hkkurdistan
عەبدوڵا مەحمود
بەهۆی بێموچەیی، بێکاری، گرانی بازاڕ و نەبوونی سەرەتاییترین خزمەتگوازرییەکان، لە پاڵیشیدا پەتای نەگریسی کۆڕۆنا، ژیان و گوزەرانی بەشی هەرە زۆری کۆمەڵگە، چینی کریکار و موچەخۆران و بێبەشان، لەو پەرێ خراپی دایە.
لەماوەی دوو ساڵی رابردوودا، چەندین مانگ موچەی موچەخۆران هەر نەدراوە، چەند مانگێكیش بە جیا لەدواخستنی، موچەکان لێیان بڕدراوە. پێشتریش لەساڵی ٢٠١٥ وە تا ساڵی ٢٠١٩ لەژێر ناوی پاشەکەوتی موچەدا، نیوە موچەو چارەکە موچە، ژیان و گوزەرانی بەشێکی بەرین لە خەڵکی کرێکار و زەحمەتیکێشی نابود کرد.
هەموو ئاماژەکانیش ئەوە دەخەنە ڕوو کە دەسەڵاتی سیاسی دەیەوێت ئەم دۆخە نەخوازراوە، درێژە پێبدات و شانی خۆی لە بەرپرسیاریەتی بەتەواوەتی خاڵی بکاتەوە.
سەرۆکی حکومەت! جێگری سەرۆکی حکومەت! وتەبێژی حکومەت! وەزیری دارایی! هەموویان سەبارەت بە موچە، دەڵێن ئەگەر بەغدا پارەو شایستە داراییەکانی هەرێمی نارد موچە دابەش دەکەین!!! ئەمەش بەڕۆشنی یانی ئەگەر بەغدا پارەی نەنارد موچە نییەو بەرپرسیاریەتی نەبوونی موچەش دەخەنە ئەستۆی دەسەڵاتی سیاسی لە بەغدا. بەم جۆرە دەسەڵاتی سیاسی هەرێم، هیچ بەرپرسیارییەتیەک هەڵناگرن و ئامادەنین لە فرۆشتنی نەوت، داهاتی خاڵە سنورییەکان، داهاتەکانی تری ناوخۆ، وە لە برینی موچەی ناڕەوای دەیان هەزار موچەخۆرو کادری حزبی، لە راگرتنی دزییە ئاشکراکانی کۆمپانیاکانیان و خاڵە سنورییەکان، کە بەشی موچە و خزمەتگوازرییەکان دەکات، موچەی فەرمانبەرانی هەرێم دابین بکەن.
ئەو مامەڵەیەی دەسەڵاتی سیاسی هەرێم لەگەڵ خەڵکی کوردستان و موچەخۆرانی دەکات، کردەیەکی مافیایی ئاشکرایە و هاوکاتیش بەیانی شکستی دەسەڵاتدارێتی و پوچی حکومەتداریان دەخاتە ڕوو.
لەو کردەوە مافیاییەی دەسەڵاتدا، دەسەڵاتی هەردوو زۆنی زەرد و سەوز و نیلی، بەرپرسی ئەم دۆخەن کە بەسەر خەڵکی کوردستانیاندا سەپاندووە. هەموو کەسێکی هوشیار ئاگایە بەو ڕاستیەی کە داهاتی زۆنی زەرد لەژێر دەسەڵاتی پارتی و هاوپەیمانەکانی و داهاتی زۆنی سەوزو نیلیش لەژێر دەسەڵاتی یەکێتی و گۆڕان و هاوپەیمانەکانیان دایە… هەردوو لاش بەرپرسن لە زامنکردنی موچەی موچەخۆرانی ژیر دەسەڵاتیان و دابین کردنی خزمەتگوزارییەکان. یەکێتی نیشتیمانی لە کاردانەوەی خۆی لەبەرامبەر قۆرغکارییەکانی پارتی و دزینی داهاتی زۆنی زەردا، دەیەوێت شانی خۆی لە زۆنی سەوزدا لە بەرپرسیاریەتی خاڵی بکاتەوەو بێ موچەیی ئەو زۆنەش بخاتە سەرشانی پارتی، لە بەرامبەریشدا پارتی یەکێتی تۆمەتبار دەکات کەلەلایەکەوە دەستی بەسەر خاڵە سنورییەکانی خۆیدا گرتووەو داهاتەکان رادەستی هەولێر ناکات و لەلایەکیتریشەوە لە هەوڵی ئەوەدایە کەموچەی موچەخۆران بگوازرێتەوە بۆ سەر بەغدا. ئەوەی هەردوولایان “پارتی و یەکێتی”، لەبەرامبەر بەیەکتری لەچوارچێوەی جەنگی ساردی نێوانیاندا دەستیان پێوە گرتووە، تاوانێکی نەبەخشراوە کە قوربانیانی خەڵکی نەدراو بێبەشی کورستانن. خەڵکی کوردستان و موچەخۆران، مافێکی سەرەتایی خۆیانە موچە وەکو دەسترەنجی ماندوبوون و خزمەتی خۆیان، لە کاتی خۆیدا وەربگرن و پێ بەپێی گرانی بازاریش موچەکانیان زیاد بکرێت و لە خزمەتگوزارییە گشتیەکانیش بەهرەمەند بن. هەرێمی کوردستان بە کردەوە هەرێمێکی سەربەخۆییە و پەیوەندی فیدرالیزمی هەرێم بە بەغداوە، درۆیەکی راگەیاندن و گەمەیەکی بەناو یاسایی و دەستوری بی بنەمایە. بۆ بەغدا و دەسەلاتە تاڵانچی و میلیشاییەکانیان، هەریمی کوردستان تەنها لە چوارچیوەی سەروەری و یەکپارچەیی عێراقدا، مانای هەیەو بۆ دەسەڵاتی ناسیونالیزمی تاڵانچی و مافیایی بزوتنەوەی کوردیەتیش عێراق تەنها هێندە عەزیم و پیرۆزە، کە داهات و بودجە و چەند پۆستکیان، پێ ببڕیت…
چاوەڕوان مانەوەی موچەخۆرانی هەرێم، بە کێشمەکێشی بەغداو هەرێم بێهودەیە. ململانێی نێوان بەغدا و هەرێم، کە لە جەنگ و ململانێی مافیا و قاچاخچیەکان دەچێت، جێگای هیچ ئومیدێک نییە. کاتێک نەوت نرخی بەرزدەبێتەوە هەرێم ئامادەی رادەستکردنی بە بەغدا نییەو کاتێک نرخی دادەبەزێت ئامادەیی دەردەبڕیت بە رادەستکردنی بەبەغدا، بەڵام چونکە هەمیشە چاویان لە بەرزبوونەوەیەتی تا ئێستا بەرمیلێکیان نەداوە بە بەغدا، هەروەها کاتێک نرخی نەوت دادەبەزێت بەغدا مەبەستی وەرگرتنی نەوتی هەریمی نییە… هەموو پێشبینیەکان ئەوە دەردەخەن کە بێ موچەیی و ململانێی نێوان هەرێم و بەغدا بۆ ساڵی ٢٠٢١ و ساڵانی دواتریش دریژەی دەبێت.
خەڵکی کوردستان بەگشتی و موچەخۆرانی هەرێم بەتایبەتی، بە گرتنەبەرێ رێگای تر کە ئیرادەو توانایی خۆیان بخاتە گەڕ و نیشان بدات دەتوانێت، کۆتایی بەو مەرگەسات و چاوەراونییە بۆ موچە بهێنێت…دیارە کێشەی نێوان هەرێم و بەغدا لە بنەرەتدا سیاسی و حقوقییە، مەسەلەی موچەو نەوت و غاز و ناوچە کیشەلەسەرەکان و … هەموویان دەرهاویشتەی ئەو کێشە سیاسیەن. بەڵام بەهۆی گۆرانی پارسەنگی هیز و ئاڵوگۆر لە پێگەی بزوتنەوە سیاسی و کۆمەلایەتیەکان لەناو خانەوادەی بۆرژوای عێراقیدا و داکشانی کێرڤی بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد لەبەرامبەر بە بزوتنەوە قەومی و دینیەکانی عێراقدا ئاستی داخوازیی و تەماحەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی، هێناوەتە خوارەوە بۆ موچە و ئەویش بە چەندین مەرج و ئەمماو ئەگەرەوە.
موچە بۆ جەماوەری بێبەشی کوردستان، کە زوربەی هەرەزۆریان موچە خۆرن، یانی ژیان… نەبوونی موچە یانی سەندنەوەی ژیان لێیان… بۆیە موچەخۆرانی هەرێم لە ناچاریدا ئەگەر بەغداش راستەوخۆ موچەیان بۆ بنێرێت، مافی خۆیانە تا درێژە بە ژیانیان بدەن…کەدیارە دابەشکردنی راستەوخۆی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم لەلایەن بەغداوە، ئامانجی سیاسی لە پشتەو ئەگەر بچیتە بواری جێبەجێکردنەوە، هێندەی تر دەستی دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی کورت دەکاتەوە و پیگەی بەرەو لاوازتر دەبات، دیارە ئەمەش رێگاچارە نییە. ڕێگاچارە لەدۆخی ئێستادا دەستبردنی جەماوەری کوردستان و موچە خۆرانیەتی بۆ بەدەستەوەگرتنی ئەلگۆ و فۆرمی رێکخراو و یەکگرتوانەو داسەپاندنی بەسەر دەسەڵاتدا.
لەهەنگاوی یەکەمدا موچەخۆرانی ئەو بەشانەی داهاتیان هەیە لەوانە، هاتوچۆ، خەستەخانەکان، تاپۆ، کارەبا، ئاو، شارەوانی، کارمەندانی خاڵە سنوریەکان…تاد، پێویستە نوینەرانی خۆیان هەڵبژێرن و لەڕیگای نوینەراکانیانەوە لەو داهاتەی دەستیان دەکەوێت موچەی فەرمانبەران و پێداویستیەکانی خۆیان زامن بکەن و لەکاتی خۆیدا موچە دابەشی کارمەندەکانیان بکەن و داهاتی زایادەش لە سندوقی تایبەتی ئەو بەشانەدا هەلبگیرێت. هەروەها مامۆستایان کە داهاتیان نییە، پێویستە هەرچی زووە رێکخراوەی مامۆستایانی سەربەخۆی خۆیان پێک بهێنن، تا تەواوی مامۆستایان بێ گوێدانە ئینتمای سیاسی و حزبی و ئایدۆلۆژی، لە خۆبگرێت و لە رێگای بایکۆت، مانگرتن، کۆبونەوە، خۆپیشاندان… گوشارەکانیان بۆ سەر دەسەڵاتی زونەکان زیاد بکەن و دەسەڵات ناچار بکەن، موچەیان پی بدات… پێویستە کەس و کاری خوێندکاران، پشتیوانی گەورەی مامۆستایان و داخوازییەکانیان بن، تا پرۆسەی خوێندن زیندو بمێنێ و بەردەوام بێت و مناڵ و جگەرگۆشەکانیان، لە خوێندن دوانەکەون.
هاوکات خەڵکی کوردستان بەگشتی و چینی کرێکار و توێژە نەدارەکانی کوردستان بەتایبەتی، پێویستە لە رێگای هاتنە مەیدانی رێکخراو و فراوانیان و بە وەرێخسنی مانگرتن و خۆپیشاندان، یەخەی دەسەڵاتی سیاسی بگرن، تا داهاتی دەست بەسەراگیراو بگێرنەوە بۆ جەماوەری کوردستان و دەست بەسەر داهاتی تاڵانچیاندا بگرن و روبەرووی دادگاو لیپرسینەوەی جەماوەریان بکەنەوە. داهاتی خاڵە سنوریەکان ئەگەر لەدەستی پیاوان و بە کریگیراوانی دەسەڵات دەربهینریت و بخرێتە ژێر چاودێری و بسپێردرێت بە کەسانی دڵسۆ و جێگا متمانە و هەڵبژێردراوی جەماوەری دەتوانێت موچەی مامۆستایان و ئەو بەشانە دابین بکات، کە خۆیان سەرچاوەی داراییان نییە.
ئەم هەنگاوانە کردەین و قابیلی دەست بۆ بردنن… دەستبردن بۆ ئەم هەنگاوانە دیارە بەشێوەی رێکخراو بەنەخشەوە، دەتوانێت سەرەتای بەکردەوە دەرهێنانی نواندنی دەسەڵاتی لەخوارەوەی جەماوەری بێت و ڕێگای سەلبی دەسەڵات لە بزوتنەوەی کوردایەتی بێت. ئەمە هەنگاوێکی گرنگە بۆ گۆڕینی خواستی راماڵینی دەسەڵات بۆ بزوتنەوەی راماڵینی بەکردەوەی دەسەڵات…
رۆڵی رابەران و هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەی ناڕەزایەتییە جەماوەرییەکان، بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانی وەکو کرێکاران، خویێدکاران، لاوان و ژنان و…. لەو خەباتەدا، زۆر چارەنووسازە و لەوەش چارەنووسازتر رۆڵی کۆمۆنیست و بەرەو بلۆکی چەپی کۆمەڵگەیە، لەم خەباتەدا.
کۆتایی نۆڤەمبەری ٢٠٢٠
