hkkurdistan
بۆپێشەوە: یەکێتی نیشتمانی جارێکی تر پرسی لامەرکەزی هێناوەتەوە گۆڕ، بۆچی لەم کاتەدا ئەو پرسە هێنراوەتەوە ئارا؟
نەغەدە شێخ عوسمان: ئێمە بەگشتی ئاگاداری ئەوەین لەتەواوی ماوەی دەسەڵاتی سیاسی حیزبەکانی کوردایەتیدا، نەیانتوانی جێگیری سیاسی و یەک ئیدارەیی و حکومەتێک بەمانای دەوڵەت دابمەزرێنن. ململانێی نێوان یەکێتی و پارتی مێژوویەکی هێندە ڕەشیان هەیە کە هیچ کات پێشبینی ئەوەیان لێ ناکرێت هیچ جۆرە ڕێکەوتنێک بکەن بە قازانجی گوزەرانی خەڵک. لەهەر دەورەیەکدا ئاکامی شەڕو ململانێی نێوانیان تەعبیر بووە لە ڕاگرتنی ناکۆکیە بێچارەسەرەکانی نێوانیان، یان لەژێر فشاری هەوڵدان بۆ ئاڵوگۆڕ لەهاوسەنگی هێزیاندا، یان پاشکۆیی بووە بۆ بەرژەوەندی وڵاتانی تر.
ئەوەی ڕاستی بێت چەندین پیلانیان لەبەرامبەر یەکدا بە عەمەلی نیشانداوین، لە نمونەی ٣١ ئاب و ١٦ ئۆکتۆبەر.. کە ئاکامەکەی جگە لە دەردەسەری بۆ خەڵک هیچی تریان لە دەست نەهاتووە.
ئێستاش هێنانە ناوەوەی باسی لامەرکەزیەت هەوڵ و نمونەی پلانێکی یەکێتی نیشتمانیە، بەدوای قەیرانێکی قوڵی ئابوری و سیاسی عێراق و کوردستان بانگەشەی بۆ دەکەن، دەتوانم بڵێم تەواوی هێزە میلیشیاکانی بەبن بەست گەیشتوون. بۆیە دەمەوێت ئەوە بڵێم پێش ئەوەی باس لەسەر ئەوە بکەین کە ئەم پلانی لامەرکەزیە چ ئەنجامێک دەدات بەدەستەوە، پێویستە ئەوە ڕۆشن بێت کە ئەم پرۆژەی لامەرکەزیە بە هیچ جۆرێک ناتوانێ وەڵام بە کێشەو ململانێ و قەیرانەکانی ئێستای کوردستان بداتەوە، واتە نەک وەڵام نییە بۆ هەلومەرجی ژیانی خەڵک، بەڵکو بۆ کێشەکانی نێوان خۆشیان گێژاو و ناجێگیری سیاسی و بنبەستی زیاترمان نیشان ئەدات.
بۆپێشەوە: ئامانج لە پرسی لامەرکەزی کە یەکێتی بەرگری لێدەکات، بۆ شۆڕکردنەوەی دەسەڵاتەکانە بۆ پارێزگاکان و قەزاو ناحیە، یان بە دوای ئامانجی ترەوەیە؟
نەغەدە شێخ عوسمان: ئەوە ئاشکرایە حیزبەکانی کوردایەتی، لە ماوەی سی ساڵی دەسەڵاتیان لە هەرێمی کوردستاندا هیچ کاتێک بەرگریان لە ماف و خواست و بەرژەوەندی و بژێوی خەڵک نەکردوە، هەر بۆیە یەکێتی لەم کاتی قەیرانەدا ناچارە مانۆڕێکی لەم شێوەیە بکات، بەڵکو بتوانێت هاوسەنگی هێز بەهەر ڕێژەیەک بێت بیگەیەنێت بە ئاڵوگۆڕێک کە بەقازانجی خۆی بێت. بەڵام بە بۆچوونی من هەر لەسەرەتاوە ئەوە دیارە کە هەوڵ و مانۆرەکەی شکستخواردوە. یەکێتی بەهەر ئامانجێک ئەمە بکات؛ هیچ ناپێکێت و دەستکەوتێکی نابێت. واتە ئەم مانۆڕە بۆ ڕاستکردنەوەی هاوسەنگی هێزو پێگەی ئیداری خۆیانە بەرامبەر بە پێگەی پارتی. کاتێک پارتی بە دوای هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨ زۆرینەی دەنگی بەدەستهێنا، جا بەهەر جۆرێک پارتی ئەمەی بەدەست هێنابێت، و ئەمە دەستکەوتێک بوو بۆ سەپاندنی زیاتری پێگەی پارتی و دەوری سەرەکی لە پرسە سیاسی و ئابوریەکاندا، ئەوە زۆر بەرچاو بووکە بە دوای شکستی یەکێتی لە شانزەی ئۆکتۆبەردا، تەواوی دەسەڵاتەکان لەلایەن پارتیەوە قۆرخ کراوەو هاوسەنگی هێزی یەکێتی بەرەو قەیرانی زیاتر وبەرەو دواوە هەنگاوی ناوە، بۆیە یەکێتی بەردەوام بە هەر نەخشەو مانۆرێک بێت لە هەوڵی ڕاستکردنەوەی ناتەبایی هاوسەنگیەکەیەتی، بەتایبەتی لە نێو هەلومەرجی سیاسی ئێستای عێراق و ناوچەکەدا، کە ئایندەیەکی نادیاری نەرێنی پێشبینی دەکرێت بە گشتی بۆ بزووتنەوەی کوردایەتی و بە تایبەتیش بۆ یەکێتی.
بۆپێشەوە: پرسی لامەرکەزی یان بەهەرێمکردنی زۆنی سەوز پڕۆژەیەکی سیاسییە، یان کارتی گوشارو کاردانەوەیە بەرامبەر بە پێگەی پارتی؟
نەغەدە شێخ عوسمان: هێنانە کایەی ئەم نەخشەو پلانەی یەکێتی نیشتمانی کە ماوەیەکی زۆرە بانگەوازی بۆ دەکات، وەک فشارێک بەرامبەر پارتی نیشانی دەدات. بەبۆچونی من دەکرێت هەم پڕۆژەیەکی سیاسی بێت بۆ ئاڵوگۆرێک کە یەکێتی دەیەوێت بەقازانجی دۆخی سیاسی خۆی بەکاری بهێنێت، لەهەمان کاتدا دەکرێت کارتێكی سیاسی بێت لە بەرامبەر پارتیدا کەوەک پێشتر باسم کرد ئاکامی ئەو قەیرانە ئابوری و سیاسیەیە کە دەورو جێگاو ڕێگای هێزە میلیشیاکان و پەیوەندی هەرێم و حکومەتی ناوەند بە بنبەست گەیاندووە. بۆیە ئەگەر پڕۆژە بێت ئەنجامێکی ئەرێنی بۆ یەکیتی نیشتمانی تیا بەدەست نایەت و ناتوانێ وەڵام بەو قەیرانە بداتەوە، ئەگەر کارتی گوشارێش بێت؛ هەنگاوێکی لاوازی یەکیتیەو بەم شێوەیە ناتوانێ هاوسەنگی هێز بەقازانجی خۆی بگۆڕێت.
بۆپێشەوە: خراپی و بێ خزمەتی و کەمی خزمەتگوزاری زۆنی سەوز، حکومەت لە هەولێر لێی بەرپرسە یان دەسەڵاتی زۆنی سەوز؟
نەغەدە شێخ عوسمان: بزوتنەوەی کوردایەتی بەتەواوی حیزب و لایەنە سیاسیەکانیەوە هیچ کات نەخشەیەک کە بۆ باشبوونی بژێوی و خۆشگوزەرانی و پێداویستی و خزمەگوزارییەکانی خەڵک بێت؛ نەبیریان لێکردوەتەوەو نەکاریان لەسەر کردووە. وەک هێزی میلیشیاو تاڵانچی لە هەوڵی سەپاندنی دەسەڵات و نفوزی هێزەکانیان و قۆرخ کردنی سەروەت وسامان بوون. لەو نێوەدا هەر لایەنێکیان یەکێتی یان پارتی، هەوڵیان بۆ وەبەرهێنان و کەڵەکەی سەرمایە و بەدوای بەدەستهێنانی زۆرترین سەرمایەوە بوون. بۆیە بەبۆچوونی من پێویستیمان بەوە نییە بەراورد لە نێوان جیاوازی خەرجی خزمەتگوزاری ناوچەی سەوزو زەردا بکەین.
یەکێتی و پارتی وەک دوو کۆمپانیای گەورە بەگوێرەی پێداویستیەکانی کەڵەکەی سەرمایە بەرنامەی خەرجی دادەڕێژن. دەسەڵاتی زۆنی ناوچەی زەرد کۆمپانیایەکی گەورەترو بەتواناترە بۆ زیاتر کەڵەکەی سەرمایە، هەر بەو مانایەش ناوچەی زەرد لەباری هاوسەنگی هێزەوە باڵادەستترە لە ناوچەی سەوز، ئەمەش کاریگەری دەبێت لەسەر پلاندانانی ئابوری و خەرجیەکانی پارتی.
بۆپێشەوە: بەهەرێمکردنی زۆنی سەوز، چ ئاڵوگۆڕێک بەسەر ئەو زۆنەدا دەهێنێت؟
نەغەدە شێخ عوسمان: واتە ئەگەر ئەم لامەرکەزیەتە پڕۆژەیەک بێت و یەکێتی نیشتیمانی تەواوی هەوڵی خۆشی بدات بۆ بەجێگەیاندنی ئەم پرۆژەیە، هیچ ئاڵوگۆڕێک لە ژیانی خەڵکدا دروست ناکات، چونکە مەوقعیەتی یەکێتی و پارتی وەک دوو هێزی دەسەلاتدار لەناوچەکەدا زۆر لەسەرو لامەرکەزیەتەوەن، بەجۆرێک خاوەنی دەسەڵاتی سەربەخۆن، هەر لایەنێکیان کۆنترۆڵی ناوچەی ژێردەستی خۆیانیان کردووە لەبواری ئابوری و سیاسی و کۆمەڵایەتیەوە. لە نێو هەلومەرجی سیاسی عێراق و ناوچەکەوە پەیوەندی یەکێتی و پارتی بە حکومەتی ناوەندەوە مامەڵەیەکی سیاسی و ئابوری و بازرگانیە، ئەم پەیوەندیە بەجۆرێک جێگای سەرسام… بوونە کە جگە لە مەسەلەی بودجەو حەواڵەی پارە شتێکی تری لێ بەدی ناکرێت، بۆیە ئەم لامەرکەزیەتەی یەکێتی گەر کارت بێت یان فشار جگە لە هەوڵدان بۆ وەرگرتنی ڕاستەوخۆی بەشە بودجە بۆخۆی مانایەکی تری نییە جگە لەگاڵتەجاری نەبێت. بەڵام با وای دابنێین بەهەر شێوەیەک بێت یەکێتی ئەم گاڵتەجاریەی بەدەست هێنا، دەسەڵاتێک لەماوەی سی ساڵ فەرمانڕەوایدا نەتوانێت هیچ ئاڵوگۆڕێک لەبژێوی ڕۆژانەی خەڵکی کرێکارو زەحمەتکێش و ئاسودەیی و خزمەتگوزاری و ئاسایش و ڕێگرتن لە ژنکوژی و پاراستنی ئارامی خەڵکدا بکات، دەبێت لەوە زیاتر کەدەیەوێت پێگەیەکی پتەوی ئابوری و سیاسی بۆ خۆی دابین بکات چیتری لێ چاوەڕوان دەکرێت.
بۆپێشەوە: ئایا بە هەرێمکردنی زۆنی سەوز، ڕەسمیەت نادات بە دوو ئیدارەیی؟
نەغەدە شێخ عوسمان: بەدوای سی ساڵ جۆرێک لە بەردەوامی بە دەسەڵاتی دوو ئیداریەی و باڵادەستی دوو هێزی میلیشیای بزووتنەوەی کوردایەتی لە دوو ناوچەی جیاوازی زۆنی سەوزو زەرددا واقعیەتی کوردستان بووە، ئەوەمان لەبەرچاوەو ئاشکرایە بمانەوێت یان نەمانەوێت ئەو دوو ئیدارەییە هەر لە یەکەم ڕۆژەوە ئەوەیان سەلماندووە کە یەک ئیدارەیی بەدەوری ئەو دوو هێزە سیاسیە یان دامەزراندنی هەر جۆرێك لە دەوڵەت مەحاڵە. ئێستا کێشەکە ئەوە نییە ئەو پڕۆژەیە سەر دەگرێت یان سەرناگرێت، گەر دوو ئیدارەش ڕەسمیەت وەرگرێ لەسایەی دەسەڵاتی ئەم دوو حیزبەدا گێژاو و ناجێگیری سیاسی کۆتایی نایەت، و خەڵکی زەحمەتکێش و هەژراو نەداری کوردستان هیچ کات ناحەسێتەوە، واتە یەک ئیدارەیی یان دوو ئیدارەیی لەسایەی دەسەڵاتی پارتی و یەکێتیدا هیچ دەستکەوت و قازانجێکی بۆ خەڵکی نەدارو هەژارو برسی نییە. تەنها ڕێگاچارەی ڕزگاری لەم گێژاو و سەرگەردانیە، کۆتاییهێنانە بە دەسەڵاتیان و جێگرتنەوەیەتی بە دەسەڵاتێک کە خەڵک خۆی ڕاستەوخۆ بەشداری تێدا بکات. دەنا نە لامەرکەزی و نە هەڵبژاردن و پەرلەمان ڕێگەچارە نین.
