hkkurdistan
عەبدوڵا مەحمود…
لەساڵی ٢٠١٥ وە تا ئێستا موچەخۆرانی کوردستان، موچەکانیان لێ دەبردرێت، یان مانگەکان درێژ دەکرێنەوە، ئەمەش وای کردووە ئاستی هەژاری بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر زیاد بکات.
پاساوی لێبرینی موچەو کەم کردنەوەی تا رادەی نیوە موچە و چارەکە موچە لەژێر ناوی پاشەکەوتی موچەدا لەساڵی ٢٠١٥ وە تاساڵی ٢٠١٩، بونی شەری داعش، ئاوارەیی زۆر، دابەزینی نرخی نەوت، مامەڵەی بەغدا و راگرتنی شایستە داراییەکای هەرێم بوو. لە ساڵی ٢٠١٩ بەدواوە جارێکی تر دواخستنی موچە ودابەشکردنی بە لێبڕینەوە تا ئێستا، پاساوەکەی پابەند نەبوونی بەغدا، دابەزینی نرخی نەوت و کۆرۆنا ڤایرۆس بوو… لەهەموو ئەو ماوەیەدا کە زیاتر لە ٦ ساڵە… دەسەڵاتی سیاسی هەرێم بۆ یەک جاریش مامەڵەی مافیایی خۆیان، پابەندنەبوونی خۆیان بە ڕیکەوتنەکانیان لەگەڵ بەغدا، دزی و تاڵانی ئاشکرا، بردنی بەشی زۆری داهاتی نەوت لەلایەن کۆمپانیاکانی خۆیانەوە، خۆدزینەوەی کۆمپانیاکان و بازرگانانی حزبی لە دانی باج، نەوت فرۆشی بە قاچاغ، بردنی بەشی زۆری داهاتە ناوخۆیی و نانەوتیەکان بۆ حزب… بۆیان کێشە نەبووەو بە هۆکارێکی ئەم هەلومەرجە سەختەی سەر ژیان و گوزەرانی خەڵکی کوردستانیان نەزانیووە و لەجێگایدا تەنها بەغدا و هۆکاری تریان کردۆتە پاساو.
ئەوە لە کاتێکدایە کە ئەم هەلومەرجە نەک پاشەکشەی بە کەڵەکەی سەرمایەی کۆمپانیاکان سەرمایەدارەکان نەکردووە، بەڵکو لەم دۆخەدا کە دەسەڵات دەیان پاساو و بیانوو دادەتاشیت بۆ نەدانی موچەو خۆدزینەوەی لە دابینکردنی سەرەتاییترین خزمەتگوزارییەکان، کەچی کۆمپانیاکان، سەرمایەدارەکان و بازرگانان… دەوڵەمەندتر بوون و داهاتەکانیان هەڵکشاوە. هەروەها باج و رسومات لەسەر هاوڵاتیان زیادکراوە و دەسەڵاتی لە ڕیگای بەتایبەتیکردنی زۆرێک لە کەرتە گشتیەکان، گوشارەکانی بۆ سەر سفرەی کریکاران و کارمەندان و بێبەشانی کۆمەڵگە بەوپەڕی خۆی گەیاندووە. هەموو ئەمانە پوچی ئەو پاساوانە دەخاتە ڕوو کە دەسەڵات بۆ نەدانی موچەو خۆدزینەوە لە دابینکردنی خزمەتگوازرییەکان دەیهێنێتەوە.
دیارە بەو حاڵەشەوە کە دەسەڵات هەمیشە باسی نەبوونی داهاتی پێویستی ناوخۆ، یان نەناردنی پارە لە بەغداوەی کردووە، کەچی شارەزایانی بواری ئابوری و کەسانی ئاگادار لەسەرچاوەکانی داهاتی ناوخۆ، تەنانەت کادرانی خۆیان ئاماژەیان بەوەداوە کە داهاتی هەرێم بەشی موچەی کردووە و دەتوانرا موچە لە کاتی خۆیدا بەبێ لێبرێن بدرێت. بەڵام دەسەڵاتی سیاسی هەرێم ئەو مافە زۆر سادەی خەڵکی کریکار و کارمەند وموچەخۆرانی کوردستانیان، خواردووە و ئێستاش دیار نییە کەی پاشەکەوتی موچە و موچە دواخراوەکان کە دەدرێن و زیان لێکەوتوانی ئەم دۆخە کەی قەرەبوو دەکرێنەوە.
ئێستا دوای ئەوەی دەسەڵاتی سیاسی هەرێم و بەغدا بە ڕیکەوتن گەیشتوون و لەوەش زیاتر دەسەڵاتی هەرێم شانازی بە سەرکەوتنی دیبلۆماسیەتی کوردی دەکەن کە توانیوایانە شایستە داراییەکانی هەرێم لە بودجەی عێراقدا جێگیر بکەن، بەڵام هێشتا دیار نییە کە ئایا موچەکان لە کاتی خۆیدا بەبێ لێبرین دەدرێت یان نا؟ وە دیار نییە ئەگەر موچەش لەکاتی خۆیدا بدرێت، تا چ کاتێک بەردەوام دەبێت؟ وە ئەوەش رۆشن نییە کە ئایا بەغدا یان هەرێم پابەند بە رێکەوتنامەکە دەبن؟ وە ئایا دوای هەشت مانگی تر ئەو ڕیکەوتنامەیە چی بەسەر دێت و موازەنەی سالی ٢٠٢٢ چۆن دەبێت؟ ئەمانە ئەو پرسیارە واقعیانەن کە خەلکی کوردستان هەیانە و تا ڕادەیەکی زۆریش چارەنووسی ژیان و گوزەرانیانی پێوە بەندە.
وەزیری دارایی و ئابوری هەرێم ١٢ ئەم مانگە، ڕایگەیاند ئەگەر بەغدا پارە نەنێرێت ئەوا موچە بە لێبرینی ٢١% دەبێت، واتە دوای رێکەوتنەکە و بەر لەرەوینەوەی شادی و زەردەخەنەی سەرکەوتنی جێخستنی شایستە داراییەکانی هەرێم لە بودجەدا لەلایەن سەرانی بزوتنەوەی کوردایەتیەوە، دوبارە پرسی بەردەوام بوونی لێبرینی موچە ماوە.
راگەیاندنی ئەوەی ئەگەر موچە لە بەغداوە بێت موچە دابەش دەکەین و ئەگەر نەیەت بە لێبرینەوە دەبێت و لەسەدا بیست و یەک لە موچەکان دەبڕدرێت. هیچ جێگایەک بۆ کاری حکومەتداری و دەسەڵاتداریتی ناهێلێتەوەو هیچ بەرپرساریەتیکیش ناکەوێتە سەر شانی دەسەڵات، جگە لەرۆڵ بینن وەکو دەڵال و ئەمین سندوقێکی دز. ئەگەر دەسەڵاتێک نەتوانێت بەو هەموو داهاتەی لە بەردەستیەتی موچەی فەرمانبەرانی دابین بکات و وەڵام بەلانی کەمی خزمەتگوازرییەکان بداتەوە، زیادەیە بەسەر کۆمەڵگەوەو دەبێ هەرچی زووە بڕوات. ئەمە لە کاتێکدایە کە لە ئێستادا نرخی نەوت لەوپەڕی بەرزیدایەو بەهەموو پێوانەیەک ئەگەر بەغداش پارە نەنێرێت و داهاتی فرۆشی نەوت و داهاتەکانی ناوخۆ و نانەوتیەکان بە زیادەوە بەشی موچەو دابین کردنی خزمەتگوزارییەکان دەکات.
مامەڵەی نابەرپرسانەی دەسەڵات بەداهات و پرسی موچەو هەڵنەگرتنی کەمترین بەرپرسیاریەتی لە پەیوەند بەماف و داخوازی و پێداویستیەکانی جەماوەرەوە، رێگایەکی ناچاری دەخاتە بەردەم جەماوەری بێبەشی کوردستانەوە، کە هەرچی زووە لە رێگای خەباتێکی ریکخراو سەراسەرییەوە، بە راگرتنی کارگەو کارخانەکان، بە راگرتنی دەرهێنانی نەوت و ڕێگەگرتن لە گواستنەوەی، بە راگرتنی کار لەلایەن کریکارانی شارەوانی و راگرتنی هاتووچۆ و گواستنەوە تا دەگاتە راگرتنی کار لە سلکی تەندروستی و ئاو و کارەبا و ناوەندکانی تر… وەڵامێکی خێراو کاریگەر بەو دەسەڵاتەو سیاسەتە دژە ئینسانیەکانی بدەنەوە. لەو ناوەند و کارگانەی کە داهاتی خۆیان هەیە، دەستبگرن بەسەر داهاتەکاندا و لە رێگای نوێنەرانێکی هەڵبژێردراو جی متمانەوە موچەی کریکاران و کارمەندانی خۆیان بدەن و زیادە داهاتیش لە سندوقی ئەو شوێنەدا بپارێزرێت، یان بەپێی نەخشەیەک موچەی ئەو شوێنانەی پی دابین بکرێت، کە داهاتیان نییە یان داهاتیان کەمە.
دەسەڵاتی سیاسی هەرێم، بە درێژایی تەمەنی زاڵمانەی خۆی، خەریکی دزی و تاڵانی و سەرکوت و بێ مافییە، بەخۆدزینەوەشی لە دابینکردنی موچەو خزمەتگوزارییەکان، ئاستی نابەرپرسیاریەتی بەوپەڕی گەیاندووە، و تەمەنیشی زیاد لە پێویست کردووە، لەوەش زیاتر بۆتە بار بەسەر کۆمەڵگەوە، بۆیە راماڵینی ئەو دەسەڵاتە بۆتە ئەرکێک دواخستن هەڵناگرێت. دەسەڵاتێک چاکسازی هەڵنەگرێت، نەتوانێ موچەی موچەخۆرانی بدات، نەتوانێ ئاو و کارەباو کەمترین خزمەتگوازی دابین بکات، لەدزی تاڵانی بۆ حزب و بنەماڵەکانیشدا بێ وێنە بێت لە دنیادا، دەبێ بەشێوەیەکی بێ وێنە بە ئیرادەی جەماوەری لە خوارەوەی چینی کریکار و بێبەشانەوە هەڵپێچرێت و داهات و سامانی خۆیان وەکو حزب و بنەماڵەکان، دەستی بەسەردا بگیرێت و بۆ کۆمەڵگە بگێردرێتەوە و لەسەر ئەم دزی و تاڵانی و سەرکوتەش رادەستی دادگای جەماوەری ئازادیخواز بکرێن.
ناوەڕاستی ئەپریلی ٢٠٢١
