سەبارەت بە هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق

گفتوگۆ لەگەڵ خەسرەو سایە

ئۆکتۆبەر : هاورێ خسرەو وەکو ئاگادارن بڕیارە مانگی ئۆکتۆبەری ئەمساڵ هەڵبژاردنی پێشوەخت لە عێراق بەڕێوەبچێت. بێگومان هەرێمی کوردستانیش بەشێکە لەو پرۆسەیەو هەر لەئێستاوە هێزەکانی بۆرژوازی کورد بە ئیسلامی و ناسیۆنالیستەوە دەیانەوێ کەشوهەوای سیاسی کوردستان بۆ ئەو ڕوادوە ئامادەبکەن. دەمانەوێ بپرسین کە ئامانجی گشتی لەم هەڵبژاردنە چییەو لە چ هەلومەرجێکی سیاسیدا بەڕێوەدەچێت؟  تایبەتمەندی ئەم هەڵبژاردنە بۆ دەسەڵات و خەڵك چیە؟

خەسرەو سایە: ئەگەر لەبەشی ئاخری پرسیارەکەتانەوە دەست پێبکەم، دەبێ بڵێم سەرەکی ترین تایبەتمەندی ئەم هەڵبژرادنە، وەک ئەوەی کەدەڵێن “هەڵبژاردنێکی پێشوەختە”یە، ئەوەیە کە هەڵبژاردنێکی نۆڕماڵ نیە کەلە دوای تێپەربونی دەورەیەکی ٤ساڵەی لەسەرکاربونی حکومەتێکی نۆرماڵدا بۆ دوبارە تشکیل دانەوەی حکومەت هاتبێتە ئاراوە، بەڵکو ئەم هەڵبژرادنە لەسەر زەمینەی قەیرانێکی حکومەتی و هاتنەمەیدانی جوڵانەوەیەکی شوڕشگێرانەی جەماوەری هاتۆتە ئاراوە کە حکومەتەکەی عادل عەبدول مەهدی لەکارخست و پاشان چینی دەسەڵاتدارو حزبەکانی پاش هەوڵدانێکی زۆر و ڕێکنەکەوتنی چەند جارەیان لەسەر دانانی کاندیدێک بۆ سەرۆک وەزیران، نەیانتوانی حکومەت تەشکیل بدەن تا لەئەنجامدا بازەکە بەسەر کازمیەوە نیشتەوە. کەوایە سەرەکیترین تایبەتمەندی ئەم هەڵبژاردنە بۆ چینی بۆرژوازی ئەوەیە کەحزبە قەومی و ئیسلامیەکان بە پشتیوانی ئەمریکاو ئەوروپا و نەتەوەیەکگرتوەکان، دەیانەویت، بۆشایی دەسەڵات پر بکەنەوە و “ڕای هاوڵاتیان” بکەنە مۆری شەرعیەت پێدانەوە بەو دەسەڵات و سیستەمە قەومی و ئیسلامی و تیرەگەریەی کە نزیک بە دوودەهەیە هۆکاری ئەو دۆخەیە کە ژیانی خەلكی عێراقی هاڕیوە. لەیەک وتەدا ئەم هەڵبژاردنە لەڕوانگەی چینی بۆرژوازی و حزب و ڕەوتەکانیەوە، بۆ ئەوەیە کەدەسەلات و سیستەمی سەرمایەداری و حکومڕانی لەو قەیرانە دەرباز بکەن کەتێی کەوتووە  وداوتریش حکومەتێک بێننەکایەوە کە “ڕای خەڵك” ی لەپشت بێ و لەئەنجامی” سندوقەکانی دەنگدانەوە” هاتبێتە سەرکار، بەمجۆرەش ڕای خەڵک وەک مۆری شەرعیەتدانەوە بەخۆیان و دەسەڵات و سیستمەکەیان بەدەستەوەبگرن.

لەروانگەی خەڵکیشەوە سەرەکیترین تایبەتمەندی ئەم هەڵبژرادنە ئەوەیە کە ناڕەزایەتیەکانیان لەمەیداندایە، واتە جوڵانەوەی ئۆکتۆبەر وساحەی تەحریر، کەحکومەتەکەی عادل عەبدول مەهدی بەشکستدا کێشا، سەرەڕای دۆخی کرۆناو سەرکوتگەری هێزە میلیشیایی و پۆلییسیەکانی دەسەڵاتداران، بەلام بەردەوام بەشێوەی جۆراوجۆر و بە ئاستی جیاجیا لەم یان لەوشار درێژەی هەیەو بەهەر ناڕۆشنی و نائامادەییەکەوە کەهەیبێت، هاواردەکات کەئەم دەسەڵاتەی قەبول نییەو دەبێ بڕوات.. کەوایە ئەم هەڵبژرادنە لە فەزایەکدا سازدەدرێ کە بەهیچ پێوانەیەک ناتوانرێت بخرێتە خانەی “هەلبژاردنێکی ئازاد وقانونی” یەوە، تا هاوڵاتیانی کوردستان و عێراق لەڕوانگەی ماف و ئازادی دەنگدانەوە بۆی بڕوانن. بەواتایەکی تر گێژاویکی سیاسی و قەیرانێکی حکومەتی کەیەخەی بەدەسەڵاتداران هەم لەعێراق وهەم لەکوردستان گرتوە، پێمان دەلێت کەچینی دەسەڵاتدار لەپشتی سیناریۆی هەڵبژاردنەوە کەوتۆتە شوێنی سازدانەوەو شەرعیەت دانەوە بەدەسەڵات و سیستەمێك کە لەبنبەست و بێ ئاسۆییدا چەقیوە. ئەمڕۆ هەر کارگەرو زەحمەتکێشێکی بەئاگا، هەم لەعێراق وهەم لەکوردستان، کە گیرۆدەی نەبونی نان و کارو خزمەتگوزاریە، کە گیرۆدەی سەرکوت و نائارامی و بێدەرەتانیە، لە ناکۆکی نیوان حزبەکان و ڕەوتە سونی و شیعیەکان، لەکێشەی نیوان هەرێم وبەغدا، لەبارگرژیەکانی نیوان یەکیەتی وپارتی، لە لەرزۆکی دەسەڵات لەهەرێم تێدەگات و ئاسەووارەکانی ئەم دۆخە لەمس دەکات و دەزانێت کە ئەم هەڵبژاردنە بۆ دوبارەسازدانەوەی دەسەڵاتە بۆ دابەشکردنەوەی سامان و دەسەڵاتە لەنێوان ڕیزێك لەئەحزابی قەومی و ئیسلامی و تایەفەگەریدا.. بەدڵنیایەوە هەڵبژاردنێکی ئاواش نەک پەیوەندی بەبەرژەوەندیەکانی خەڵكی کارگەرو زەحمەتکێشەوە نییە، بەڵکو ڕێک لەدژی خواست و ئومێدو هیواکانی ئەوانە و ڕاستەوخۆش بۆ بەلاڕێدابردنی ڕەوتی خەباتێکی چینایەتی کارگەرو زەحمەتکێشی کۆمەڵگایە، چ لەعێراق وچ لەکوردستان، کەیەخەی بەچینی دەسەڵاتدارو حکومەتەکەی گرتوە.

ئۆکتۆبەر: بەڕای ئێوە ئامانجی هێزو حزبەکانی کوردستان لەم پرۆسەیە چیەو تا چ ڕادەیەك پرسی یەکریزی کە حزبەکانی بۆرژوازی کورد بانگەشەی بۆدەکەن پەیوەندە بەم پرۆسەیەوە؟

خەسرەوسایە: باسی “یەکڕیزی کورد” هەمیشە دروشمێک بووە بەدەست حزبی باڵادەستەوە، ئەویش لەدۆخێکی  سیاسی هەستیاردا کەچینی دەسەڵاتدار تێی کەوتوە، بەتایبەتی لەکاتێکدا کەتەنگانەو قەیرانی سیاسی هاتۆتە ئاراوە. بەڵام ئەمجارە پارتی کەوتۆتە پێشی قافڵەکەوە و بەشیعاری “یەکڕیزی کوردەوە” دەیەوێت هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق بکاتە ڕێگای دەرباز بوون لەو بنبەست و شکستەی کە حکومەتەکەی تێیکەوتووە. پارتی دەزانێت کە کابینەی حکومەتەکەی بەو تەرکیبە هاوبەشەیەوە لەگەڵ یەکیەتی و گۆڕاندا لەرزۆکە و ئەگەری ئەوە هەیە کە لێكبترازێت. هەروەها دەزانێت کە ناکارامەیی حکومەت لەوەڵامدانەوە بەکێشەو گرفتەکانی ژیان وبژێوی هاوڵاتیان، فرسەتی داوە بەحزبەکانی تر بەناوی “ئۆپۆزسیۆنەوە” لێی بخوێنن ودۆخەکەی لێ ئاڵۆز بکەن، بۆیە دەست بۆ هەر پەتێک دەبات تا لەم گێژاو تەنگانەیەی کە دەسەڵاتەکەی پێی گیرۆدەیە، دەرباز بببێت. لەم پەیوەندەدا هەڵبژاردنە پێشوەختەکەی عێراق، باشترین بابەتی تەبلیغاتیە بۆ گەرمکردنەوەی باوبژی نەتەوەچێتی وقەومی، لەجۆری ئەوەی “پێگەی کورد لەبەغدا بەهێزبکەین”،”بەرژەوەندی و مافی کورد لەبەغدا بەدەست بهێنین”،”ئیستحاقاقاتە دەستوریەکانی کورد زامن بکەین”.. تا بەهۆیەوە هەم خەڵک رابکێشنە نێو تەڵەی هەڵبژاردنەوە و هەم لەڕیگای”یەکڕیزی حزبەکانەوە” ڕەوتی خەباتی جەماوەری لەدژی دەسەڵات بەرەو بازاڕی هەڵبژرادن بەرن، کە ئاکامەکەی جگەلە بردنەوەی کورسیەکانی پەرلەمان و بەدەست هێنانی پلە وپۆست لەحکومەتی داهاتودا شتێکی ترنیە.

بەڵام ئامانجی پارتی لەم هەڵبژرادنەدا، لەلایەک بۆ پرکردنەوەی ئەو بۆشاییەیە کەبەهۆی ستراتیژی ئابوری سەربەخۆ و ڕیفراندۆمەوە توشی دابرانێکی کردبوو لەگەڵ هێزو لایەنە عیراقیەکاندا، وە لەلایەکی ترەوە بۆ قایمکردنی پێگەی خۆی لەعێراقدا تا لەسایەو سێبەریدا باڵادەستی خۆی لەکوردستاندا رابگرێ و دەستی ئەو هێزە ببەستێت کە بەپشتیوانی بەغدا،  بتوانێت ١٦ی ئۆکتۆبەرێکی تر دوبارە بکاتەوە. هەڵبژاردن بۆ یەکیەتی و حزبەکانی تریش لەکوردستان، لەگەڵ ئەوەدا بۆ ئەوەیە کەدوای هەڵبژاردن بەپێ “ئیستحقاقاتی ئینتخابات” ئیمتیازات و پلەو پۆست و پێگە لەحکومەتی داهاتودا مسۆگەر بکەن، بەلام ئەم هەلبژرادنە پێشوەختەیە لەبنەرەتەوە بۆ یەکیەتی وحزبەکانی تر بۆ راگرتنی باڵانسە لەبەرامبەر پارتیدا. بەمجۆرەش ئەم هەڵبژاردنە بۆتە مونافەسەیەکی سیاسی بۆ بەدەستهێنانی ئیمتیازات و خۆسەپاندنیان بەسەر پارتیدا. بەلام ئەوەی کە هەموو حزبەکان تێیدا هاوبەشن، بەخودی پارتیشەوە، ئەوەیە کە دەیانەوێت بەناوی “کوردبون” و”پێگەی کورد لەبەغدا” و”بەرژەوەندی کورد”ەوە جەماوەر فریوبدەن و بیانکێشنە بەردەم سندوقەکانی دەنگدانەوە ودواتریش هەرئەو دۆخەی کەئیستا لەکوردستاندا هەیە، درێژە پێبدەنەوەو بەسەرخەڵکدا دایسەپێننەوە.

لەیەک وتەدا ئەم هەڵبژاردنە، بەقەد سەرەدەرزیەک پەیوەندی بەخواستەکانی خەلك و باشبونی ژیان وگوزەرانی خەلکەوە نیە و هیچ ئاڵوگۆڕێک لەمبارەوە بەدی نایەت، بەلکو ئەمە سینارێۆیەکە کە بۆرژوازی کوردو حزبەکانی دەیانەوێت “رای خەڵک”ی بۆ بکەنە وەسیلەیەک تا شەرعیەت بدەنەوە بەحکومەتە داڕزیوەکەی عێراق و لەژێر سایەیدا هەمان ئەو پەیوەندیە لەرزۆکەی کەلەنیوان هەرێم وبەغدادا هەیە، درێژە پێبدەنەوە.

ئۆکتۆبەر: بەبڕوای ئێوە، دوای خرۆشانە جەماوەریەکانی ئۆکتۆبەری ٢٠١٩ ی عێراق و  هەروەها بەشداری نەکردنی خەڵك لە هەڵبژاردنی پێشوودا، چ خوێندنەوەیەکتان هەیەو هەڵوێستی دروست بەرامبەر بە هەڵبژاردن چیە؟

خەسرەو سایە: ئەگەر ئەو لێکدانەوانەی کەلەوەلامی پرسیارەکانی پێشودا لەبەرچاوبگرین، ئەوا حزبی ئێمە و ڕێکخراوە کرێکاریەکان وڕابەرانی بزوتنەوە جەماوەریەکان، لەبەرامبەر ئەو پرسیارەدا نین کە ئایا بەشداری بکەین یان نا؟ تەنانەت پێوانەش بۆ هەڵوێستگرتن لەم هەڵبژاردنە، ئەوە نیە کە تا چەند” هەڵبژرادنێکی قانونی و ئازادانەیە” و ڕیگا دەکاتەوە بۆ بەشداری کردن وەیا نەکردن. هەروەک پێشوتر ئاماژەم پێدا کەئەم هەڵبژرادنە پێشوەختەیە و بۆ گۆڕینی “حکومەتێکی کاتی بۆرژوازی” بە”حکومەتێکی موعتەبەری قانونیە” کە ڕاو دەنگی خەڵکی لەپشت بیت، واتە چینی دەسەڵاتدار وحزبەکانی دەیانەوێت لەپەیوەند بە تەشکیلدانەوەی کابینەی حکومەتی تازەوە، دەسەڵاتەکەیان سازبدەنەوەو لەهاوکێشەیەکی تازەی هێزی نێوانیاندا، جومگەکانی دەسەڵات و پێگەی خۆیان دیاری بکەنەوە، کەدیارە هەڵبژاردن میکانیزمیکە بۆ ئەم کارە وئەمەش لەدەورەیەکدایە کەقەیرانی حکومەتی هەیەو خەڵک لەشەقامدایە و خواستی وەلانانی دەسەڵاتی کردۆتە ئاڵای ناڕەزایەتیەکانی هەر ڕۆژەی خۆی، بۆیە هەڵوێستگرتن لەم هەڵبژرادنە نە لە وەڵامدانەوەوە بەپرسیاری “بەشداری کردن ونەکردن” بەدەست دێت نە ئەوەی کەخودی بایکۆت کردنی هەڵبژردنەکە، بکرێتە بنەما. بەڵکو هەڵویستی دروست ئەوەیە کەئەم هەڵبژاردنە لەگشتیەتی خۆیدا ڕەت بکرێتەوە و سەردەمانی پڕوپاگەندەی لایەنەکان بۆ هەڵبژاردن، بکریتە مەیدانی ‌هێنانەمەیدانی هەرچی فراوانتری جەماوەر و سازدانی کۆبوونەوەی گشتی جەماوەری لەناوەندەکانی کارو گەڕەکو زانکۆ وشارەکاندا، لەدەوری شیعار وخواستی ڕۆشن. دەبێ هەرلەئیستاوە، لەدژی تەواوی ئەم هەڵبژاردنە درێژە بەجولانەوەی نارەزایەتی مەوجود بدرێ و زیاتر ڕیکخراو وئامانجدارانە بهێندرێتە مەیدانەوە و سەرەنجام یەک بزوتنەوەی سیاسی شۆڕشگێرانەی جەماوەری لەدژی سەرتاپای دەسەلاتدارێتی بۆرژوازی وسیستەمەکەی چ لەشارەکانی عێراق وچ لەکوردستان بهێندریتەمەیدانەوە و خودی ئەو سیناریو پوچەی گەندەڵکاران ناویان ناوە  هەڵبژاردن ڕیسوا بکرێ.

ئەم هەڵبژاردنە هەڵبژاردنی خەڵکی کرێکارو زەحمەتکێش نییە و خەڵکی ناڕازی بڕیاری وەلانانی دەسەڵاتی داوە، بۆیە دەبێت ئەم هەڵبژاردنە سەراپا ڕەت بکرێتەوە وبەشکستدا بکێشرێت، دەبێ فراوانکردنەوە و توندکردنەوەی ناڕەزایەتیە جەماوەریەکانی ئیستا و کۆبوونەوە لەدەوری نان وکارو خۆشگوزەرانی، ئەمنیەت و زەمانەتی کۆمەڵایەتی، ببێتە ناوەڕۆکی پلاتفۆڕمی عەمەلی ئەم دەورەیە. دەبێ خەڵکی ناڕازی چاو لەبەدەستەوەگرتنی دەسەڵات ببڕێ و بەفکری هێنانە مەیدانی دەسەڵاتدارێتی خۆیانەوە بن وهەر لەئێستاوە لەخوارەوە سەرەتاکانی ئەم جۆرە دەسەلاتدارێتیە، لەکارگەو زانکۆ ومەیدانەکانی کاردا، لەئاست گەڕەکو شارەکاندا، بەسازدانی کۆبوونەوەی جەماوەری و هەڵبژاردنی نوێنەرانی خەڵک و پێکهێنانی شوراو ئەنجومەنەکان.. کۆنترۆڵ وبەڕیوەبردن بەدەستەوە بگرن و شەرعیەت لەم دەسەڵاتە بسەننەوە. دەورەی ئیستا بۆخەڵکی کرێکارو زەحمەتکێش، بۆ ژنانو لاوان وئازادیخوازان، مەسەلەکە هەڵبژاردن و بایکۆتکردن نییە، چونکە چینی دەسەڵاتدار بە بەشداریکردنی هەرخۆیان و لایەنگرانی حزبەکانیشیان بێت، تەنانەت ئەگەر بەڕێژەی بەشداری کردنی لە١٪ یش بێت ئەوان بۆشەرعیەت دانەوە بەتاڵانی و بڕۆی ئێستایان هەر ئەم سیناریۆ ڕیسوایەی ناویان ناوە هەڵبژاردن بەڕیوەدەبەن. بەڵکو دەورەی ئیستا خەباتە بۆ ڕزگاربون لەو دۆخەی کەسێ دەهەیە ژیانی خەڵک دەهاڕێت..