hkkurdistan
عەبدوڵا مەحمود
خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی فراوانی جەماوەری لە عێراقدا، ڕووی لە پێشرەوییە. تەنانەت ئەگەر لەم بڕگەیەدا ئەم ڕاپەرین و خرۆشانە نەتوانێت رژێم سەرنگوم بکات، یان هەموو ئامانجەکانی خۆیشی بەدەست بهێنێت، بەڵام گومان لەوەدا نییە، کە ئەم هاتنە مەیدانە جەماوەرییە، سەرەتای دەورەیەکی نوێ و بڕگەیەکی چارەنووسازە لەمیژووی تازەو هاوچەرخی عێراقدا.
لەدوای روخاندنی رژێمی بەعسەوە، بەردەوام نارەزایەتی جەماوەری هەبووە و چەند جاریکیش خۆپیشاندانی جەماوەری بەشێک لە شارەکانی عێراقی گرتۆتەوە، بەڵام خۆپیشاندانەکانی ئەمجارەی ئۆکتۆبەر لەگەڵ ئەوەدا کە درێژەی نارەزایەتی و خۆپیشاندانەکانی پێشووترە، لەدریژەی بایکۆتی هەڵبژاردنەکانە کە ٧٠% خەڵک بەشداری نەکرد، لە دژی گەندەڵی و دزی و بیکاری و گرانی و دەستێوەردانی دەرەکیییە، هاوکات بازدانێکی گەورە لە خۆپیشاندانەکاندا دەبینرێ.
خۆپیشاندانەکانی ئەم جارە، لەباری چەندایەتییەوە فراوانترە و زوربەی زۆری شارە گەورە و گرنگەکان و لەوانەش پایتەختی عێراقی گرتۆتەوە، ژمارەی بەشداربووانی خۆپیشاندانەکان فراوانترە. لەباری چۆنیەتیشەوە، رادیکاڵتر، دروشمەکانی رۆشنتر، پێکهاتەی بەشداربووانی کاریگەرترن. بەتایبەتیش کە بەشێکی کاریگەر لە کرێکاران و کرێکارانی نەوتی بەسرە و کریکارانی کارگەی غاز و یەکێتیە کرێکارییەکان عیراق چوونەتە پشتی خۆپیشاندانەکان. بەشداری ژنان بە شێوەیەکی کاریگەر و بەرفراوان لە خۆپیشاندانەکاندا. بەجیا لەوانەش حزب و لایەنە سیاسیەکان، نەیانتوانی خۆیان بە خۆپیشاندانەکانەوە هەڵبواسن و بۆ مەبەستی خۆیان و لە ململانێی نێوان خۆیاندا کەڵکی لێوەر بگرن. رەتکرنەوەی هەموو حزب و رەوتە سیاسیەکانی بۆرژوازی لە خۆپیشاندانەکاندا و وەستانەوەی بزوتنەوەی نارەزایەتی بەرووی هەموویاندا، نیشانەیەکی رۆشنی هۆشیاری سیاسی و چوونەسەری ئەو هوشیارییە، کە تایبەتمەندیەکی گرنگی خۆپیشاندانەکانە.
بوونی گۆرەپانی تەحریری بەغدا وەکو کۆکەرەوەی تورەیی و غەزب و نارەزایەتی هەموو چین و توێژە بێبەشەکانی کۆمەڵگە، و پاشان بوونی جەرگەی زوربەی شارەکانی تر بە گۆڕەپانی کۆکردنەوەی جەماوەری راپەڕیوو، بەمانای وشەکە خەباتی فەزای شاری نیشانداین. هەروەکو چۆن واڵ ستریت لەئەمریکای ساڵی ٢٠٠٨، خەباتی فەزای شاری خستەڕوو، بە وێنەی بزوتنەوەیەکی فراوان و ٩٩٪ لەدژی لەسەدا ١٪ ی کۆمەڵگە کە سەرمایەداران و کۆمپانیاو دەوڵەتی پارێزەریان بوو. بەهەمان شێوە مەیدانی سەرەکی شارەکان لە عێراقدا بوونە رەمزی بزوتنەوەی برسییەکان، بیکار و بیخانەو لانەو ئوردوی لاوانی بێکار لەدژی نەبوونی هەلی کار و بیمە و خزمەتگوزارییەکان، وە بوونە رەمزی کۆکردنەوەی ژنانی توڕە لەدەسەڵاتی ئیسلامی و پیاوسالاری…. ئازادیخوازان لەدژی سەرکوتگەری و کۆنەپەرستی دەسەڵات.
پشتیوانی کرێکارانی شوێنی کار، بەتایبەتیش بەشێک لە کرێکارانی نەوت، کرێکارانی کارگەی غاز، یەکێتی نەقابە کرێکارییەکان لە خۆپیشاندانەکان و خواستەکانیان، بەمانای تیکەڵ بوونی خەبات لە شوێنی کار، لەگەڵ خەبات لە فەزای شاریدا، یەکێکی تر لەو خاڵە درەخشانەیە کە سیمای لێکهەپێکرانی یەکگرتوویی و هاوچارەنووسی سەرجەم بێبەشان و یەکانگیری لەسەر خواستەکانیان بەیان دەکات.
راوەستاوی چەند هەفتەی خۆپیشاندەران لەبەرامبەر ریزێکی بەرین و فراوانی بۆرژوازی و حزب و رێکخراوە میلیشیا چەکدارەکانیان و وڵاتە پشتیوانەکانیان، وە راوەستاویان لەبەرامبەر بەو هەموو سەرکوت و گرتن، راوەدوونان، کوشتن و ترساندن و میلیتاریزەکردنی کەشی شارەکان… تاد، نەک نەیتوانی ئیرادەی وەگەرکەوتووی جەماوەری پاشەکشە پێبکات، بەڵکو لەلایەکەوە ترس لە سەرکوتی، رەواندەوەو لەوەش زیاتر دەسەڵاتی سیاسی ناچار کرد بەوەی کە بەڵێنی چاکسازی و جێبەجێکردنی بەشیکی زۆر لەخواستەکانی جەماوەری بدات. وە هاوسەنگی هێزی لەنیوان خەڵک و دەسەڵاتدا بەسودی بەرجەستەی جەماوەری نارازی عێراق گۆڕی. تا ئەو رادەیەی کە خەریکە حکومەتی سێبەر دروست دەبێت و تا ڕادەیەکیش سەرەتاکانی لە گۆرەپانی شارەکاندا دەستی پێکردووە.
ئەو بەڵێنانەی دەسەڵاتی سیاسی ناچار بووە بە جیگیرکردنیان، لەوانەش ئەو دواین چاکسازیانەی عادل عەبدلمەهدی رای گەیاندووە، چ بە دان نان بە گەورەیی و رەوای خۆپیشاندانەکان و چ بە شکستی حکومەت و کارنامەی دەسەڵاتی سیاسی لە ساڵی ٢٠٠٣ وە، تا دەگاتە ئەو خاڵانەی کە بەڵێنی جیبەجیکردنیانی داوە، نیشانەی رەوتی روولەپێشی راپەرینی خەڵکی عێراق بەدژی دەسەڵاتێکی سەرکوتگەر و تاڵانچی و نۆکەر پیشەی بە وڵاتانی ناوچەکە.
بەڵێن دان بە (کەمکردنەوەی مووچەی بەرپرسە باڵاکان بۆ نیوە، چاوخشاندنەوەی بە مووچەی فەرمانبەران، جێبەجێکردنی سیستەمی قەرەبووی کۆمەڵایەتی، جێبەجێکردنی بیمەی کۆمەڵایەتی، مافەکانی کرێکارانی کەرتی تایبەت و خانەنشینکردنیان، قەدەغەکردنی هەڵگرتنی چەک، بەردەوامی لە رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی…)
ئەو بەڵێنانە، بەجیا لەوەی هەوڵێکی بەنەخشە و پلانی حکومەت و دەسەڵاتە بۆ کۆتاییهێنان بە خۆپیشاندان و راپەرینی خەڵکی بێبەشی عێراق، وە هەوڵیکە بۆ راکیشانی رابەران و هەڵسوارانی خۆپیشاندانەکان بۆسەر مێزی گفتوگۆ و سازش کردن، هاوکات نیشانەی گۆرانی باڵانسە بەقازانجی بزوتنەوە و خەباتی جەماوەری لەبەرامبەر بە دەسەڵاتی سیاسی و دز و گەندەڵی لە لێواری قەبردا.
خۆ ئەگەر خەڵکی بێبەشی عێراق، بە هاتنەمەیدانی یەکگرتوانەو و سەربەخۆی و پشتبەخۆ بەستنی خۆی نەبوایە، بەدەیان ساڵی تر و بەدەیان هەڵبژاردن، ئەو بەڵینانەی ئێستا دەسەڵات داویەتی وەدیهاتنیان مەحاڵ بوو. ئیستاش بۆ جێبەجێکردنیان دریژەدان بە خۆپیشاندان و خەباتی ریکخراوی پێویستە و نابێت خەڵکی راپەریوی عێراق، فریوی ئەو بەڵینانە بخوات. کە لەبنەرەتەوە بۆ پاشەکشەپێکردنی خەباتی جەماوەری و خامۆش کردنەوەیەتی. خۆپیشاندەرانی عێراق، بەتایبەتیش رابەران و هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەی کریکاری و جەماوەری، پیویستە ئەو بەلێنانەی عادل عەبدوڵ مەهدی وە سەرەتایەک بۆ راگەیاندنی حکومەتی دوو لایەنە بەدەستەوە بگرن.
لایەنێکی ئومێدبەخشی ئەم راپەرین و خۆپیشاندانانە. دروشم و خواستە بەیانکراوەکانی راپەریوانە لە عێراق، کە ناوەرۆکێکی چینایەتی رۆشن و چەپی هەیە. خاوەنی هیڵێکی سیاسی سەربەخۆیە، و هەڵگری پەیام گەلێکە، کە چینی کرێکارو بیبەشانی کۆمەڵگە داوای دەکەن، لەوانەش واوەتر بەرزکردنەوەی ئاستی خواست و داواکاریەکانە، بەپێی باڵانسی هێز و هەنگاو بەهەنگاو.
ئەم راسانە جەماوەرییە ئەگەر لەسەرەتادا، هەڵگری هەندێک خواستی دیاریکراوی وەکو هەلی کارو، بەدژی گەندەڵی و دزی و نەبوونی خزمەتگوزارییەکان بوو، بەڵام لە رەوتی بەردەوامی پیشرەوی خۆیدا، هەم ئاستی خواست و داواکارییەکان هەڵکشاوەو بووە بە خواستی راماڵینی دەسەڵاتی سیاسی و روخاندنی رژیم. هەم لەگەڵ خۆیدا خەریکە رابەری بۆخۆی دەستبەر دەکات و ئەو بۆشایی و لاوازییەی خۆی پڕ دەکاتەوە. بەدەستەوە گرتنی تاکتیکەکان، لە تیکەڵکردنی مانگرتن و خۆپیشاندان و کۆبونەوەکان، لێک هەڵپێکانی خەبات لە ناوەراستی شارەکان لەگەڵ مانگرتن و پشتیوانی کرێکاران لە شوێنی کار، تا شێوازی هەڵسورانەکان لە گۆرەپانی تەحریر، دابەش کاری لێپرسراوەتییەکان، سەرەتای ئاڵوگۆڕیکی ئومید بەخشە بۆ داهاتووی خۆپیشاندان و راپەرینی ئیستای خەڵکی عێراق.
تائیرە، بزوتنەوەی جەماوەری خەڵکی عێراق، سەرکەوتنێکی بێ وێنەی تۆمارکردووە. ئەم بزوتنەوەیە ڕیگەی گەڕانەوە بۆ دواوەی لەخۆی بەستووە و لە پێشرەویدایە… گەورەترین پێشرەویش تەریک کردنەوەی هەموو رەوت و بزوتنەوە سیاسییە کۆمەڵایەتیە بۆرژوازییەکان لە دینی و مەزهەبیەوە، بۆ قەومی و تایفیەکانە… کۆبونەوەی خەڵکی بێبەشە بێ گویدانە ناسنامەی دابەشکارییەکانی دەسەڵات و حزب و لایەنەکانیان… هەروەها تیکەڵ بوونی خەبات لە کەشی شاریدا لەگەڵ پشتیوانی کریکاران لە شوێنی کاردا، بەشداری ژنان و لاوان و پەرێنەوەی بۆ زوربەی شارەکانی عێراق و دامەزراندنی سەکۆی خەباتکارانەیە لە گۆرەپانی شارەکاندا، تا دەگاتە خستنە رووی دروشم و خواستی گشتگیر و رەوا… هەموو ئەوانە لە میژووی تازەی عێراقدا، تازەو سەرمایەکی گەورەیە. بیگومان هاتنەدەرەوەی رابەریەکی کارا و شۆرشگێر لەناو دڵی ئەو بزوتنەوە فراوانە رادیکاڵ جەماوەریەدا، یان بەدەستەوە گرتنی لەلایەن چەپ و کۆمۆنیستەکانەوە و خەتدارکردن، ریکخراوکردن، و ئاسۆدارکردن و رادیکاڵ کردن، ناسینی باڵانسی هێز…تاد ئەو زەمانەیە کە بۆ خەبات و تیکۆشانی داهاتوو، لە راستای کۆتاییهێنان بەو دەسەڵاتە رەشەی سەرمایەدا. رۆڵی یەکلاکەرەوە دەگێڕێت. ئەوەی کە زۆر گرنگە، پیویستە رابەران و هەڵسوراوانی ئەم راپەرین و بزوتنەوە هەمەگیرە شاری و ئازادیخوازانەیە، ئامادەییان هەبێت بۆ رووبەرووبوونەوەی پیلانەکانی بۆرژوازی، کە خۆی لەخامۆشکردنەوەی خۆپیشاندانەکان بە بەڵێنی درۆ، یان پەرەدان بەسەرکوتی خوێناوی، یان بە هێنانە گۆری باسی هەڵبژاردنی پێش وەختە، هەڵوەشاندنەوەی حکومەتی ئیستا و دروستکردنی حکومەتی رزگاری نیشتیمانی، کەم کردنەوەی کورسیەکانی پەرلەمان، تا ئامادەیی بۆ ئەگەری رووبەڕووبونەوە لەگەڵ کودەتای سەربازی… کە هەموو ئەمانە لەلایەن بۆرژوازی و وڵاتانی دەرگیر لەدۆخی عێراقدا پیشبینی کراوان بۆ لەباربردنی خۆپیشاندانەکان و راپەرینی ئیستای خەڵکی عێراقە.
لەهەموو حاڵەتێکدا، خۆپیشاندان و راپەرێنی خەڵکی عێراق، چ بەوەی بەرەو سەرکەوتنی یەکجاری بڕوات و کۆتایی بەدەسەڵاتی بۆرژوازی بهینێت، و دەسەڵاتێکی دامەزراوی پشت بەستوی جەماوەری و ئازادیخوازانە دابمەزرێنێت و چ بەوەی پاشەکشەی پێبکرێت و خامۆش بکرێتەوە، میژوویەکی نوێی نەخشاند، میژوویەک کە ئاستی خەبات و هۆشیاری سیاسی و شۆرشگێری بردە ئاستێکی باڵاوە، کە پاشەکشەکردن پێی مەحاڵە. ئەم پێشرەوی و دەستکەوتانەی تا ئیستا راپەرینی خەڵکی عێراق بەدەستی هێناوە، سەرمایەکی گەورەیە بۆ رووبەروو بووەکانی شۆرشی بیبەشان لە ئایندەشدا. ئەگەر ئەم راپەرین و شۆڕشە بتوانرێت خامۆش بکرێت، بەڵام کورت ماوە دەبێت و بە هێزی گەورەترەو بە ئامادەیی زیاترەوە دەردەکەوێتەوە.
