hkkurdistan
عەبدوڵا مەحمود
ڤایرۆس کۆڕۆنا کە بەربۆتە گیانی ملیاردەها ئینسان و بەرکەوتوانی لە دوو ملیۆن نزیک دەبنەوەو قوربانیانیشی بە دەیان هەزار ئینسانن. بەجیا لەوانەش ژیانی کۆمەڵایەتی توشی هەڵپەساردن و ڕاگرتن کردوە و فۆرمی ژیانی پەناگیری و دابڕاو لەیەکتری داسەپاندووە.
ڤایرۆس کۆڕۆنا، رووی دزێوی نیزامی زاڵمانەی سەرمایەداری بەرۆشنترین شێوە خستەوە ڕوو. جارێکی تر نیشانی دایەوە کە نیزامێکی زیادەیە بەسەر کۆمەڵگەی ئینسانیەوە. ئەم نیزامە لەبەرئەوەی لەسەر بنەمای کەڵەکەکردنی سەرمایەو قازانج پەرستی رۆنراوە، چونکە داهات و بەرهەمهێنان بۆ وەڵامدانەوە بە پێداویستیەکانی ئینسان و پڕ کردنەوەی ویستەکانیان نییە، و ئینسان تیایدا تەنها کائینێکە بۆ چەرخاندنی ئەم نیزامەو سەرچاوەی فرۆشتنی هیزی کاری هەرزانە، هەر بۆیە لەدیدی سەرمایەوە ئینسان تەنها و تەنها وەکو کۆیلەی کار جێگای رەزامەندی سەرمایەو نیزامی سەرمایەدارییەو لەوە بترازێت بەهایەکی نییە.
میژووی کۆمەڵگەی ئینسانی دەمێکە ئەو راستیەی سەلماندووە، کە رووداوە سروشتیەکان، نەخۆشییە کتوپڕەکان، سەرهەڵدان و بڵاوبوونەوەی ڤایرۆس و درمە، ناچاوەروانکراوەکان… هەمیشە چاوەڕوانکراون. کەچی کارەساتێکی سروشتی، یان نەخۆشی و بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسێک، کۆمەڵگەیەکی ئاوێتە لەگەڵ یەکتری و ژیانی کۆمەڵایەتیان توشی ڕاوەستان دەکات و بەلیشاویش گیانی ئینسانەکان هەڵدەلوشێت. ئەم نیزامە و جەمسەرە ئابوریی و سیاسییەکانی خاوەنی گەورەترین تەکنەلۆژیای جەنگیین و توانای نابودکردنی چەند جارەی گۆی زەویان هەیە، کەچی لە بەرامبەر بە رووبەرووبونەوەی کارەساتە سروشتیەکان و بەرەنگار بوونەوەی نەخۆشیەکاندا، دەستەپاچەو ناتوانان. ئەم نیزامە تەنها هیندە گرنگی بە بواری تەندروستی و پاراستنی ئینسانەکان دەدات، کە بتوانێت ئۆردی هیزی چینی کریکار و بەرهەم هێنەرانی کۆمەڵگە بۆ بەکارهێنان و خستنەگەر لە سودی سەرمایەو کۆمپانیاکاندا، بپاریزیت و رابگرێت، لەوە ترازا، ئیدی بێ تواناو دەستە پاچەیە. تەنانەت ژیان و گوزەرانی ئەو ئینسانانەی کەوتونەتە تەمەنەوەو خانەنشین بوون، سەرباری ئەو هەموو خزمەت و رۆڵەی لە کۆمەڵگەدا بینیویانە لای بۆرژوازی بێ بەهاتریشە، بەرخوردی بۆرژوازی بەو ئینسانانە لە قەیرانی تەندروستی و کۆڕۆنا فایرۆسدا، راستی ئەو بۆچوونەی نیشاندا کە لای بۆرژوازی ئینسان هەر هێندە بەهای هەیە کە دەتوانێت کار بکات و زیدە قازانج بۆ بۆرژوازی بەرهەم بهێنێت و توانای تەندروستیەکەشی هەر هێندەیە ئەو ئینسانانە بپارێزێت کە زەمانەتی گەڕانەوەیان بۆ کارکردن، هەیە.
دیارە کۆڕۆنا ڤایرۆس، بەجیا لەوەی سیستەمی سەرمایەداری و نیولیرالیزمی تەکاندا و ناتوانایی و نائامادەیەکەی خستە ڕوو، بەتایبەتیش لە بواری کەرتی تەندروستیدا، هاوکات زامی ئەزمەی ساڵی ٢٠٠٨ ئابوری نەک هەر کولاندەوە، بەڵكو دەرگیری ئەزمەیەکی قوڵتری ئابوری کەمەر شکێنی کرد. وەستانی ژیانی کۆمەڵایەتی و بواری ئابوری، فەلەج بوونی سیستەمی هاتوچۆ، کەرتی فرۆکەوانی و گەشت و گوزار، داخرانی زۆر کارگەو کارخانە، راگرتن و فەلەج کردنی هامۆشۆی بازرگانی و هێنان و ناردن، فەلەجی سیستەمی هاتوچۆ، مایەپوچ بوونی بەشیکی زۆری کارگە و کۆمپانیاکان، داخرانی زوربەی گازینۆ، بار، چێشتخانەکان… لەگەڵ شەپۆلێکی بێکارکردن… ئەو گورزەیە کەنەک هەر پەیکەری نیزامی سەرمایەداری کوتا، بەڵکو تەواوی ستراکتۆر و پایە سەرەکیەکانی ئەو نیزامەی خستۆتە لەرزە… ئەم دۆخە لەلایەکەوە نەفرەتی کۆمەڵایەتی بەرینی جەماوەری بەرووی بۆرژوازیدا بردۆتە سەرەوە. لەلایەکی تریشەوە بەشیکی زۆر لە قسەکەران و تیوریسیۆنانی بۆرژوازی هێناوەتە دەنگ، کە بە راشکاوی دان بە شکستی نیزامی سەرمایەداری دەنێن و وێڵن بەدوای ئەلگۆی تردا، کە رەوتی دارمانی ئەو سیستەمە بەرپێبگرێت. لەناو جەرگەی ئەو ئالوگۆڕ و لێکەوتانەدا کە بەهۆی کۆرۆنا ڤایرۆسەوە هاتۆتە ئاراوە… قڵشتی چینایەتی بێ پەردەتر خۆی نیشان دەدات.. جەماوەری ملیادری ٩٩% بەرهەمهێنی واقعی کۆمەڵگە، لە تیکۆشاندان بۆ بەرگری لە تەندروستی و زیندومانەوەیان و دەستی هاوکاری بۆ یەکتری درێژکردن و هەست و سۆزی نێونەتەوەییان دەردەبڕن، لە بەرامبەردا کەمایەتیەکی ئیکجار کەم کە ١% ، کە خاوەنی هۆیەکانی بەرهەمهێنان و کۆمپانیا و سەرمایەن کە لەبنەرەتدا دەسترەنجی بەرهەم هێنانی ٩٩% دانیشتوانی گۆی زەویە، بەر لەهەموو شت لە خەمی پاراستنی سەرمایەو کۆمپانیاکاندان. ئەو سەرمایەیەی کە خەریکن بۆ رزگارکردنی کۆمپانیا و بانکەکان و رێگەگرتن لە مایەپوچیان، سەرفی دەکەن، ئەگەر لە ٣% یان بڕیکی کەمی بۆ رووبەرووبونەوەی پەتای ڤایرۆسی و کۆڕۆناو کاریگەریەکانی لەسەر کۆمەڵگە، بۆ کەرتی تەندروستی و بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی ئەم کەرتە تەرخان کرابا و بکرێت، دەتوانرا کاریگەرییە زایانبارەکان و قوربانیەکانی بە رادەی زۆر کەم کرایەتەوە.
بەهۆی نەبوونی پێداویستی رزگارکردنی توشبووان بەتایبەتی ئامێری هەناسەدانی دەستکرد، لەچەندی وڵاتدا پزیشکەکان ناچار بوون کە بڕیار لە مردنی هەندێک بدەن و ژیانیش ببەخشنەوە بە هەندیکی تر…” چ هەڵبژاردنێکی سەخت و دڵ هەژێنە” ئەمە ئەو پەڕی ریسوایی نیزامی سەرمایەدارییە لە کەرتی تەندروستی و بەتایبەتیش لە ئەزمەی کۆڕۆنا ڤایرۆسدا.
لەناو ئەو بەریەک کەوتنەی نیوان ٩٩% دانیشتوانی بەرهەمهین و ١% سەرمایەدار و خاوەن کۆمپانیاکانیان، هیشتا زۆرنا ژەنانی بۆرژوازی دەیانەوێت بە دنیا بلێن، ئیمە هەموومان لە کەشتیەکداین، تا لەو رێگایەوە لەلایەکەوە پەردە بەسەر بوونی چینە کۆمەڵایەتیەکان و بەرژەوەندییە جیاوازو دژ بەیەکەکانیاندا بدەن، و لەلایەکی تریشەوە کە داهاتی ملیاردەها ئینسانیان لەدەستی خۆیاندا کەڵەکەو مۆڵ کردووە، شانی خۆیان لەبەرپرسیاریەتی بدزنەوە، دەڵێن دەبێ هەمووان بە یەکەوە رووبەرووی ئەم ئەزمەیە ببینەوە!! چ دنیایەکی وێرانەیەو چ بۆچوونێکی گەمژانەیە ئەو بۆچوونەی لای وایە، کەدەڵێت هەموومان لە کەشتیەکداین… لە حالێکدا دوو کەشتی هەن. کەشتییەکی ئیکجار گەورەی پڕ ئیمکانات و تۆریستی و خەیاڵی کە ژمارەیەکی کەم لە خاوەن کۆمپانیاو سەرمایەدارەکان تیاییدا دەژین کە ژیانی شاهانەیان هەیە، لە بەرامبەردا بۆ زوربەی هەرەزۆی چەند ملیار ئینسانی بەرهەمهێنی سامان و سەروەت و خاوەنی ئەسڵی کۆمەڵگە لە کەشتیەکی بچکۆلەی شڕو وێرانەدان کە کەمترین پێداویستی ژیاری و تەندروسی و تەرفهی تیا نییە…
دنیای واقعی چۆن دابەشی دوو چینی سەرەکی لە ئاشتی نەهاتووە، چینی کریکار و بەرهەم هێنەرانی کۆمەڵگە، لەگەڵ سەرمایەدار و خاوەن کۆمپانیاکان، ئاواش لە هەر بڕگەو سەردەمێکی ئاشتی و شەڕدا، لەسەردەمی هاتنی وەیشومەی کارەساتە سروشتیەکان و پەتای نەخۆشیییەکاندا، خاوەنی دوو دنیای جیاوازو بەرگری جیاوازو ئیمکانیاتی جیاوازو ئایندەی جیاوازن.
هەموو ئەو رێکارو نەخشانەی بۆ رووبەڕووبونەوەی قەیرانی کۆرۆنا لەلایەن دەوڵەتەکان گیراوەتە بەر، چ ئەوانەی بەشێوەی توند و کەرەنتینەی تەواوەتی کۆمەڵگەیان راگەیاندووە، یان ئەوانەی ستراتیژی مام ناوەند و قۆناغ بە قۆناغیان گرتۆتە بەر، لەبنەرەتدا پاراستنی کەم کردنەوەی زیانە ئابورییەکان، ڕیگەگرتن لە شکستە بوونی کۆمپانیاکان و مایەپوچی بانقەکان، ڕیگەگرتن لە دابەزینی رێژەی قازانج، بە مەبنای سەرەکی وەرگیراون و لەو چوارچیوەیەشدا لەهیچ هەوڵێک درێغیان نەکردووە، تا قورسایی ئەو قەیرانە بگوازانەوە سەرشانی جەماوەری کرێکار و بەرهەم هێنی کۆمەڵگە. لەو راستایەشدا شەپۆلی بێکارکردن دەستی بۆ براوەو و تادێت بەرینتریش دەبێتەوە.
دیارە لە کوردستانیش، هەمان بەرخورد مەبنای دەسەڵاتە… زوربەی زۆری کارگەکان کاریان تیا بەردەوامە، چالاکی کیڵگە نەوتیەکان درێژەی هەیە، هاتوچۆ و مامەڵەی بازرگانی ئیدامەدارە، و ژیان و سەلامەتی کریکاران بە مەبنا نەگیراوە و قازانج بۆتە مەبنای سەرەکی، لەلایەکی تریشەوە شەپۆلی بیکارکارکردن مۆتەکەیەکە لەسەر ژیانی بیکارکراوان، هاوکات بێدەربەستی دەسەڵات بۆ لەشکرێکی گەورە کە ژیان و گوزەرانیان لەسەر کاری رۆژانەیە، لەدابینکردنی ژیان و گوزەرانیان و قەرەبووکردنەوەیان… راستیەکە ناتوانرێت چاوپۆشی لێبکرێت و دەسەڵات بۆ وەڵام دانەوە بە دۆخی ئۆردوی هەژاران و خانەوادەکانیان، لە جیاتی بیمەی بێکاری، دەزگای خێرخوازی “بارزانی” و دەزگای مرۆیی”مام” ی بۆ هەردوو زۆنەکە، خستۆتە گەڕ و لە داهاتی هەر ئەو هەژارانە، بەشیکی زۆر ناچیزیان پێدەدەن و فەزڵ فرۆشیش بەسەر خەڵکی کوردستانەوە دەکەن، کە ئاوڕ لە هەژاران دەدەنەوە.
خۆشبەختانە کاریگەری ڤایرۆس کۆرۆنا لە کۆمەڵگەی کوردستاندا لەلایەکەوە بەهۆی هوشیاری هاوڵاتیان و رۆڵی خۆبەخشانەی ژمارەیەک دکتۆر و پسپۆر و پەرستاری خۆنەویست و لەلایەکی تر بە هۆی هەل و مەرج و کەشی کۆمەڵگەوە، کەمتر لە زۆر جێگای دنیاییە، هەر ئەوەشە وای کردووە توشبوانی کەم و قوربانیانی کەمتریش بن. دیارە دەسەڵاتی سیاسی دەیانەوێت ئەم واقعیەتە بگێرنەوە بۆ رۆڵی کەرتی تەندروستی و ڕیکارەکانی حکومەت!! کە لە واقیعدا کەرتی تەندروستی ٢٩ ساڵە لەژیر دەسەڵاتی مافیاکان و سودپەرستانی چاوچنۆکدا بەرەو وێران کردن پەلکیش کراوە. بەشێکی زۆری بەرکەوتوانی ڤایرۆسی كۆڕۆنا لەکوردستان ئەو کەسانەن کە لەدەست وێرانەیی کەرتی تەندروستی بۆ چارەسەری نەخۆشیەکانیان سەردانی ئیرانیان کردبوو.
ڕیکارەکانی حکومەتیش بە جیا لە رێنمایی و ئامۆژگاری و ئەو هەنگاوانەی خەرجی نییە، نەک کارێکی تری نەکردووە، بەڵکو ئەم دۆخەی کردۆتە پاساوی خۆدزینەوە بۆ دانی موچە، لەوەش واوەتر خەڵک کەرەنتینە دەکەن بێ ئەوەی بیر لە ژیان و گوزەرانی ئەو هەموو جەماوەرە بکەنەوە کە کارەکانیان لەدەستداوەو ژیان و گوزەرانی رۆژانەیان لەسەر داهاتی رۆژانەیە. لەبەرامبەردا ئەم دەسەڵاتە وەکو هەموو دەسەڵاتێکی بۆرژوازی دنیا، بۆ رزگارکردنی کۆمپانیاکان و جوڵەی بازرگانی و نەوت فرۆشی و خاوەن سەرمایەکان دریغی ناکات و کە ژمارەیان ١% لە بەرامبەر بە ٩٩% دانیشتوان.
ناوەڕاستی ئەپریلی ٢٠٢٠
تێبینی: ئەم بابەتە لە بۆپێشەوەی ژمارە ٧٣ی ١٥ی ئەپریلی ٢٠٢٠ دا بڵاوبۆتەوە
