hkkurdistan
عەبدوڵا مەحمود
خۆپیشاندان و ڕاپەرینی خەڵکی بێبەشی عێراق، کە بەڕاپەرینی ئۆکتۆبەر ناسرا، بووە مایەی وەرچەرخانێکی گرنگ لە میژووی سیاسی عێراقدا. ڕاپەرین و خرۆشان سەرەتا بەداخوازی دابینکردنی هەلی کار و خزمەتگوزارییەکان، وەستانەوە بەرووی تاڵانی و گەندەڵی و بۆ ماف و ئازادییەکان… دەستی پێکرد، بەڵام بەهۆی کاردانەوەی دەسەڵات و گرتنە بەری توندوتیژی، لە جێگای وەڵامدانەوە بە داخوازییەکان، خواستی خۆپیشاندەران گۆڕدرا بە وەلانانی دەسەڵات و ڕوخاندنی حکومەت. واتە راپەرین و خرۆشانی جەماوەری عێراق، لە بزوتنەوەی داخوازییەکانەوە بوو بە بزوتنەوەی سەرەو ژوورکردنی دەسەڵات.
١٦ ساڵ دەسەڵاتی سیاسی لە عێراقدا، زوربەی هەرەزۆری خەڵکی کرێکار و زەحمەتکێشی رووبەرووی دژواترین هەلومەرج کردەوە. بەجیا لەجەنگی دەسەڵاتی تایفی و قەومی و دینی، کە بەدەیان هەزار ئینسانی کردە خۆراکی بەشی دەسەڵات و نۆکەر پیشەیی. لەماوەی ئەم ١٦ ساڵەدا، دەسەڵات دۆزەخێکی بۆ دانیشتوانی عیراق وەرێخست. نائەمنی، بێکاری، گرانی، تاڵانی و دزی، نەبوونی کەمترین خزمەتگوازی، نەبوونی ئازادییەکان و مافە فەردی و مەدەنییەکان، ململانیی میلیشیاکان و جەنگی نێوانیان، دەستیوەردانی دەرەکی، نۆکەر پیشەیی لایەنە سیاسی و میلیشیاکان بە وڵاتانی ناوچەکە، باڵادەستی کۆنەپەرستی ئیسلامی سیاسی و پێگەی ڕژیمی ئێران، هێنانی دەیان یاسای کۆنەپەرستانەی دژە ژن، دژە مەدەنیەت، نەهێشتنی ئاسەوارێک لە دیمەنەکانی شارستانی و شاری… هەموو ئەمانە بوونە هۆی ئەوەی رۆژ بەرۆژ تورەیی خەڵکی عێراقی زیاد بکات و جۆش بخوات.
“نا” وتنی زیاتر لە ٧٠% لەسەدی دانیشتوان، بە گاڵتەجاری هەڵبژاردنەکان، سەرەتای نیشاندانی تورەیی جەماوەری بوو بە دەسەڵاتی رەنگاو رەنگ و میلیشیایی عێراق و پوچی دیموکراسیەتی تەوافوقی، لە کایەکی بەناو فەرمیدا نیشاندا. ئەم “نا” وتنە بەهەڵبژاردنەکان لە کایەکی ناونراو بە دیموکراسی و پرۆسیسێکی فەرمی دنیای بۆرژوازیدا، زۆر زوو گۆردرا بە “نا” وتنی جەماوەری لەشەقام بە دژی بێکاری و گرانی و تاڵانی و دزی و عادەپیشەیی حزب و لایەنە سیاسیەکان و دەستێوردانی دەرەکی دەوڵەتەکان، بەتایبەتیش ئیران.
لە دوو ساڵی رابردوودا تا هاتووە ناڕەزایەتی و غەزەبی جەماوەری پەرەی سەندووە، جەماوەری برسی و بێکار و هاتوونەتە سەرشەقام بۆ خواستە زۆر سادەو رەواکانیان، لەوانە بۆ زامنکردنی ئەمنیەت، هەلی کار، ئازادی و مافە فەردی و مەدەنیییەکان، خزمەتگوازییەکان وە راوەستان لەدژی دزی و گەندەڵی… کەدەکرێت ناوی بنێن بزوتنەوەی داخوازیی جەماوەری.
وەڵام نەدانەوەی دەسەڵات بە کەمترین داخوازی جەماوەری، شانخاڵیکردنەوە لە دابینکردنی سەرەتاییترین خزمەتگوزاری، چاو نوقاندن لە بێکاری ملیۆنی و گرانی ئەژدیها ئاسا، درێژەدان بە تاڵانی و دزی و نۆکەرایەتی، لەوانەش واوەتر دەستبردنی دەسەڵات بۆ سەرکوتی خوێناوی خۆپیشاندەرانی دەست خاڵی، بزوتنەوەی جەماوەری لە بزوتنەوەیەک بۆ داخوازییەکانەوە گۆڕی بە بزوتنەوەیەک بۆ ڕوخاندنی حکومەت و وەستانەوە بەرووی دەسەڵاتی سیاسی و حزب و لایەنە میلیشیایەکان.
ئەم ڕاپەرین و خرۆشانە جەماوەرییە لە ئێستادا، بە مانای وشە، بزوتنەوەی ڕاماڵینی دەسەڵاتە، بزوتنەوەی ڕاماڵینی دەسەڵاتی ئیسلامی سیاسی، بزوتنەوەی توردانی دیموکراسیەتی تەوافوقی، بزوتنەوەی مۆردان لە ئەلگۆی دیموکراسیەتی ئەمریکای دوای جەنگ لە عێراق، بزوتنەوەی دژی پێگە و دەستێوردانی ئاخوندەکانی ئێران لە دۆخی سیاسی عیراق و ناوچەکەدا. بۆیە بەمانای وشەکە ناوەرۆکێکی شۆڕشگێرانەو پێشکەوتنخوازانەی هەیە.
دەستکەوکانی ئەم بزوتنەوەیە کە تا ئێستا بەدی هاتوون، گەورەن و سەرمایەکی سیاسیین بۆ هەر جموجۆڵ و بزاوتێکی ئازادیخوازانە، شۆڕشگێرانە، کرێکاریی و چەپ و کۆمۆنیستی.
تا بەر لە خۆپیشاندان و راپەرینی ئۆکتۆبەر، گۆرەپانی سیاسی عێراق، مەیدانی تەراتێنی حزب و لایەنە سیاسی و میلیشا ئیسلامی و تایفی و قەومییەکان و کارکردنیان بوو بۆ دابەشکاری تایفی و دینی و مەزهەبی و قەومی چاندنی تۆوی دوبەرەکی، وە ژینگەی هەڵسوڕانی ئەوان و پێگەیەکی سەرەکی باڵادەستی جمهوری ئیسلامی ئیران بوو. کەچی ئێستا خۆپیشاندان و نارەزایەتیەکان رووی لەو حزب و لایەنەسیاسیانەیە، وە بنکەو بارەگانیان گڕ دەدرێن، لەچاوی بزوتنەوەی جەماوەری خۆیان بەدوور دەگرن، ناسنامەکانیش ون و خەڵکی خۆپیشاندەر بێ گوێدانە ناسنامەکان شان بەشانی یەکتری لە گۆرەپانەکەن بۆ راماڵێنیان. کۆنسوڵیەکانی ئیران لە شارەکانی نەجەف و کەربەلا دەسوتێنرێن. ناوەندی شارەکان، بۆنەتە سەکۆی ئامادەیی جەماوەریی ملیۆنی و سەرانی حزب و لایەنە سیاسیەکان ومیلیشیاکانیان، کونە مشکیان لێ بۆتە قەیسەری. خەریکی بەڵێندان و قەسەم خواردنن.
تا بەر لە راپەرین و خرۆشانی جەماوەری، ئازادی سیاسی بوونی نەبوو، ئەوەی هەبوو فەزای سیاسی کراوە بوو، کە بەرئەنجامی قوتبی نەبوونەوەی تاک دەسەڵاتی بوو. کەچی ئێستا ئازادی سیاسی وەکو بەرهەمی هاتنە مەیدانی جەماوەری لە گۆرەپانی شارەکاندا هەیە. هەموو لایەنێکی سیاسی و بیرو بۆچوونە سیاسییەکان، بواری خۆ دەرخستن و بەیانی سیاسەت و هەلوێست و ڕیگاچارەی خۆیان هەیە. بێ ئەوەی میلیشیاکان و حزب و لایەنە سیاسیەکان، و دەسەڵاتی سیاسی بتوانن، بیلەوتێنن. پێشوتر کەش و بواری سیاسی چ بۆ هەڵسوڕانی نوێنەرانی خەڵکی بێبەش و ئازادیخواز و چ بۆ چەپ و کۆمۆنیستەکان، قورس و سەخت بوو، لە ئێستادا کەشی سیاسی چ بۆ خەڵک و چ بۆ کارو هەڵسورانی چەپ و کۆمۆنیستەکان و ئازادیخوازان کراوەیە.
تا بەر لە هاتنە جەماوەری ئۆکتۆبەر، سەرکوتی ژنان و پایماڵکردنی مافەکانیان، یاساو ریسای دژە ژن دادەسەپێنران. زەواجی موتعە، میسار و سیغە، وەکو فۆرمی شەرعی و یاسایی برەویان پێدەدرا، ژنان سەر داپۆشراو دەکران و هاتنە دەرەوەیان قورس و هەڵسورانی سیاسی و مەدەنیەکان پڕ رێگری بوو، ئێستا ژنان بەشێکی سەرەکی لە بزوتنەوەی ڕاماڵینی دەسەڵاتن، و بە کردەوە و شان بەشانی پیاوان لە مەیداندان و ئاڵای نمایشی تونایی خۆیان، بەرزراگرتووە.
تا بەر لەشەپۆلی غەزەبی جەماوەری ئۆکتۆبەر، ئێران لەعێراقدا هەمەکارە بوو، خاوەن قودرەت و پایەکی سەرەکی راگرتنی دەسەڵاتی خۆی بوو لە ناوچەکەدا، ئێستا قونسوڵخانەکانی گڕ دەدرێن، دروشمی دژ بەئیران و راماڵینی لە عێراقدا، هاوشانی راماڵینی دەسەڵات پرسی رۆژ و ویستی بزوتنەوەی جەماوەرییە.
هەموو ئەوانە، بەڵگەی ئەوەن کە ئەم بزوتنەوەی ڕاماڵینی دەسەڵاتە، بزوتنەوەیەکی رادیکاڵ، شۆڕشگێر، پێشکەوتنخوازە و نەک هەر شایستەی پشتیوانی، بەڵکو بوارێکی گرنگ و چارەنووس سازە بۆ دەخالەتگەری بەکردەوە و بەنەخشەی هەر هێزو لایەنێکی سیاسی چەپ و کۆمۆنیست و ئازادیخواز.
ئەم بزوتنەوەیە خۆهوشیاری و ئاگایی سیاسی جەماوەری بردۆتە سەرەوە. ژمارەیەکی زۆر لە ڕابەرانی دروست کردووە. رابەرانی خاراوتر کردووە، ئاستی ریکخراوبوونی پەرەپێداوە، جەماوەری بێبەشی تاڕادەیەکی زۆر بە خواست و مافەکانیان، ئاشناتر کردووە، هاوکاری و هاوخەباتی نێوان دانیشتوانی بردۆتە سەرەوە، ناسنامە ساختە قەومی و دینی و تایفیەکانی تێپەڕاندووە، بێ گویدانە ناسنامە دینی و تایفی و قەومیەکان، جەماوەر دەست لەناودەستی یەکترین، هاوئاهەنگی لە نێوان خەباتی شار و شەقام لەگەڵ بزوتنەوەی کریکاریی و یەکێتییە کرێکارییەکان و ناوەندە کریکارییەکان، دەستی پیکردووە.
هەموو ئەو بەڵگە بینراوانە، نەک هەر ژینگەی بۆ کاری رەوت و چەپ و کۆمۆنیستی خۆشکردووە، بەڵکو ئەوانە دەچینە ناو چوارچێوەی ماتریال و پیشمەرجی هەر شۆرشێکی کریکاری و کۆمۆنیستی لە داهاتووی عیراقدا. شۆرشی کرێکاریی و کۆمۆنیستی، بەبێ هوشیاری سیاسی، بەبێ ریکخراوبوونی کرێکاران لە شوێنی کارو ژیان و ریکخراوە سەربەخۆکانی خۆیان، بەبێ کەشی ئازادی سیاسی، بەبێ بوونی رابەرانی خاراو، بەبێ بەشداری ژنان، بەبێ وەلانانی رێگریییەکان و گۆڕانی هاوسەنگی هێز بەسودی جەماوەری بێبەش، ئیمکانی نییە. لە راپەرین و خۆپیشاندانەکانی عێراقدا، زۆر ئاڵوگۆری ئیجابی روویانداوەو پیشڕەویەکی زۆر بە سودی جەماوەری خەڵک هاتۆتە ئاراوە. هاوسەنگی هێز بە قازانجی جەماوەری برسی و نارازی گۆراوە. رەوت گەلی سیاسی بۆرژوازی گورزیان خواردووە و پاشەکشەیان پێکراوە، پشتوانەکانیان، ئێران لە پێشیانەوە لە عێرقدا کرایە نیشانەی تورەیی جەماوەری بۆ راوەدونان و ریسواکردنی بەکردەوە لەلایەن جەماوەری ناڕازییەوە.
دیارە هێشتا بۆ جەنگی کۆتایی مەوایەکی دریژ ماوە، ئامادەیی زۆرتری دەوێ. ریکخراوبوونی لە ئاستی باڵاتری سەراسەری و محەلی دەوێ. لیکهەڵپێکرانی بزوتنەوەی لە گۆرەپان و شارو شەقامەکان، لەگەڵ بزوتنەوەی کریكاریی و ناوەندە کریکارییەکان دەوێ، کە شادەماری مانەوەی یەکلاکردنەوەی قودرەتن. ریکخراوەی جەماوەری رادیکاڵی دەوێ، بەجیا لە رابەران لە ئاستی محەلات و گۆرەپانی تەحریرەکان، رابەری سیاسی سەراسەری دەوێ. لەهەموو ئەوانە چارەنووسسازتر، حزبی سیاسی کۆمۆنیستی دەخالەتگەری خاوەن ئاسۆی رۆشنی سۆشیالیستی بە دیدی دەسەڵات گرتنەوەی دەوێت. ئەو حزب و لایەنە سیاسیەی ئێستا ئامادەی ئەو نەبەردەیە، دەبێ بەدەخالەتگەری و بەرچاو رۆشن، بە ناسینی باڵانسی هیز و توانای رێکخراوکردن، بە بەخۆدەرخستنی لە ئاستی کۆمەڵایەتیدا بۆ دەسەڵات، لەمەیدانەکەدا لەجەنگی دەسەڵاتدا بەشدار بێت. بڕوا بەسەرکەوتن لە پیشمەرجەکانی ئامادەیی بۆ شۆرشدا هەبێت. لەو راستایەشدا پێداویستەکانی شۆرشی یەکلاکەرەوە بەخەباتی ریکخراو و فەراهەم بکات.
کۆتایی نۆڤەمبەری ٢٠١٩
ئەم بابەتە لە بڵاوکراوەی ئۆکتۆبەری ژمارە ٦٥ی ١ی دیسەمبەری ٢٠١٩دا بڵاوکراوەتەوە
