hkkurdistan
گفتوگۆ لەگەڵ عوسمانی حاجی مارف
ئۆکتۆبەر: لە ئازاری ساڵی ١٩٩١دا خەڵکی کوردستان دژی رژێمی بەعس ڕاپەڕین و کۆتاییان بە دەسەڵاتی سەرکوتگەری ئەو رژێمە هێنا لە کوردستان، بەڵام دوای (٣٠) ساڵی ڕێك لەو روداوە، بەشێکی بەرچاوی خەڵك بەو ئەنجامە گەیشتوون کە ڕاپەرین ئاواتەکانی ئەوانی نەهێناوەتەدی و ئەوانەی کە بەرهەمی ڕاپەڕینیان چنیەوە دەبێت بە ڕاپەڕینێکی دیکە یان بە هەڵسانێکی جەماوەری لە دەسەڵات بکێشرێنە خوارەوە. ئایا ڕاپەڕین خیانەتی لێکرا، یاخود ئاکامی مەنتقی ڕاپەڕینی ئازار خۆی هەرئەوەبوو کە ڕوویدا.
عوسمانی حاجی مارف: ناتوانین مێژوویەک لە خرۆشانی جەماوەری یان تا ئەگەر بڵێین “ڕاپەرین” کە وەک ڕوداوێکی گرنگ لە ژیانی خەڵکی کوردستان و لە ئازاری ١٩٩١دا دژ بە ڕژێمی بەعس رویدا و یاد دەکرێتەوە، بە سادەیی وەها باس بکەین کە ئەو ڕوداوە تەنها لە ڕێگەی ڕاپەڕینێکی جەماوەریەوە ئەنجام دراوە، یان ڕاپەڕین دەوری سەرەکی هەبووە لە کۆتایی هێنان بەدەسەڵاتی سەرکوتگەری بەعس لە کوردستان و بەقازنجی خەڵک بووە؟. بەرلەوەی ڕەوتی ڕوداوەکان بگاتە ئەو ئاستەی ناڕەزایەتی و هەڵسانی جەماوەری و هێرشی چەکداری بۆ سەربنکە سەربازیەکانی دەسەڵاتی بەعس بکات بۆ پاکردنەوەی دەسەڵات لە کوردستاندا، دروست نیە تەنها وەک دەستکەوتێکی جەماوەری و لە پەیوەند بە خواستەکانی خەڵکەوە بیبینین، پێویستە ئەوە ڕۆشن بێت بەجیا لەوەی هەلومەرجی سیاسی عێراق بە چەندین توندپێچ و دەوری شەڕی کەنداو دەرکردنی هێزەکانی عێراق لە کوێت و لێدانی گورزێکی گەورە لە سوپای عێراق لەلایەن هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەوە کاریگەریان لەسەر خرۆشانی جەماوەری دانا، لەهەمان کاتدا دەورو زاڵ بونی نەخشەو بەرژەوەندی سیاسی و باڵادەستی و مەوقعیەتی دەوڵەتی ئەمریکا سایەی کردبو بەسەر ئاسۆی راپەریندا، هەر بەم ئاراستەیەش راپەرین تەواو کەوتە ژێر کارگەری باڵادەستی بەرژەوەندیەکان و ئاسۆی بزوتنەوەی کوردایەتی کە دانەبڕاو بوو لە باڵادەستی نەخشەو سیاسەتەکانی دەوڵەتی ئەمریکا و هیچ پەیوەندی بە دەورو ئیرادەی سەربەخۆو بەرژەوەندیەکانی خەڵکەوە نەبوو. هەربۆیە حزبەکانی کوردایەتی توانیان یاری و مامەڵە بە ئاستی توانایی ئەو راپەرینە بکەن بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵاتیکی سیاسی کە چارەنوسی کوردستان لەناو سەرگەردانی و ئایندەیەکی نارۆشندا راگرن، بە تایبەتی بەدوای ئاوارەیی و دروستکردنی “نۆفلایزۆن” واتە هێڵی ٣٦ بۆ کوردستان، روداوەکان تەواو لەبەرژەوەندی بەدەستهێنانی دەسەڵاتی سیاسی بۆ حزبە میلیشیاکانی یەکێتی و پارتی یەکلایی کرایەوە.
گەر بێتەوە یادمان خرۆشانە جەماوەریەکان لە شارەکانی خواروی عێراقدا بە گشتی هاوشانی لەشکرکێشی هیزەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانی بۆسەر شارەکانی خواروی عێراق زیاتر سیمای تاڵانی و وێرانکاری و بێ ئاسۆیی و ناڕۆشنی خواستەکان و چارەنوسێکی نادیار بە خۆوە نیشانداین، هەربویە دوای پاشەکشەی هێزەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانی، دەسەڵاتی بەعس توانی لە ماوەیەکی کورتدا شارەکانی خواروی عێراق بخاتەوە ژێر دەسەڵاتی هێزەکانی.
هەرچەندە بە گشتی بەشی زۆری سیماو شیوازی خرۆشانە جەماوەریەکەی شارەکانی کوردستانیش بەهەمان ناڕێکخراوی و نائامادەی و زاڵ بونی ئاسۆی کوردایەتی هاتە مەیدان و هەمان شێوەی تاڵانی و وێرانکاریشی نیشانداین، بەڵام لە هەمان کاتدا هەنگاوێک لە پێشتری خرۆشانە جەماوەریەکانی شارەکانی خواروی عێراق بوو، لەبەرئەوەی پێکهاتنی شورای خەڵکی لە شارەکانی هەولێر و کەرکوک و سلێمانی بەدەورو کاریگەری ڕێکخراو و کەسانی کۆمۆنست و چەپ ئاراستەیەکی ترو ئاستێک لە ڕێکخراوبون و ناڕەزایەتی جەماوەری نیشاندا. هەروەها لەلایەکی ترەوە حزبەکانی کوردایەتی لە ژێر پەردەی بەرەیەکداو بەڕێکەوتنی ژیربەژێر لەگەڵ ئەمریکاو ووڵاتانی ناوچەکەدا، بە‌هێزی چەکدارەوە ئامادە تر تێکەڵ بە خرۆشانە جەماوەریەکان بون و توانیان لە خزمەتی بەرژوەندیە سیاسیەکان و دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتیدا بەکاری بهێنن.
ئەوەی جێگای سەرنجە بەدوای پاشەکشەی هێزەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانان، هیزە تێكشکاوو شکست خواردوەکەی دەسەڵاتی حزبی بەعس ڕوی کردەوە کوردستان و هەڵاتن و ئاوارەیی و دەربەدەری ملێۆن زیاتر لە خەڵکی کوردستان سەرنجی تەواوی جیهانی ڕاکێشا، ئەوەی پێویستە ئاماژەی پێ بدەین جگە لە هێزێکی چەکداری نائامادەو لاوازی شوراکان هیچ هێزێکی تر لەبەرامبەر هێرشەکانی دەسەڵاتی بەعسدا نەوەستایەوە، ئەوەی لەیاد ناچێت، هێزە چەکدارەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی بە ناوی بەرەوە پێش خەڵکی هەڵاتن و شارەکانیان بێ بەرگریکردن لە خەڵک بەجێ هێشت، ئەمەش هۆکارێک بو کە لە نائامدەیی و لە ناریکخراوەیی و بێ ئاسۆئئ خەڵکدا ناچار پەنا بۆ ئاوارەیی و چۆڵکردنی شارەکان بەرن و شارەکان رادەستی سوپای عێراق کەنەوە.
بۆیە جگە لە تێگەیشتنمان بۆ سیمای ڕاپەرینە جەماوەریەکانی ئازاری ساڵی ١٩٩١ کە لە ژێر کاریگەری ئاسمانی هەلومەرجێکی سیاسی و نالەبارو گێژاو و دەخالەتی دەوری ڕاستەوخۆو ستراتیژو بەرژەوەندیە سیاسیەکانی دەوڵەتی ئەمریکا و باڵادەستی بزوتنەوەی کوردایەتیدا بووە، لە هەمان کاتدا بەهەر ئاستێک لە تێکەڵ بون و پەیوەست بونی کۆمۆنستەکان بە خرۆشانە جەماەریەکانەوە، بەڵام نارێکخراوبون و ناهوشیاری و ئامادەیی جەماوەری و نەبونی ڕابەری و دەورو مەوقعیەتی بزوتنەوەی کرێکاری و پەرشوبڵاوی کۆمۆنستەکان و نەخستنەڕوی هێڵێکی سیاسی ڕۆشن بۆ ئایندەی کوردستان، بەشێکی تری واقعیەتی ناڕەزایەتی و ڕاپەرین بووە، هەربۆیە ڕاپەرین دەبێت بە دەستکەوتێکی گەورە بۆ بزوتنەوەی کوردایەتی کە ٣٠ساڵە ئاسۆی بزوتنەوەکەی پێ گەرم دەکاتەوەو بەردەوام دۆخێکی تاڵانچێتی و جەردەیی و کەڵەکەی سەرمایەیەکی بێ شمار بۆ سەرکردەی حزبە میلیشیاکان و سەرمایەداران فەراهەم هێناوە.
واتە لە کاتێکدا ئامانجەکانی خەڵک لە راپەریندا بۆ خۆی رۆشن نەبێت، یان تەواوی ئومێدی خۆی گرێدابێت بە داگیرکاری عێراق لەلایەن ئەمریکاو خۆبەستنەوە بە بزوتنەوەی کوردیەتیەوە، ئاکام و چارەنوسی ئەو راپەرینە لە هەلومەرجی سیاسی نالەباری ئێستای کوردستان و دەسەڵاتی بنەماڵەو حزبی میلیشیاو جەردەیی و تاڵانی زیاتر هیچی تری لێ بەرهەم نایەت، هەر راپەرینێکی جەماوەری تر هەمان سیناریۆ دوبارە کاتەوە، حاڵی کوردستان گەر خراپتر نەبێت باشتر نابێت.
ئۆکتۆبەر: ئایا ڕاپەڕین یان هەستانی جەماوەری داهاتوو دەبێت چۆن بێت تا دیسانەوە ڕەنج و قوربانیەکانی جەماوەر ئاکامێکی پێچەوانەی دژ بە ئومیدو هیواکانیان نەبێت؟ دەبێ جەماوەر چی بکەن؟ ئەرکی کۆمۆنیستەکان و حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان چیە لە پەیوەند بەو پرسەوە؟
عوسمانی حاجی مارف: پێش هەمو شتێک پێویستە بزانین ڕاپەڕین بۆچیە؟ بە تایبەتی بەشەریەت خاوەنی ئەزمونێکی بێ وێنەیە لە ڕاپەرینە جەماوەریەکان و شۆڕشەکاندا، بەڵام لە هەمان کاتدا بەرەوڕوی ئەزمونی زۆر تاڵی دوای ڕاپەڕین و شۆرشەکانە، ئەو ئاراستەیە زۆر نەرێنیە کە ڕاپەڕینێک بەڕێ دەکەوێت بۆ ڕوخانی دەسەڵاتی سیاسی، بەڵام ئاسۆی ئایندەی دەسەڵاتی ئەڵتەرنەتیف نادیارە یان دەسەڵاتی پارێزەری سەرمایە لە دەزگاو شێوازێکی تردا باوەڕ بەخەڵک دەهێنێتەوەو خۆی بۆ چەندین ساڵی تر دوبارە دەکاتەوە.
ئاسۆیەک کە پێویستە لە ڕێرەوی مێژوی کێشمەکێشی کۆمەڵایەتیدا بە بنەما وەربگیرێت ڕەوتی کۆتایی هێنانە بە چینەکان، هەڵوەشانەوەی سەرمایەداری کۆتایی هێنانە بە پەیوەندی کارو سەرمایە، هەر بزوتنەویەکی سیاسی ڕابەرایەتی هەنگاوەکانی کۆتایی هێنان بە کاری بەکرێ نەکات، لە ژێر هەرناوێکدا بانگەوازی ڕاپەڕین و شۆرش بکات، هەمان هەلومەرجی پێکهاتەی کۆمەڵگەیەکی نایەکسان پارێزگاری دەکات.
بەدوای ٣٠ساڵ لە کۆتایی دەسەڵاتی بەعس خەڵکی کوردستان هەر ئومێدو ئامانج و خواستێکیان لە ڕوخانی ئەو دەسەڵاتەدا چاوەڕوان کردبێت، نەک بۆیان نەهاتە دی بەڵکو لەبەرامبەر ئەوپەڕی چەوسانەوەو نایەکسانی و نائاسودەیی و نەبونی ئاسایش و گێژاو و سەرگەردانی و نادیاری چارەنوسدا بەرەوڕون، گەر دەورانی ستەمی ئەوپەڕی نائینسانی ودڕندانەی بەعس مایەی بەهێزکردنی باوەڕی هزری کوردایەتی بوبێت، لە هەمان کاتدا فرسەتێک بو بۆ حزبەکانی کوردایەتی تا بە ناوی کوردایەتیەوە گەورەترین مامەڵەو بازرگانی بەچارەنوسی ژیانی خەڵکەوەبکەن، بەڵام لە ماوەی ٣٠ساڵی دەسەڵاتی حزبەکانی کوردایەتی، نەک کوردایەتی ڕیسواکرد بەڵکو وانەی نەفرەتی کوردبونی بەخشی بە زۆرینەی خەڵکی کوردستان.
گەر سەرنج بدەین ٣٠ساڵ کەم نیە لە ژیانوگوزەرانی خەڵک تا ئەو ئاستەی کوردایەتی شکۆی مرۆڤەکان بشکێنێت و هەروەها ببێتە ئەزمونێکی ئەرێنی بۆ ڕێکخستنی ناڕەزایەتی و ڕاپەڕینی جەماوەری بە دور لە ئاسۆی کوردایەتی، بەڵام گەر ئەڵتەرنەتیفی دەسەڵاتی خەڵک بەرنامەی ئازادی و یەکسانی و دنیایەکی باشتر نەخاتە دەستوری کارو خەباتی سیاسیەوە مێژوو چەندین ٣٠ساڵی تر لە شێوازی دەسەڵاتی سیاسی نائینسانی و کۆنەپەرست و تاڵانچی و سەرکوتگەرو دوبارە دەکاتەوە.
ڕابەریکردن و ڕێکخستن و ئامادەبونی ناڕەزایەتی و خرۆشانە جەماوەریەکان دەبێت بە ئاسۆی یەکسانخوازی و دابینکردنی دەسەڵاتی ڕاستەوخۆی نوێنەرانی خەڵک بێت لە شوراکاندا، دامەزراندنی دەسەڵات لەخوارەو بۆ سەرەوە. ئامادەبون بۆ ڕاپەڕین، پێش وەخت پێویستە خەڵک ئامادە بێت بۆ دابینکردنی دەسەڵاتێک کەنوێنەرو خواستی ڕاستەقینەی کرێکار و خەڵکی زەحمتکێشە.
ئەرکی حزبمان و هەرکۆمۆنستێک پەیداکردنی دەورو مەوقعیەتی خۆیەتی لە ڕابەریکردن و ڕێکخستنی خەباتی کرێکاری و جەماوەری بە ئاراستەی سەرکەوتنی دەسەڵاتی شوراکان.
ئەم بابەتە لە ئۆکتۆبەری ژمارە ٧ی ١٠ فێبریوەری ٢٠٢١دا بڵاوبۆتەوە
