۆسینی کردۆتە پیشە، تا لەو ڕێگایەوە پاشەکشە بە خۆپیشاندەران و بزووتنەوەی ناڕەزایەتی بکات و هاوکاتیش وەکو هەمیشە شانی خۆی لە هەموو بەرپرسیاریەتییەك خاڵی بکاتەوە… لەو نێوەدا بەشێکی خەڵك توشی نائومێدی و سەرگەردانی دەبن، و بۆ ڕزگاربوون لەم دۆخە ڕێگای هات و نەهات دەگرنەبەر و دەیانەوێت بەهەر نرخێك بووە ڕزگاریان ببێت لە مۆتەکەی دەسەڵاتی تاڵانچی و سەرکوتگەر و نابەرپرسی بزووتنەوەی کوردایەتی.
ئۆکتۆبەر: بەرپرسانی حکومەتی هەرێم وا ڕادەگەیەنن کە ئەو خەڵکە لەژێر کاریگەری لایەنێکی سیاسیدا هەڵخەڵەتێنراون بۆئەوەی کۆچ بکەن و ئامانجەکەشی لەکەدارکردنی سومعەی هەرێم و حکومەتی هەرێمی کوردستانە. یاخود دەڵێن ئەو خەڵکە بەهۆی هەژاری و نەبوونی ئازادی سیاسییەوە هەڵ نەهاتوون، چونکە هیچیان زیندانی سیاسی نین و هەزاران دۆلاریشیان خەرج کردوە بۆئەوەی بگەنە ئەوروپا. ئایا ئەم ڕاگەیاندنەی حکومەتی هەرێم هیچ ڕاستەیەکی تێدایە؟ وەڵامی ئێوە چیە بۆ ئەم پڕوپاگەندانە؟
دەشتی جەمال: هەرکەسێك بۆ ساتێك تەنیا سەرنجێکی ئەو پڕوپاگەندە و ڕاگەیاندنانە بدات کە بەرپرسان و سەرانی حکومەتی هەرێم لێرە و لەوێ ئاشکرای دەکات جگە لە شان خاڵیکردنەوە لە بەرپرسیارێتی ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیان، هاوکات درۆیەکی شاخدار دەکەن. هەموو لایەنە سیاسییەکانی ناو خێزانی بۆرژوازی کورد، بەشدارن لە برسێتی و بێکاری، بێ موچەیی و نەبوونی خزمەتگوزارییەکان و لە سەرکوت و بێمافییەکاندا، تەنانەت لە دۆخی نادیاری ئایندەی سیاسی کوردستانیش. بۆیە هێنانە گۆڕی لایەنی سیاسی وەکو هاندەری خەڵك بۆ گرتنەبەری ڕێگای سەختی ڕزگاربوون لەم هەلومەرجە، درۆیەکە ناتوانێت کەس فریو بدات. بەشی هەرەزۆری خەڵکی کوردستان هیچ متمانەیەکیان بەو حزب و دەسەڵاتە نەماوە، لە زیاتر لە ٣٠ ساڵە، کۆمەڵگەی کوردستانی کردۆتە گەورەترین تاقیگەی دزی و تاڵانی و بێمافی و سەرکوت و نایەکسانی چینایەتی و هەڵاواردن… لەو نێوەدا نەك تەنها خەڵکی هەژار و نەدار، بەڵکو تەنانەت بەشێك لە هاوڵاتیان کە کاسبی و بژێویشیان هەیە، بەڵام بەو هۆیەوە ئایندەی کۆمەڵگە لێڵ دەبینن، بە جێگایەکی نازانن بۆ نەوەکانیان، ناچارن بەدوای لانەیەکی ئارام و ژیانێکی جێگیردا وێڵ ببن. باسی نەبوونی زیندانی سیاسی دەکەن، لەکاتێکدا هەر ئێستا دەیان چالاکوان و ڕۆژنامەنووس لە زیندانەکاندا بێ دادگایی زیاتر لەساڵێکە ڕاگیراون. لەکاتێکدایە لیستی تیرۆری نەیارانی سیاسی و ئۆپۆزیسیۆن و ڕۆژنامەنووسان، هێندە درێژە، درێژتر لە تەمەنی دەسەڵاتدارێتی حزبە دەسەڵات بەدەستەکان… لیستی تیرۆری کادر و ئەندامانی ئۆپۆزیسیۆنی وڵاتەکان، بەسەدان کەسن… هێرش بۆسەر میدیا و ڕۆژنامەگەری بەردەوامە. خەڵك لەسەر نووسینی چەند دێڕێك لە سۆشیال میدیادا، دەخرێنە زیندانەوە، هەر ڕۆژەی کوڕە بەرپرسێك شەقاوەچێتی دەکات و ئارامی شار دەشێوێنێ یان لەسەر ڕووداوی زۆر سادە خەڵك دەکوژن. ئەمانە و دەیان نموونەی تر کە بەشێکی خۆیان لە ململانێی خۆیاندا لیستیان دەکەن، بەڵگەی ئاشکرای سەرکوتی سیاسی و دیکتاتۆرییەتێکی میلیشایین. بۆیە ئەگەر لە هەندێ وڵاتدا، خەڵك لەبەر بێکاری و برسێتی ناچار بە ڕۆشتن بن، یان ئەگەر بەهۆی سەرکوتەوە خەڵك ڕابکات، ئەوا لە کوردستان هەم برسێتی و بێکاری و هەم نائەمنی و سەرکوتی سیاسی و هاوکاتیش نائارامی سیاسی و نادیاری ئایندە سیاسییەکەی هەموویان هۆکارن بۆ ڕۆشتنی خەڵك بۆ ئەوروپا و ڕۆژئاوا.
ئۆکتۆبەر: هەڵوێستی حکومەتی پۆڵۆنیا و بیلاڕوسیا بەرامبەر بەو پەناخوازانە چۆن لێك دەدەنەوە؟ ئایا بنەماکانی مافی مرۆڤیان ڕەچاو کردوە بەرامبەر بەو پەنابەرانەی لەم کاتە سەختەی ساڵدا لەسەر سنورەکانیان گیران خواردوە؟ هەڵوێستی حکومەتەکانی دیکەی ئەوروپا سەبارەت بەم ڕووداوە چۆن هەڵدەسەنگێنن!؟
دەشتی جەمال: کاردانەوە و هەڵوێستی نامرۆڤانەی حکومەتی پۆڵۆنیا و بیلاڕوسیا ناتوانرێت لە دەرەوەی بازنەی ئەو کێشمەکێش و ململانێ سیاسییە و ئابوورییەدا کە ئەمڕۆ دووبارە بۆ سەرلەنوێ دابەشکردنەوەی جیهان بۆ قازانج و بەرژەوەندی کەڵەکەی سەرمایە ببینرێت. بەداخەوە ئەو پەناخوازانە کراونەتە کارتێکی سیاسی بۆ ساتوسەودای سیاسی و بازرگانی نێوان یەکێتی ئەوروپا و بیلاڕوسیا. لەکاتێکدا ژیانی ئەو مرۆڤانە زۆر لەو یارییە قێزەوەنەی ئەوان بەنرخترە.
مامەڵەی حکومەتی پۆڵۆنیا و بیلاڕوسیا و وڵاتە ئەوروپییەکان، زۆر نائینسانی و تەنانەت ناکۆکە بە بانگەشەکانی خۆیان و تەعەهوداتە نێودەوڵەتییەکان و مافەکانی ئینسانی پەنابەر. بەکارهێنانی هێز و گوشار بۆهێنان، داخستنی سنورەکان، تەلبەندکردن و دەست ئاوەڵاکردنی پۆلیس بۆ لێدان و سوکایەتی کردن، تا دەگات بە بوون بە تەماشاچی دۆخی مەئساوی ژن و مناڵ و پەککەوتەکان و نەجووڵانی کەمترین هەستی ئینسانییان، گۆشە بەگۆشەی ڕەفتاری نائیسانی ئەو وڵاتانە دەخاتە ڕوو. حکومەتەکانی یەکێتی ئەوروپا بە پشتیوانیکردن لە پۆڵەندا بۆ توندکردنەوەی سنورەکان و سیمرێژکردنی سنورەکان و ڕاگەیاندنی باری نائاسایی و بەکارهێنانی زەبروزەنگ و توندوتیژی و لێدان لەو پەناخوازانە بۆ ناچارکردنیان بۆ گێڕانەوەیان بۆ ئەودیوی سیمەکان، تا ڕاگرتنیان لەو سەرما سەختە و برسێتی و بێئاوی و بێ خۆراکیدا، تا دەگات بە ڕێگری کردن لە کاری ڕێکخراوە مرۆڤدۆستەکان و دەزگاکانی ڕاگەیاندن بۆ ڕوماڵی واقعیەتی دۆخی پەنابەران، نیشان دەدات کە بەهای ئینسان زۆر کەمترە لە بەهای بەرژەوەندی ئەو وڵاتانە لەگەڵ یەکتریدا. ئەوە لە کاتێکدایە کە هەرکام لەو وڵاتانە بە ئەندازەی خۆیان ڕۆڵیان لە خوڵقاندنی مەئساتی خەڵکی وڵاتانی گیرۆدە بە جەنگ و نائارامی سیاسیدا هەیە. جەنگ بەرپادەکەن و کۆمەڵگەکان لەپێناو بەرژەوەندییەکانی خۆیاندا خاپور دەکەن، بەڵام ڕێگا نادەن، خەڵك خۆی لە بەڵای جەنگەکان و لێکەوتەکانی، ڕزگار بکات. ئەم هەڵوێستە ڕەگەزپەرست و جیاکارییە نامرۆڤانەیانە، هیوپۆکراسیتی(دووڕوویی) ئەم حکومەتانە ئاشکرا دەکات بەرامبەر بە مافی ژیانی ئەو کەسانە کە قوربانیین، پێویستە هاوپشتی نێونەتەوەیی و بەرەی مرۆڤدۆستی دنیا بەرامبەر بەم کارەساتانە دەنگ هەڵبڕێت.
ئۆکتۆبەر: ئەوەی جێگای سەرنج بوو لەو ڕووداوە تراژیدییەدا، کە هەڵوێستی حکومەتەکان بەوجۆرە نامرۆڤانەیە بوو، ئەوەبوو کە خەڵکی دێهاتەکانی سەرسنوری پۆڵۆنیا هاوکاری پەنابەرەکانیان دەکرد و خواردن و خواردنەوەیان بۆ ئامادە دەکردن. ئەم هەستە مرۆییەی خەڵك و ئەو هەڵوێستە نامرۆییانەی حکومەتەکان چۆن تەماشا دەکەن؟ ئەو پاڵنەرە چیە کە ئەم دوو هەڵوێستە جیاوازە بەرامبەر بەهەمان ڕووداو بگیرێتەپێش؟
دەشتی جەمال: لایەنێکی جیاکەرەوەی ئەو هەڵوێستانە ئەوەیە کە بزووتنەوەی ئازادیخوازی و مرۆڤدۆستی لەنێو خەڵکی ئەوروپادا بەگشتی دەستکەوتێکی مێژوویی درێژی هەیە کە بەرهەمی ئەو شۆڕش و ڕاپەڕینانەن لەچەشنی کۆمۆنەی پاریس و بزوتنەوە سۆشیالیستی و کۆمۆنیستیەکانی چینی کرێکاری ئەوروپایە .. کە هەموو سنورێکی نەتەوەیی و سیاسی و کەلتووری بەزاندوە، بەشیکی زۆر لەماف و ئازادییەکانی خەڵکی تیا بەدەستهاتووە. مرۆڤدۆستی لەنێو خەڵکی سادەی کۆمەڵگای ئەوروپادا بەهۆی دژە زەبروزەنگی خەڵك و مرۆڤدۆستی بونیان زۆر بەرفراوانە. هەر ئەوەشە ئەو دیمەنی هاوکاری و بەتەنگەوەهاتنە دەبینیت، ئەمە سەرباری هەموو ئەو سەختگیری و ڕاگەیاندنی باری نائاسایی لەو وڵاتانەدا پەیڕەو دەکرێت، کەچی خەڵکی ئازادیخواز و هەڵسووڕاوانی داکۆکیکار لە مافەکانی مرۆڤ کۆڵیان نەداوە و لە دەرفەتێك دەگەڕێن ئەو گەمارۆیە بشکێنن و بە هانای ئەو پەنابەرانەوە بچن و نان و ئاو و خێمە و جلوبەرگ و خواردن و پێداویستییەکانیان پێ بگەیەنن. هاوکات دژی ئەو توندوتیژی و مامەڵە نامرۆڤانەیەی کە حکومەتی بۆرژوازی وڵاتەکەیان بەرامبەر پەنابەران پەیڕەوی لێدەکات، ڕابوەستن. ئەوەش بڵێم خەڵكی ئاسایی ئەو وڵاتانە ئەو ڕاستییە دەبینن کە ئەو پەنابەرانە قوربانیی سیاسەتی جەنگ و کاولکاری و دەخالەتی سەربازیی هەر ئەم حکومەتانەن کە ئێستا بەردەرگای سنورەکانیان گرتوون، لەگەڵ ئەوەشدا ئەو پەنابەرانە مرۆڤن کە بەرگی پەنابەرییان بەسەردا داسەپێنراوە و بەشێکن لە چینی کرێکار، وە ئەوان لە مەیدانی خەباتیان دژی بۆرژوازی وڵاتەکەیان پێکەوە دەتوانن بەهێز و بەتواناتر بن.
ئۆکتۆبەر: ئێوە بەشێوەیەکی گشتی لەسەر بارودۆخی ئەو خەڵکەی لەوێ گیریان خواردوە چ پێشنارێکتان هەیە؟ ئایا ئەگەر هۆکاری ئەم کۆچە بێزاری و تووڕەیی خەڵکە لە دەسەڵاتی نایەکسان و مافیا ئاسای هەرێم کە هیچ ئاسۆیەکی ڕوونی لەبەردەم ژیان و گوزەران و ئایندەی سیاسی و مافە سەرەتایی و بنەڕەتیەکانی خەڵکدا نەهێشتۆتەوە، بەجێهێشتنی وڵات دۆخەکە چارەسەر دەبێ!؟ ئایا هەموو خەڵکی کوردستان دەتوانن ڕەو بکەن؟ یاخود دەبێ کارێکی دیکە بکرێ!؟
دەشتی جەمال: کاری هەرە پێویست، ڕێکخراوبوون و یەکدەنگی و هاوئاهەنگی و هاوکاری یەکترکردنیانە. وە پێویستە خواست و داواکارییەکانی خۆیان بەڕۆشنی ڕابگەیەنن و بە دەستەجەمعی بەرگری لێبکەن، دەنا دۆخەکە لەسەرشانیان قورستر و ئاڵۆزتر دەبێت و پەرتەوازەیان دەکات. ئێستا چاوی میدیاکانی جیهان لەسەریانە تا هەنگاوی بەکردەوە بێدواکەتن بگرنەبەر (پێکهێنانی لیژنە و دەستە و هەڵبژاردنی نوێنەرانی پەنابەران) کە نوێنەرایەتی داواکانیان بکات و لەو ڕێگەیەوە بتوانن پەیامەکانی خۆیان بگەیەنن، هاوکاری و کۆمەك و یارمەتییەکان کە پێیان دەگات ڕێکخەن و بە یەکسانی دابەشیکەن، داوای هەڵگرتنی ئەو گەمارۆیە بکەن کە لەسەریانە تا ڕێگە بکەنەوە ڕێکخراوە مرۆڤدۆستەکان بەهانایانەوە بچن، داوای دەستبەجێ نوێنەری ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران بکەن کە بەهانایانەوە بێن و کۆتایی بهێنرێت به سیاسه‌تی ڕاگرتنیان لەو سەرما و سۆڵە و لە کەمپە دەستبەسەرەکاندا. کۆتایی بهێنرێت بەو زەخت و زۆرەی لەسەریانە تا ناچاریان بکەن بە گەڕانەوەی زۆرەملێ، داوابکەن مافی پەنابەرییان بۆ بەڕەسمی بناسرێت لەچوارچێوەی پەیماننامەی جنێڤ بۆ مافەکانی پەنابەران و یەکێتی ئەوروپا بەرپرسیارێتی هەڵگرێت لە دابەشکردنیان بەیەکسان لەنێو وڵاتانی ئەوروپا و هاوکاری کردنیان بۆ ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی ژیانی ئاساییان… وە نوێنەران و قسەکەرانیان بەناوی پەنابەرانەوە وەڵامی ئەو لێدوانە پوچانە بدەنەوە کە نوێنەرانی هەرێمی کوردستان و دەسەڵاتداران لەدەرەوە لەسەریان سازیداوە، وە هەروەها داوا لە کەسوکار و خەڵکی ئازادیخواز لە کوردستان و لەدەرەوە دەکەم، فشارەکانیان بۆ سەر کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و دەسەڵاتدارانی عێراق و هەرێمی کوردستان زیادبکەن.
دیارە ئەو دۆخەی لە کوردستان ئەحزابی دەسەڵاتداری پارتی و یەکێتی بەسەر خەڵکدا دایسەپاندوە به دڵنیاییه‌وه جێهێشتن و هەڵبژاردنی ئەو ڕێگا سەختەی هات و نەهات ڕێگاچارە نیە، پێویستە بەرامبەر تەواوی ئەو هەلومەرجە بێنە مەیدان و خەباتی یەکگرتووانە و سەراسەرییان توند بکەنەوە بەئاڕاستەی گۆڕینی ئەو هەلومەرجە سەختەی دەسەڵاتی سیاسی دای سەپاندووە و بۆتە هۆکاری جێهێشتنی کوردستان. ئه‌گه‌ر له‌کوردستان سیسته‌مێکی سیاسی و ئابووری شایسته به هاوڵاتیانی کوردستان له‌ئارادا بوایه، ئه‌گه‌ر لانی که‌می ژیان و بژێوی و فرسه‌تی کار و ئازادی و ماف و خزمەتگوزارییەکان له‌ئارادا بوونایه، هیچ هاوڵاتییەك ناچار نەدەبوو به‌وجۆره له وڵاته‌که‌ی ڕابکات. ئەوەش بڵێم ئێمە لە کوردستانیش بۆ فشارخستنە سەر دەسەڵاتداران سەبارەت بە کێشەی ئەو پەنابەرانەی گیریان خواردوە لەسەر سنوری بیلاڕوسیا و پۆڵەندا یاداشتی ناڕەزایەتیمان پێشکەش کردووە و داوامان لێکردوون کە دیاردەی کۆچ و په‌نابه‌ری وه‌ك هه‌ر دیارده‌یه‌کی تری مرۆڤی که ڕووی له هاوڵاتیانی کوردستان ده‌کات، وه‌ك وشکه‌ساڵی، بڵاوبوونه‌وه‌ی نه‌خۆشی و گرانی بەڕەسمی بناسێت، هه‌رجۆره سووکایه‌تی کردنێك که به په‌نابه‌ران و کۆچبه‌ران ده‌کرێ له ده‌زگاکانی ڕاگه‌یاندن و هه‌ر شوێنێکی تره‌وه قەدەغە بکرێت. هه‌رکه‌سێك جا ئه‌گه‌ر به‌رپرسێکی حکومی بێت یان حزبی و که‌سێکی ئاسایی بێت، ئه‌گه‌ر به‌م کاره هه‌ستا ئه‌وا ده‌بێ وه‌ك تۆمەتبار سه‌یری بکرێ و له‌گه‌ڵ سزای یاسایی به‌ره‌وڕوو ببێته‌وه، ده‌بێ په‌نابه‌ران و کۆچبه‌ران وه‌ك قوربانیانی کۆمه‌ڵگای دوای جه‌نگ و قه‌یران گرتوو سه‌یر بکرێن و به‌گیانی مرۆڤدۆستانه‌وه تەماشا بکرێن، وە حکومه‌ت ده‌بێ به‌هانای ئه‌م که‌سانه‌وه بچێت و قەرەبووی زەرەر و زیانی ئەو کەسانه بکاته‌وه کە خۆبەخشانە دەگەڕێنەوە یان ڕەنگە لەهەر بارودۆخێکدا کەسانێکیان لە دەرەوەی نیاز و ویستی خۆیان بگەڕێنەوە. هەروەها حکومه‌ت له په‌یوه‌ندییه دیبلۆماسییه‌کانی خۆیدا له‌گه‌ڵ وڵاتاندا، نه‌ك هه‌ر نابێ لایه‌نی هاوکار بۆ دیپۆرتی په‌نابه‌ر و کۆچبه‌ران ڕۆڵ بگێڕێت، به‌ڵکو پێویستە داکۆکی له مافی قانونی نیشته‌جێ بوونیان بکات.
