hkkurdistan
گفتوگۆ له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا موحمود …
کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا له‌سوریا، ڕه‌وتی ڕوداواکان وجه‌نگ له‌کوردستانی سوریای ڕاکێشاوه‌ته نیو گۆڕانکاریه‌کی خێراو دراماتیکیه‌وه، له‌شکرکێشی تورکیا بۆ سه‌ر ناوچه کوردنشینه‌کان وپاساوه‌کان بۆ پێکهێنانی ناوچه‌ی ئارام، ناڕه‌زایه‌تی وڕیزبه‌ستنی ده‌وڵه‌تانی ئه‌وروپا به‌رامبه‌ر به‌م له‌شکرکێشیه، ڕۆڵی تازه‌ی ڕوسیا ولایه‌نگری له‌تورکیا، کاردانه‌وه‌ی هه‌سه‌ده به‌رامبه‌ر به کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا و پاشان رێکه‌وتنی سه‌ربازی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی به‌شارئه‌سه‌ددا، کۆبونه‌وه‌ی نێوان ئۆردوگان وجێگری ترامپ وئیمزاکردنی ڕێکه‌وتنامه‌ی تازه‌ی نێوانیان، سه‌ره‌نجام ئاگربه‌ست له‌سوریا… ئه‌مانه به‌شه سه‌ره‌کیه‌کانی ئه‌و گۆرانکاریه تازانه‌ن که‌له‌دۆخی سوریادا به‌خێرایی ده‌چنه پێشه‌وه. دیدگای سۆشیالیستی به‌مه‌به‌ستی ڕاوه‌ستان ولێکدانه‌وه له‌سه‌ر هه‌ریه‌ک له‌وێستگه‌کانی ئه‌م ئاڵوگۆڕانه، ئه‌م گفتوگۆیه‌ی له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا مه‌حمودا سازداوه
دیدگای سۆشیالیستی
دیدگای سۆشیالیستی: سەرئەنجام به‌دوای بڕیاری کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئەمریکا لە ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی فورات، تورکیا ده‌ستی دایه ئەنجامدانی ئۆپه‌راسیۆنیکی سەربازی، بۆ سەر ناوچە کوردنشینەکان،.. هۆکاری ئه‌م کشانه‌وه‌یه چیە وئەمریکا بۆچی بڕیاری لەم شێوەیە دەدات؟
عەبدوڵا مەحمود: بۆ هۆکاری پاشەکشەی سوپای ئەمریکا، پێویست دەکات بەخێرایی چاوێک بە پاڵنەرەکانی هاتنی ئەمریکا بۆ سوریا و ناکامیەکانی بخشێنینەوە.
لەسەرەتای ئەزمەی سوریاوە، بەدیاریکراوی دوای ئەوەی خەڵکی سوریا لەچوارچێوەی ڕاپەرین و خرۆشانە جەماوەرییەکانی وڵاتانی باکوری ئەفریقیا “بەهاری عەرەبی”!! هاتنە مەیدان بۆ ڕوخاندنی دەسەڵاتی فاشیستی ڕژێمی سوریا، ئەمریکا و ناتۆ و غەرب بۆ بەلاڕێدا بردنی شۆرش و لەباربردنی هاتنە ناو دۆخی ئەزمەگرتووی سوریاو هەوڵیاندا کە شۆرش بدزن. بەم هەوڵەشیان لەلایەکەوە توانیان ڕەوت و ئاڕاستەی شۆرش بگۆڕن و مەیدانی سوریا بکەنە گۆڕەپانێک بۆ ململانێیەکی بەرینتر لەگەڵ نەیارەکانیان لە ئاستی دنیادا. لەلایەکی تریشەوە سوریایان کردە ژینگەیەک بۆ به‌یەکدادانی تیرۆریستی و گۆڕەپانێک بۆ جەنگی دەسەڵات و شەڕی بەوەکالەت. لەجەرگەی ئەم هەلومەرجەدا هێزێکی وەکو داعش پێی گرت و بووە ئەو هێزەی کە هەڕەشە لە کۆمەڵگەی سوریا و وڵاتانی ناوچەکە بکات و پەل و پۆش بکوتێ بۆ ناو پانتایەکی بەرینتری دنیا بۆ ئەنجامدانی کردەوەی تیرۆریستی. بەم شێوەیە لەلایەکەوە دزینی شۆرش و لەلایەکی ترەوە سەرهەڵدانی گروپی داعش، لەپاڵ شکستی ئەمریکا لە عێرقدا، بوونە هۆی ئەوەی ئەمریکاو غەرب بەتایبەتیش ئەمریکا، ئاستی دەستێوەردانەکانی لە سوریا و ناوچەکەدا بباتە سەرەوە و هێزی سەربازی وهەواڵگری تیادا جێگیر بکەن. ئامانجیشیان لە جێگیرکردنی سوپا و دەستێوردانی سیاسی و هەوڵگری، لەلایەکەوە بۆ لابردنی بەشار ئەسەد لەدەسەڵات و جێگرتنەوەی بە بەدیلی دڵخوازی خۆیان، کە ئارامی ناوچەکە بپاریزێت و نەبێتە هەڕەشەش بۆ سەر ئیسرائیلی هاوپەیمانیان لە ناوچەکەدا، لەلایەکی تریشەوە بۆ کورتکردنەوەی دەورو ڕۆڵی ئێران بوو لە ناوچەکەدا، کە بەدوای ناکامی ئەمریکا لە عێراقدا، وەکو قوتبێکی ناوچەیی و نزیک لە بلۆکی ڕوسیا، قاچەکانی قودرەت نیشاندان و ڕایەڵەکانی دەستێورەردانی لەناوچەکەدا جێگیر کردبوو. ئەو ئامانجەی ئەمریکا و ئەو نەخشەیەی داینابوو بەزوویی کەوتە بەرامبەر قوتبە دژەکەی کە ڕوسیا بوو بەپاڵپشتی هاوپەیمانەکانی، وەکو چین لە ئاستی دنیاو ئێران و گروپەکانی سەر بەئێران لە ئاستی ناوچەکەدا. ئەم بلۆکە نەیارەی ئەمریکا، بە کەڵک وەرگرتن لە شکستی ئەمریکا لەعێراق و لەناوچەکە، کەوتە وەستانەوە بەڕووی سیاسەت و نەخشەی ئەمریکادا و بەرۆشنی ئامانج و نەخشەکانی ئەمریکای کردە ئامانج بۆ مایە پوچکردنی. پارێزگاری کردن لەمانەوەی ڕژێمی ناسونال-فاشیستی بەعسی سوری و بەشار ئەسەد و هاوکات ڕۆڵ بەخشین بە ئێران کە لە کێبەرکێیەکی بەردەوامدا بوو لەگەڵ ئەمریکادا… ئەوانە بوونە سەنتیزی ئەو ململانێی قوڵ و جیهانییەی کەسوریا و ناوچەکە گۆڕەپانێکی سەرەکی بەرامبەرکێکەی بوو، بەڵام لەپێناو باڵادەستی و زامنکردنی بەرژەوەندییە سیاسی و ئابوریەکانی داهاتوویان لەسەر ئاستی دنیاو ناوچەکەو لەدڵی ئەو گۆڕانکاریانەی لەرۆژهەڵاتی ناوەراستدا دەچووە پێشەوە. دیارە پرسی داسەپاندنی هەژموونی سیاسی، لایەنی میحوەری بوو.
ئەمریکا و غەرب، لەم ململانێیه‌دا دەیانویست لە ڕێگای ڕوخاندنی ڕژێمی سوریا و دورخستنەوەی بەشار ئەسەدەوە، هەژموونی خۆیان لە ناوچەکە باڵادەست بکەن و قەرەبووی شکست و ناکامیش لە عێراقدا بکەنەوە، بەڵام دەستێوەردانی ڕوسیا و هێنانی هێزی سەربازی و بنکە و پایەگا دامەزراندن لەچوارچێوەی جەنگ لە دژی داعشدا!! و وەستانەوەی بەکردەوەی ڕوسیا و هاوپەیمانەکانی بەڕووی سیاسەتی ئەمریکاو غەربدا و بەرگریان لە ڕژێمی سوریا، توانی خەونی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی بزڕێنێت و ببێتە دارعاسایەکیش بۆ بەهێز کردنەوەی ڕژێمی ئەسەد و گێڕانەوەی زوربەی ئەو ناوچانەی کەلەلایەن هێزە نەیارەکانی سوریاوە دەستی بەسەدا گیرابوو. لێرەوە ڕەوتێکی بەرەوخوار و پاشەکشەی ئەمریکاو شکستی لە نەخشەیەکدا کە دای نابوو بووە واقعیەتیکی ئینکار نەکراو. دوای ئەوەی ئەمریکا شکستی خوارد لە نەخشەکەی کە لابردنی بەشار ئەسەد و کورتکردنەوەی دەستی ئێران و دەستێوەردانەکانی بوو لە سوریا و ناوچەکدا، ئەمجارەیان لە قۆڵێکی ترەوە لە جغرافیایەکی تری ناو پانتایی سوریادا، لەباکوری ڕۆژهەڵاتی سوریادا، کە ناوچەیەک بوو به‌ده‌ست هێزه کوردیه‌کانه‌وه وده‌سه‌ڵاتێکی خۆجێیان تێدا دامه‌زراندبوو، ئەمریکا لەژیر ناوی جەنگ لەدژی هێزی تیرۆریستی داعشدا، ڕێکەوتنێکی نەنووسراو و ناڕاگەیەنراوی لەگەڵ ئەو دەسەڵاتە خۆجێیەدا دامەزراند. دیارە بەهەمان شێوەش ڕوسیا ڕێکەوتنی نەنووسراو و ڕانەگەیەنراوی لەگەڵ ئەو دەسەڵاتە خۆجێیەدا هەبوو، بەڵام لە چوارچێوەی پاراستنی بەرژەوەندیەکانی ژێمی سوریادا.
سەرئەنجام دوای شکستی سەربازی داعش، و بەهێزبوونەوەی ڕژێمی ئەسەد، و کورت هێنانی ئەمریکا لە بەرامبەر نەخشەو سیاسەتەکانی ڕوسیادا، ئەمجارە ئەمریکا تەماحە ئابورییەکانی بۆ ئاسایی کردنەوەی پەیوەندیەکانی لەگەڵ تورکیا و هەوڵی بۆ دوورخستنەوە یان کەلێن دروستکردن لەنیوان تورکیاو ڕوسیادا، هەوڵیدا فرسه‌ت بداتە دەوڵەتی تورکیا وبۆ ئه‌مه‌ش کەوتە ڕیکەوتن لەگەڵ ئەردۆغان و بەبڕیارێکی خێرا بەشێکی زۆر لە هێزە سەربازییەکانی لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا پاشەکشە پێکرد و بەمەش دەستی دەوڵەتی تورکیای ئاواڵاکرد بۆ هێرش بردنه سەر کانتۆنەکانی سوریا و دەسەڵاتی خۆجێی لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا.
دیدگای سۆشیالیستی: تورکیا ئیدعا دەکات کە ئامانج لەم ئۆپه‌راسیۆنە پاککردنەوەی تیرۆریستان وجێبه‌جی کردنی ناوچه‌ی ئارام و جێگیرکردنی ئاواره‌کانی سوریایه لەم ناوچەیە، ئایا ئه‌م پاساوانه ڕاستیان تێدایه یان تورکیا به‌شوێن ئامانجی تره‌وه‌یه؟
عەبدوڵا مەحمود: پاساوی پاککردنەوەی تیرۆریستان!!، دروستکردنی پشتینەی ئەمنی و دامەزراندنی ناوچەی ئارام!!، جێگیرکردنی ئاوارەکانی سوریا!!، هەموویان خۆراکێکی تەبلیغاتین بۆ دەستدانە هێرشی سەبازی و ڕەوایەتی بەخشین پێی لە پێناو ئامانجی تردا.
له‌ڕاستیدا ئەردوغان و دەسەڵاتی ئاک پارتی، وەکو هێزی پشتیوانی لە تیرۆریزم و داعش ناسراون. سەدان وهەزاران بەڵگە لەسەر هاوکاری و پشتیوانی لەڕەوتی تیرۆریستی داعش لەلایەن دەسەڵاتی تورکیاوە بڵاوکراونەتەوە و لەبەردەستی دەزگا هەوڵگرییەکانی ئەمریکا و غەرب و ڕوسیادایە … بەپێی دواین لێدوانی نوێنەری پێشوی سەرۆکی ئەمریکا بۆ شەری دژی داعش لە تورکیا ئەوەیە کەدەڵێت: تورکیا رێگەی بە ٤٠ هەزار داعش داوە تا لە ١١٠ وڵاتی جیاوازی جیهانەوە بێنە سوریاو داعش دابمەزرێنن. لەلایەکی تریشەوە بە درێژایی دەسەڵاتی خۆجێیی کانتۆنەکان لە سوریا، بۆ یەکجاریش نەک هێرش تەنانەت فیشەکێک لەو سنورانەوە بەدژی دەوڵەتی تورکیا، نەتەقێنراوە. به‌پێچەوانەی ئەو بانگەشەیەوه، ئەوە هێز و گروپە تیرۆریستەکانی کرێگرتەی تورکیا بوون کە بوونەتە بەشێک لە هێزی ڕەش و تیرۆریست لە ململانێی ناو سوریادا و ئەوە سوپای تورکیایە کە تیرۆریزمی دەوڵەتی لەدژی دەسەڵاتی خۆجێی کانتۆنەکان و هێزە سیاسیەکان و جەماوەی سڤیل پیادە دەکات. هێرش بۆ سەر عەفرین و ئێستاش بۆ سەر ناوچەکانی تری ژێر دەسەڵاتی هێزەکانی سوریای دیموکرات بەشێکن لەو تیرۆریزمە دەوڵەتیەی ئاشکرایەی کە تورکیا بەڕێوەی دەبات.
دروستکردنی ناوچەی ئەمنی یان پشتێنەی ئەمنی، بەهەمان شێوە درۆیەکی ئاشکرایە. هیچ شتێک وەکو دەستێوردانی ناراستەوخۆی و ڕاستەوخۆی سەربازی تورکیا مایەی نائارامی سنورەکانی نێوان تورکیاو سوریا و دەسەڵاتی خۆجێی کانتۆنەکان و تەنانەت ناوخۆی سوریا نییە. لایەنێکی سەرەکی بۆ گێڕانەوەی دۆخی ئارامی ناو سوریا و سنورەکان، دورخستنەوە و دەرکردنی هێزە کرێگرتەکانی سەر بە تورکیا و هێزە سەربازییەکانی تورکیایە. دەوڵەتی تورکیا هەموو بزوتنەوەیەکی سیاسی و هەر ئەزمونێک و هەر هێزو لایەنێکی سیاسی نەیاری، تەریب و ناوزەد بە تیرۆریست دەکات و لەلیستی تیرۆردا دای دەنێت، تا تیرۆریزمی دەوڵەتی خۆی و پشتیوانی لە هێزە تیرۆریستە ئیسلامی و کۆنەپەرستەکانی خۆی پێ بشارێتەوە و ڕەوایش بدات بە کردەوەی سەربازی و تیرۆریستی خۆی و هێزە کریگرتەکانی.
پرسی ئاوارەکانی سوریا، درۆیەکی ترە، بەشێکی زۆری ئاوارەکانی سوریا قوربانی دەستێوردانی سوپای دەوڵەتی تورکیا و هێزە بە گرێگیراوەکانیەتی، پرسی جێگیرکردنیشیان لە ناوچەی ئارام، هەوڵێکی بەنەخشەیە بۆ گۆرینی دیمۆگرافیای ئەو ناوچانەو تەعریب کردنیان و بچووکردنەوەی قەوارەی دەسەڵاتی خۆجێی و دەسەڵاتی کانتۆنەکان. بەکورتی پاساوەکانی دەوڵەتی تورکیا، زۆر لەوە پوچترن هیچ کەسێکێ هوشیار فریوبدات.
ئامانجی تورکیا لە دەستێوردان و ئەم هێرشە بەردەوامانەی بۆسەر سنورەکانی دەرەوەی خۆی بۆسەر کوردستانی ئێراق، بۆسەر سوریا و ناوخۆی سوریا… لەلایەکەوە لە پێناو گواستنەوەی سەرنجی رای گشتی ناوخۆی و دەرەوەیە لەسەر کێشە قوڵە ناوخۆییە یەخەگیرە چارهەڵنەگرەکانی، لەلایەکی تریشەوە بۆ بەهرەبەردارییە لەدۆخی سیاسی دوای شکستی سەربازی داعش لەسوریا، بۆ تێکشکاندنی ئەزموونی خۆبەڕێوەبەری سوریا و وەستانەوەو جەنگی دەستەو یەخەیە بەدژی پرسی کورد لە تورکیا و تەواوی ناوچەکەدا.
ئەردوغان و ئاک پارتی، وەکو حزبی سیاسی دەرگیرە لەگەڵ ئەزمەیەکی قوڵی سیاسی و رێکخراوەییدا. نزیک بە یەک ملیۆن ئەندامی ئەو حزبە وازیان هێناوە، کە لەناویاندا دەیان کاراکتەری سیاسی و ناسراو هەن، کە خەریکی دروستکردنی قوتبێکی سیاسی و حزبی نەیار بە ئاک پارتی و ئەردۆغانن. لەباری سیاسییەوە بۆرژوازی تورکیا دەرگیری ئەزمەیەیەکی قوڵی حکومی و ناوخۆییە، لەکێشەی ڕیزەکانیەوە بۆ کیشەی ئیدارەدانی ئەزمەکانی و دۆزینەوەی دەرچەیەک بۆ دەربازبوون لەو دۆخە سیاسیەی تێی کەوتوون. کێشەی داڕمانی ئابوری و لیکەوتەکانی، لە گرانی، بێکاری، هەژاری، داڕمانی بەهای دراوەکەی، بەرین بوونەوەی ڕۆژ بەڕۆژی ناڕەزایەتی جەماوەری. کێشەی نائارامی سیاسی ناوخۆیی و بەرخوردی ئەو دەسەڵاتە لەگەڵ حزبە توندڕەوە قەومیەکانی لەسەر دەسەڵات، دۆڕاندنی ئەستنبوڵ لە هەڵبژاردنەکاندا، بن بەستی لەگەڵ پرسی کورد و سەرکوتی سیاسی بەردەوام، جەنگ لەگەڵ پەکەکە لە دەرەوەی سنورەکانی و ململانێی فراوانی دەسەڵات لەگەڵ هەدەپە لەناوخۆی تورکیا، پاشەکشەی ئیسلامی سیاسی بەهۆی داسەپاندنی بەزۆری بڕیارو یاسای ئیسلامی، شکستی داعش و پشت خاڵی مانەوەی تیرۆریزمە دەوڵەتیەکەی، دوورکەوتنەوەی لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و تەریک کەوتنەوەی، کۆتاییهێنان بەخەونی چوونە ناو یەکیتی ئەوروپا… هه‌موو ئه‌مانه ئەو گرفتە سەرەکیانەن کە بۆژوازی توکیا و دەسەڵاتی ئاک پارتی لەگەڵی بەرەو ڕووە. جەنگ بۆ تورکیا لە سنورەکان و دەستوەردان لەدۆخی ناوخۆی وڵاتانی ناوچەکەو لەگەڵ هێزەکانی نەیار و دەرەوەی خۆی لە دەرەوەی تورکیا، بۆ خۆدروخستنەوەیه لە جەنگە هەمەلایەنە ناوخۆییەکانی.
دیارە تورکیا دەمێکە لەهەوڵی هێرش بۆسەر کانتۆنەکانی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریایەو بواری بۆ هێرشی بەردەوام لەبەردەمدا سنوردار بووە، بە پاشەکشەی سوپای ئەمریکا، ئەو بوارەی بۆ بەرینتر بۆتەوە، تا هێرشەکانی بەدەست ئاوەڵایی زۆرترەوە دەست پێبکات.
دیدگای سۆشیالیستی: هه‌یه ئه‌م جه‌نگه‌ی که‌تورکیا له‌ناوچه‌که‌دا به‌رپای کردوه، له‌چوارچیوه‌ی کێشه‌ی کوردو نیزاعی په‌کاکا وده‌وڵه‌تی تورکیادا لێکده‌داته‌وه.. ئێوه چ چوارچیوه‌یه‌ک ده‌بینن له‌سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌م جه‌نگه‌دا؟
عەبدوڵا مەحمود: هیچ شتێک و هیچ هێزو لایەنێک هێندەی بوونی پەکەکە، نەبۆتە مایەی کەڵک وەرگرتنی تورکیا بۆ هێرش و سەرکوتی سیاسی خەڵکی کوردستان، بەڵام بەستنەوە وگرێدانی ئەم جەنگەی ئێستا بەبوونی پەکەکەوە ناتوانێت پاساوی جەنگ و ملهوڕی دەوڵەتی تورکیا بدات. ئەگەر بوونی پەکەکە هۆکاری جەنگە، ئەی هۆکاری زیندانی کردنی دەیان هەزار ئینسانی سیاسی و رۆژنامەنووس، چالاکوان و هەڵسوڕاوی سیاسی، داخستنی دەیان گۆڤار و ڕۆژنامەو ڕادیۆ و کەناڵی میدیایی… چییە؟ تەریب کردنی کیشەی کورد بە پەکەکەو و لکاندنی ئەوپرسە بە پەکەکەوە، هەوڵی بەنەخشەی دەوڵەتی تورکیایە بۆ وەستانەوە و ئینکارکردنی پرسی سیاسی و خەڵکی کوردستان. ئەگەر پرسی سیاسی کورد لە تورکیا بەرەو چارەسەر بڕوات و بوونی پەکەکەش دەبێتە شتێکی زیادە، بەڵام بوونی پرسی کورد و زوڵمی نەتەوایەتی لەسەر خەڵکی کوردستانی تورکیا، لەلایەکەوە بۆتە هۆی ئەوەی بزوتنەوەی کوردایەتی بەگشتی و پەکەکە وەکو هێزو ڕەوتێکی سیاسی ئەو بزوتنەوەیە بۆ ئامانجی تر خۆی بە پرسی کورد هەڵبواسێت، لەلایەکی تریشەوە، بۆتە پاساو بەدەست دەوڵەتی تورکیاوە بۆ سەرکوتی هەر ناڕەزایەتی و بزوتنەوەیەکی سیاسی و جەماوەری لەسەر ئاستی تورکیاو کورستانی تورکیا لە ڕێگای لکاندنی بە پەکەکەوە.
ئەوە لە کاتێکدایە هەر بەهۆی ئەو پرسەوە، کوردستان میلیتاریزە کراوە، خەڵک ئاوارە دەکرێت و بەدەیان و سەدان گوند تێکدراون، ماوە ماوە عورفی سەربازی لە شارو شارۆچکەکان ڕادەگەیەنن، زیندانەکان سیخناغ کراون، سەرکوتی سیاسی بۆتە بەرچاوترین دیاردەی ناوخۆیی تورکیا، خودی پەکەکەش بەناوی پرسی کوردەوە هاتوتە مەیدان. بەڵام ئەم لەشکرکێشیەی دەوڵەتی تورکیا بۆ سەر کوردستانی سوریا ناکرێ بە پاساوی بوونی، پەکەکە یان پەیوەندی پەکەکە بەهێزەکانی یەپەگە و هەسەدەوە، ببەسترێتەوە.
ئێوە تەماشا بکەن، لەهەموو دنیا خەڵکی ئازادیخوازو ئینسان دۆست بەفراوانی هاتوونەتە سەر شەقامەکان دژی ئۆپەراسیۆن و لەشکرکیشی تورکیا، بەڵام هەدەپە لە ناو تورکیا و کوردستانی تورکیادا، جوڵەییان لەخۆیان بڕیووە، ڕۆڵی چاودێرێک و هێزی داماو بۆ پاڕانەوە لە دەوڵەتی فاشیستی تورکیا دەگێڕن. پەکەکە و هەدەپە، بۆ ئۆجەلان، بۆ یادی نەورۆز، بەسەدان هەزار کەس دەهێنە سەرشەقامەکان، بەڵام بۆ پشتیوانی لە کێشەی کورد لە کوردستانی سوریا، بۆ هاوکاری کوردانی ڕۆژئاوا، بەدژی لەشکرکێشی دەوڵەتی تورکیا، بێدەنگن. ئەمە چ مانایەک دەبەخشێت، جگە لە خزمەت بە دەوڵەتی فاشیستی تورکیا و ئاک پارتی، لەپێناو بەشداری پێکردنیان لە دەسەڵاتی سبەی لەگەڵ ئەو فاشیستانەدا، لەڕیگای خۆ هەڵواسین بەپرسی سیاسی خەڵکی کوردستاندا.
دیارە مەسەلەی میحوەری دەوڵەتی تورکیا لە جەنگی بەردەوامی لەگەڵ خەڵکی زوڵملێکراوی تورکیا، وە ئۆپەراسیۆن و هێرشی سەربازی فروانی بۆسەر کوردستانی سوریا، بەجیا لە کیشەو ململانێ ئەزمەی ناوخۆیی تورکیا، بوونی کیشەی کوردە، کێشەیەک کە دەوڵەتی تورکیا حاشا لەبوونی دەکات و لە عیراق و ئێران و سوریاشدا، سەرسەختانە لەدژی ڕاوەستاوە و ڕادەوەستێت. گومانییشی تیا نییە، ئەگەر دەوڵەتی تورکیا بتوانێت ئەزموونی خۆرئاوایی کوردستان شکست بدات، دەستی ئاوەڵا دەبێت بۆ دەستێوردانی زۆرتر لە کوردستانی عێراق و تەنانەت هەوڵی بۆ کۆتاییهینان بەو هەلومەرجەی لە ساڵی ١٩٩١ وە هاتۆتە ئاراوە.
دیدگای سۆشیالیستی: هەسەدە بانگەوازی ئەوە دەکات، کە ئەمریکا پشتی تێکردون، سەرەڕای ئەوەی کە ئەمان پابەندبون بە بەڵێنەکانی خۆیانه‌وه، ئایا توانای تورکیا بۆ ده‌ست بردن بۆ ئه‌م جه‌نگه له‌خیانه‌تی ئه‌مریکاوه سه‌رچاوه‌ی گرتوه وه‌ک هه‌سه‌ده ده‌ڵیت، یان به‌رئه‌نجامی ڕه‌وتێکی سیاسی و ستراتیژیه که ناسیونالیزمی کوردو په‌یه‌ده هه‌ر له‌سه‌ره‌تای سه‌رهه‌ڵدانی قه‌یرانی سوریاوه له‌سه‌ری ڕاوه‌ستاوه؟
عەبدوڵا مەحمود: دەستبردنی تورکیا بۆ ئۆپەراسیۆن و هێرشی سەربازی، پەیوەست نییە بە پاشەکشەی سوپای ئەمریکاوە یان پشت تێکردنی دەوڵەتی ئەمریکا!! لە یەپەگەو هەسەدە، تورکیا بە درێژایی ئەزمەی سوریا، چ ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ، بەڕێکەوتن لەگەڵ ئەمریکا و ڕوسیا، یان بە سەرەڕۆیی خۆی، کاراکتەرێکی سیاسی و سەربازی ناو هەلومەرجی سوریا بووە. ئامانجی دەوڵەتی تورکیا بەش پێبڕانە لەدۆخی سیاسی سوریای پاش داعش، شکستدانی ده‌سه‌ڵاتی کانتۆنەکان و بەرگرتن بەچارەسەری پرسی کورد. دیارە پاشەکشەی دەوڵەتی ئەمریکا، یان داگریساندنی گڵۆپی سەوز کارئاسانی بەخشیوە بە ملهوری زیاتری تورکیا و دەستی زۆترت ئاوەڵا کردووە، بەڵام پەیوەست کردنی بە پاشەکشەی ئەمریکا دروست نییە.
تا ئەو جێگایەی دەوترێت ئەمریکا پشتی کردۆتە پەیەدو هەسەدە، لە بەڵێنەکانی پەشیمان بۆتەوە، دەبێ بپرسین کام بەڵێن؟ لەکوێ و بەپێی کام ڕێکەوتننامەی نووسراو ڕاگەیەنراو، ئەمریکا بەلێنی داوە، ئەوان بپارێزێت، یان ده‌سه‌ڵاتی خۆجێی و کانتۆنەکان بەرگری لێبکات؟ ئەمریکا و باقی زلهێزەکانی تر و لەپێناو داسەپاندنی هەژموونی سیاسی لەناوچەکە، بەرژەوەندی ئابوری دوای ئاسایی بوونەوەی سوریا، لەژێر ناوی “جەنگ لە دژی تیرۆر و داعش”دا، هاتوونەتە سوریا و ناوچەکە. لەوەش زیاتر چ ئەمریکا و ڕوسیا و چ وڵاتانی ئەوروپا و ناتۆ… بۆ یەک جاریش لەچوارچێوەی بەرگری و بەڕەسمی ناسین و چارەسەکردنی پرسی سیاسی کورد، دەور و دەخاڵەتیان لە سوریا و باکوری خۆرئاوایی سوریادا نەکردووە، تا بە پاشەکشەی ئەمریکا و یان ڕوسیا، بوترێت پشت کرایە پرسی کورد و خیانەت لە کورد!! کرا.
جەنگی سەربازی دژی داعش تەواو بوو، بڕگەیەکی دیاریکراو لە دۆخی سوریا تێپەڕی و بڕگەیەکی نوێ دەستی پێکردووە، لەو ململانییەدا لە نێوان بلوکی ئەمریکا و غەرب لەلایەک ڕوسیاو هاوپەیمانەکانی، بلۆکی ڕوسیا و هاوپەیمانەکانی براوە بوون، و بوونە دارعاسا بۆ ڕزگارکردنی ڕژێمی ئەسەد. بەهێزکردنەوەی تا ئەو ڕادەیەی کە پرسی گێڕانەوەی سوریا بۆ ناو کۆمکاری عەرەبی، بۆ ناو کۆمەڵگەی نێو دەوڵەتی، لە ئارادایە. شکست خواردووەکان نایانەوێ لەو مەیدان و گۆرەپانەدا بمێنەوە، کە خێری بۆیان نەبووە و نەماوە. بۆ ئەمریکا پاشەکشە بووە بە ئیجباری ئەگەر زۆر شەرماوەریش بێت، وە دەستگرتن بە تورکیاوە بۆ نەچوونی تەواوەتی بۆ باوەشی ڕوسیا و ترسی دەرچوونی لە ناتۆ، بۆتە مەسەلەیەکی میحوەری بۆ ئەمریکا.
دیارە لەهیچ شوێنێک و هیچ کات ئەمریکا بەڵێنی بەکەس نەداوە تا هەتا هەتایە، لە سوریا دەمێنێتەوە. ئەمریکا کە هیچ کام لە ئامانجەکانی بۆ وەدی نەهات و ئایندەش لەو ناوچەیە بۆی نادیار ماوەتەوە، ناچار بەوە کراوە پاشەکشە بە هێزەکانی بکات و ئەو جغرافیایە بۆ نەیارەکانی جێ بهێڵێت. لایەن و کەسانێک کە نیگەرانی پاشەکشەی هێزەکانی ئەمریکان دەیانەوێت ئەمریکا بە ویستی خەون و ئەجندای ئەوان سیاسەت بکات، نەک بەرژەوەندیەکانی خۆی… ئەمەش ئەو لایەن و هێزانە دەکاتە قوربانی کورتبینی سیاسی و ڕوئیایان بۆ ڕووداوەکان. لەوەش واوەتر هەر هێز و لایەنێک کە مایەی خۆی بە حزوری ئەمریکا و یان هێزی تر ببەستێتەوە، دەبێتە قوربانی گۆڕێنی سیاسەت و نەخشەکانیشیان. بەجیا لەوانەش لەکوێی دنیا بەدرێژایی مێژووی دەوڵەتی ئەمریکا، حزوری سیاسی و سەربازی ئەمریکاو زل هێزەکانی تر، بۆتە مایەی ئارامی و ڕزگاری، ئاشتی و زامنی مافی هیچ نەتەوەو گەلێک، تا ئێستا چاوەڕوانی لە ئەمریکا بکرێت، ببێتە فریاد ڕەس.
دیدگای سۆشیالیستی: کاردانه‌وه‌ی ڕوسیا به‌رامبه‌ر به ئۆپه‌راسیۆنه‌که‌ی تورکیا چۆن لێکده‌ده‌نه‌وه؟ دەوترێت ئەم ئۆپراسیۆنەی تورکیا بەرئەنجامی ڕێکەوتنی حکومەتی ڕوسیا وسوریایە، بۆ ئەوەی تورکیا ئەم ناوچانە لە ژێر هێرشی سەربازی رابگرێت وهەسەدە ناچاربکات بە گەڕانەوە بۆ لای حکومەتی سوریا، بەکەمترین دەسکەوت یاخود بەبێ دەسکەوت؟
عەبدوڵا مەحمود: گومان هەڵنەگرە، کە هێرش و ئۆپەراسیۆنی تورکیا، بێ ڕەزامەندی ڕوسیا نەبووە. ڕوسیا لەهەوڵی ئەوەدایە تا دۆخی سوریا ئاسایی ببێته‌وه و تورکیاش هێندەی تر لە ئەمریکا و تەنانەت له‌ناتۆ دوربخاتەوە و پەیوەندی نێوان سوریا و تورکیاش ئاسایی بکاتەوە. واتە خودی تورکیا کەیسێکی تایبەتە لە ململانیێی نێوان ڕوسیا و ئەمریکادا. هەر بۆیەشە لە کۆبونەوەی رێکخراوەی نەتەوە یەکگرتوەکان لە پەیوەند بە ئیدانەکردنی هێرشی توکیا بۆسەر کوردستانی سوریا، ئەمریکا و ڕوسیا، هاودەنگ بوون. هاودەنگ بوون بۆ ململانێ لەسەر کیبەرکێی ڕاکێشانی تورکیا بۆ لای خۆیان. تورکیا کە لەباری مێژوویەوە سەر بە قوتبی ئەمریکی و ئەندامی ناتۆیە، لە ئەزمەی سوریا بەدواوەو تا هاتووە لە ئەمریکا دوور کەوتۆتەوە و لەڕوسیا نزیکتر بۆتەوە، بۆ ڕوسیا ڕاکێشانی زۆرتری تورکیا بۆ باوەشی خۆی و لەڕێگای پێدانی ئیمتیازات و چاو پۆشین لە بەشێکی زۆر لەسەرە ڕۆیەکانی، زۆر لەسەرکەوتنی ڕوسیا لە سوریا گەورەتر و کاریگەرترە و گورزەکەشی بۆ ئەمریکا زۆر لە شکستی لە سوریا بەزەبر ترە. چوونی تورکیا بەرەو بلۆکی ڕوسی، دەتوانێت گەورەترین قوتب لەناوچەکەدا بە سودی ڕوسیا پێک بینێت و ناوچەکە بەتەواوەتی بخاتە ژێر هەژموونی سیاسی و لە ئایندەشدا باڵادەستی ئابوری ڕوسیاوە.
ڕێکەوتنی سوریا و ڕوسیا، بە خێرایەکی یەکجار زۆر یان هاوکات لەگەڵ بڕیاری پاشەکشەی هێزەکانی ئەمریکا، سەرەتای ئاڵوگۆڕێکی گەورە لە دۆخی سوریا و دەستپێکی دەورەیەکی تازەیە. دەورەی هەنگاو نان بەرەو ئاسایی کردنەوەی هەلومەرجی سوریا، پێناسە بەخشینەوە بە سنورەکانی، گەڕانەوەی بۆ ناو ناوەندە دەوڵەتی و نێودەوڵەتیەکان، لەو نێوەشدا هەوڵدان بۆ کۆتاییهینان بە کانتۆنەکان.
دیارە ئەوە ڕۆشنە چارەسەری پرسی کورد، یەکلایی کردنەوەی دەسەڵاتی خۆجێی، پرسێکی ناوخۆی سوریایەو کاریگەری دەرەوە هەرچەندێک بێت و هەر جۆرێک بێت وەڵامەکەشی بەهەر ئاراستەیەکدا بێت، لە ناوخۆی سوریادا دەبێت. سەرئەنجام یەپەگە و هەسەدە دەبێ لەگەڵ دیمشق دا، رێک بکەون.
کاردانەوەی ڕوسیا لەبەرامبەر بە هێرشی دەوڵەتی تورکیا و بێدەنگەکردن لەو ئۆپەراسیۆنەی، گوشار دانانە لەسەر دەسەڵاتی خۆجێی سوریا، هەوڵێکە بۆ لاوازکردنی و هه‌روه‌ها زه‌مینه خۆشکردنه تا لە پرۆسەی یەکلایی کردنەوەی ئه‌م ناوچه‌یه‌دا، به‌تایبه‌ت لە گفتوگۆی ناچاری داهاتووی نێوان کورده‌کان و ڕژێمی سوریادا، باڵانسی دەوڵەت و دەسەڵاتی دیمەشق سەربکەوێت و بەکەمترین ئیمتیازات ئەو ئەزموونە ماڵئاوایی پێ پێبکرێت.
دیدگای سۆشیالسیتی: سه‌ره‌نجام هه‌سه‌ده ڕێکه‌وتنێکی سه‌ربازی به‌ئاماده‌بوونی ڕوسیا، له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی به‌شارئه‌سه‌د دا ڕاگه‌یاند، هه‌روه‌ک مزڵوم کوبانی ده‌ڵیت، ئه‌م ڕێکه‌وتنه ناچاریه‌و بۆ ڕزگارکردنی خه‌ڵکه له‌کوشتاری هێرشه‌کانی تورکیا، وه‌به‌شێک له‌که‌سانی چه‌پ ئه‌م کاره‌یان به‌ئاقلانه‌و جێگای پشتیوانی لێکدایه‌وه.. ئێوه چ لێکدانه‌وه‌یه‌کتان هه‌یه بۆ ئه‌م ڕێکه‌وتنه‌وه وگه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌سه‌ده بۆ لای به‌شار ئه‌سه‌د له‌ئاکامی به‌ده‌سته‌وه گرتنی چ سیاسه‌تێکدایه؟ ئایا خه‌لکی کوردستانی سوریا جگه له‌م ڕیگایه، ئاسۆیه‌کیتریان له‌پێشه؟
عەبدوڵا مەحمود: ڕیکەوتنی هەسەدو دەوڵەتی سوریا، هەر دەبوو ڕووبدات، چونکه ده‌سه‌ڵاتگرتنی په‌یه‌ده‌و هه‌سه‌ده له‌به‌رئه‌نجامی کرده‌یه‌کی شۆڕشگێرانه‌وه سه‌ری ده‌رنه‌هێناوه، به‌ڵکو له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه له‌سه‌ربنه‌مای ڕاوه‌ستان له‌سه‌ر درزوکه‌ڵینی دەو‌ڵه‌تان و هاوکێشه‌ی نیوان ده‌وڵه‌تی سوریا وخه‌ڵکی ڕاپه‌ڕیو و له‌لایه‌ک و ده‌خاڵه‌تی ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌که له‌لایه‌کیتره‌وه، به‌پێی ڕێکه‌وتنێکی دوولایه‌نه‌ی هێزه‌کانی په‌یه‌ده‌و ڕژێمی ئه‌سه‌د، ئه‌م ناوچانه‌یان ته‌سلیم کرا. بەڵام دوای ئەوەی سوپای ئەمریکا پاشەکشەی کرد و هەردوو دەوڵەتی ئەمریکا و روسیاش گڵۆپی سەوزیان بۆ تورکیا هەڵکرد تا لەشکرکێشی بۆسه‌ر ئه‌م ناوچانه بکات، جارێکیتر هاوکێشه‌ی هێزه و په‌یوه‌ندی نێوان ده‌وڵه‌تانی ده‌رگیر له‌جه‌نگی سوریادا ڕووبه‌ڕوی گۆران کرده‌وه وله‌ئاکامیشدا هێزه‌کانی هه‌سه‌ده‌ی ناچارکرد که‌جارێکیتر ڕوو به‌لای ڕژێمی سوریادا وه‌رچه‌رخێنێ و له‌سه‌رو ئیراده‌ی خه‌ڵکه‌که‌یه‌وه ڕێکه‌وتنی سەربازی ببه‌ستێ و بیکاته سەرەتایەک بۆ رێکەوتنی سیاسی داهاتووش لەگه‌ڵ حکومه‌تی سوریاو به‌شار ئه‌سه‌ددا. بێگومان له ڕێکه‌وتنێکی ئاوا‌شدا ئه‌گه‌ر ناچاریه‌ک هه‌بێت به‌گه‌رانه‌وه بۆ لای ڕژێمی سوریا، به‌رئه‌نجامی بنبه‌ستی ئه‌وسیاسه‌ته‌یه که‌ستراتیژی خۆی له‌سه‌ر بنه‌مای درزو که‌لێنی نێوان ده‌وڵه‌تان وهاوکێشه‌ی نێوان هێزیاندا، داڕشتووه و له‌گه‌ڵ هاتنه پێشه‌وه‌ی هه‌رگۆڕانکاریه‌ک له‌م نێوه‌دا، ناچاره ڕوو به‌لای یه‌کێک له‌ده‌وڵه‌ت و هیزه‌کانی تردا وه‌رچه‌رخێنێ. به‌واتایه‌کیتر هه‌سه‌ده به‌هۆی سیاسه‌تی پشتبه‌ستن به‌هێزه ده‌وڵه‌تیه‌کان وچاوتێبڕین له‌قه‌ڵشته سیاسیه‌کانی نێوانیان، له‌نێوان دوو زه‌لکاوی له‌شکرکێشی تورکیا وته‌سلیم بوونه‌وه به‌سوپای ئه‌سه‌د ڕاوه‌ستاو له‌ئاکامدا بژارده‌ی دووه‌می هه‌ڵبژارد، بێگومان هه‌نگاو هه‌ڵگرتن له‌زه‌لکاوێکه‌وه بۆ زه‌لکاوێکیتر، هیچکات کرده‌یه‌کی “ئاقڵانه” نییه هه‌روه‌ک که‌سانێک پیان وایه.
هه‌موو دونیاش شاهیدی تاوانه‌کانی ڕژێمی به‌عسی سوریایه، که‌که‌متر نییه له‌تاوانه‌کانی له‌شکرکێشی وفاشیزمی ده‌وڵه‌تی تورکیا. به‌بڕوای من ئه‌و ته‌نها ئیختیار نییه له‌به‌رده‌م هه‌ر هێزێکی سیاسیدا که‌پشتی به‌خه‌بات و تێکۆشانی شۆڕشگێرانه‌ی جه‌ماوه‌ری کرێکارو زه‌حمه‌تکێشی کوردستان و ناوچه‌که‌و جیهان به‌ستبێ وله‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌م به‌ره چینایه‌تیه له‌دژی ته‌واوی هێزو ده‌وڵه‌تانی کۆنه‌په‌رست ڕاوه‌ستابێ وپێداگری له‌خه‌باتی به‌رگریکارانه‌ی جه‌ماوه‌ر بکات، که‌چی جه‌ماوه‌ره‌که‌ی له‌زه‌لکاوی تورکیاوه ڕاکێشێت بۆ زه‌لکاوی ڕژێمی به‌عس که‌هه‌موان شاهیدی تاوانه وه‌حشیگه‌ریه‌که‌ین. له‌یه‌ک وته‌دا خه‌بات و تێکۆشانی جه‌ماوه‌ری سه‌ربه‌خۆ و پشبه‌ستو به‌هێزی چینایه‌تی کارگه‌رو زه‌حمه‌تکێش وبه‌ره‌ی ئازادیخوازی جیهان وجیاکردنه‌وه‌ی ئه‌م خه‌باته له‌سه‌رجه‌م هێزو ده‌وله‌تانی کۆنه‌په‌رست، به‌ئاسۆیه‌کی سیاسی شۆڕشگێرانه‌ی سه‌ربه‌خۆوه، ئه‌مه ئه‌و ڕێگایه‌یه که‌هه‌ر له‌سه‌ره‌تای قه‌یرانی سیاسی وجه‌نگ له‌سوریادا، غائیبه و هه‌رئه‌م ڕێگایه‌ش ده‌توانێ ئاینده‌یه‌کی شایسته‌ی ئینسانی بخاته پێشپای خه‌ڵکی کوردستانی سوریاوه.
ڕاسته‌یه‌که‌ی ئه‌وه‌یه که دەسەڵاتی خۆجێی کوردستانی سوریا بەرهەمی خەبات و تیکۆشانی لە پێشتر و پێشڕەوەی بزوتنەوەی سیاسی و جەماوەری خەڵکی کوردستانی سوریا و گۆڕانی باڵانسی هێز لەدژی دەوڵەتی سوریا نەبووە، بەڵکو بەرهەمی ئەزمەو هەلومەرجێکی دیاریکراوی سیاسی بووە، کە ناسیونالیزمی کورد “باڵی په‌که‌کا” له کوردستانی سوریا، توانی کەڵکی لێوەربگرێ و ئەو بۆشاییە سیاسی و ئیدارییە پڕبکاته‌وه کە ڕژێمی سوریا له‌ئاکامی جه‌نگی ناوخۆوه به‌جێی هێشت وته‌سلیمی کرد به‌هێزه‌کانی په‌یه‌ده‌و ئه‌ویش ده‌سه‌ڵاتی خۆی له‌و ناوچانه‌دا کرده ئەمری واقعێک.
بێگومان دره‌نگ یان زوو دۆخی سوریا ئاسایی ده‌بێته‌وه وسه‌ره‌نجام ئاسۆیەک کە لەبەردەم دەسەڵاتی خۆبەرێوەبەریدایە، گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد له‌چوارچیوه‌ی ده‌وله‌تی سوریادا. له‌مه‌شدا چەند بژاردەیەک له‌لایه‌ن هێزه‌کان و دانوسانه‌کانی نێوانیاندا ده‌خرێته روو، له‌وانه بەرەسمی ناسینی دەسەڵاتی خۆجیی و خۆبەرێوەبەری لە چوارچێوەی دەوڵەتی سوریادا، بەشێوەی فیدرالیزمی ئیداری، بژاردەیەکە که‌په‌یه‌ده باسی لێوه‌ده‌کات. بژارده‌یه‌کی تر بەرەسمی ناسینی بەشێک لە مافە سیاسی و رۆشنبیری و کەلتوری و پەروەردەییەکان و جێگیرکردنی لەدەستوری داهاتووی سوریادا، که‌زیاتر ڕوسیا باسی لێوه‌ده‌کات. جیابوونەوەی ئەو بەشە لە کوردستان و پیکهێنانی دەوڵەتیکی سەربەخۆ لە رێگای بەرپاکردنی ریفراندۆم و گەرانەوە بۆ بڕیاری ئازادانە و دوور لەهەرەشە و دەستێوردانی دەرەکی بژاردەیەکی ترە.
به‌ڵام ئەوەی کە رۆشنە دەوڵەتی دیکتاتۆری سوریا ناتوانێت، مافی هاوڵاتیانی یەکسان لەبەرامبەر یاسادا بێ گوێدانە ناسنامەی قەومی و دینی بەفەرمی بناسێت، هه‌روه‌ها هه‌م ده‌وڵه‌تی سوریاو هه‌م سه‌رجه‌م وڵاتانی ئه‌وروپا وئه‌مریکاو ئێران و تورکیا پێداگری له‌سه‌ر یه‌کپارچه‌یی خاکی سوریا ده‌که‌ن و ڕازی نین به‌سه‌لماندنی سازدانی ڕیفراندۆمێک بۆ ناوچه کوردنشینه‌کان تا بڕیاری جیابوونه‌وه بده‌ن. هه‌ربۆیه ئه‌گه‌ری کۆتاییهێنان به‌ده‌سه‌ڵاته خۆجییه‌که‌ی کوردستانی سوریا، له‌ڕیگای جه‌نگ و له‌شکرکێشی تورکیاوه ئه‌گه‌رێکی به‌هێزه. ئه‌مه‌ش هێزه‌کانی په‌یه‌ده‌و ناسیونالیزمی کورد له‌به‌رده‌م ته‌جروبه‌یه‌کدا داناوه که‌تا چه‌ند ده‌توانێ به‌سیاسه‌تی پشت بەستن بە بڕیاری ئازادانەی جەماوەری و خۆ دورگرتن لە سات و سەودای شاراوە و به‌دوور له دەخالەتی خەڵک بکه‌وێته شوێن زامنکردنی مافە فەردی و مەدەنی و ئینسانی و یەکسانیخوازی و پیشکەوتنخوازییەکانەوه، و هه‌مان ئه‌زمونی خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانی حزبه ناسیونالیسته‌کان له‌کوردستانی عێراق وئێران دوباره نه‌کاته‌وه.
سەرئەنجام ئەوەی کە لەسوریادا حاشالێکردن هەڵناگرێت پرسی سیاسی و کێشەی خەڵکی کوردستانە، کە دەبێ بە رێگایەکی کارساز و بەدەورو دەخالەتی خەڵک بەپشت بەخۆ بەستنی جەماوەری، لەدەوری ئاسۆیەکی رۆشنی سیاسی دوور لە قەوم پەرستی و بەچارەسەری خۆی بگات. کە بێگومان بێ کۆسپ و کێشە، بێ رێگری و ناوخۆیی و دەرەکی و ناوچەییەکان نییە.
دیدگای سۆشیالیستی: ئه‌م ئۆپه‌راسیۆنه ریزبه‌ستنێکی تازه‌ی ولاتانی ئه‌وروپای له‌به‌رامبه‌ر تورکیادا پێکهێناوه وته‌نانه‌ت ده‌نگی ناڕه‌زایه‌تی له‌به‌رامبه‌ر ئۆردوگاندا درێژکردۆته‌وه به‌ڕویی ترامپ و ده‌سته‌ی فه‌رمانڕه‌وای ئه‌مریکادا، ناوه‌ڕۆکی ئه‌م ڕیزبه‌ندیه چۆن ده‌بینن، ئایا ئه‌مه ده‌لاله‌ته بۆ ده‌رکه‌وتنی ئه‌وروپا وه‌ک جه‌مسه‌رێکی جیهانی له‌په‌یوه‌ند به‌م ئۆپه‌راسیۆنه‌ی تورکیاوه؟.
عەبدوڵا مەحمود: کاردانەوەو هەلوێستی یەکێتی ئەوروپا تاڕادەیەکی زۆر بەجیا لە دڕندەیی و هەوسارپچڕاوی دەوڵەتی تورکیا، لەلایەکەوە له‌ژێر کاریگەری بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەریدایە، لەبەرامبەر ئەو لەشکرکێشییە نابەرابەر و نائینسانیەی کردویەتی سەر سنورەکانی تورکیا و هێزەکانی هەسەدە، کە لە شکست پێهێنانی داعشدا ڕۆڵی کاریگەر و بەرجەستەیان گێرا. لەلایەکی تریشەوە کاردانەوەیە بەرامبەر بە بڕیارە تاکڕەویەکانی ترەمپ، کە جێگای نارەزایەتی کۆنگریس و بەشی زۆری ئەندامی پارتی کۆماری و پارتی دیموکراتەکانی نەیاریشیەتی. یەکیتی ئەوروپا بەجیا لە توڕەییان لە دەوڵەتی تورکیا و سیاسەتی ملهوڕانەی ئەردۆغان، هاوکات نیگەرانن لەمامەڵەی دەوڵەتی ئەمریکا و خودی ترمپ و دەیانەوێت لە ئێستاوە ڕۆڵیان هەبێت لەوەی ڕیگە بگرن لەوەی جارێکی تر و بۆ دەورەیەکی تر لە هەڵبژاردنی ساڵی داهاتووی ئەمریکادا ترمپ هەڵبژێردرێتەوە. ترەمپ بە هەڵبەزو دابەزی لە پرسە سیاسیەکانی دنیا و ناوچەکەدا، بەیانی شپرزەیی سیاسی دەوڵەتی ئەمریکا دەکات و ئاسایشی ئەوروپاش ڕۆژ بەڕۆژ دەخاتە بەردەم مەترسیەوە.
لایەنێکی تری هەڵویستی ئەوروپا ئەوەیە، کە دەیانەوێت لە داکشانی جێگەو ڕێگەی ئەمریکا لە دنیادا، کەڵک وەربگرن و ناکامیە سیاسییەکانی بقۆزنەوە لەڕێگای خستنەگەڕ و نیشاندانی ڕۆڵی خۆیان لە ڕوداو کێشە گەرمەکانی دنیای ئێستادا، و بەتایبەیش دەیانەوێت ڕۆڵی خۆیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ببەنە سەرەوە. لەنێو دنیای چەند قوتبی ئێستا وەکو قوتبێکی حساب بۆکراو مایەیان بۆ دابنرێت و لە ئارایشی واقعیەتی سیاسی ئێستای دنیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا جێگایان هەبێت.
دەوڵەتی تورکیا، لەگەڵ ئەوەدا هەمیشە جێگای تەماحی وڵاتانی ئەوروپی بووە لەباری ئابوریییەوە، بەڵام ڕۆڵ و دەستێوردانی لە سوریاو تەواوی ناوچەکە و پشتیوانی ئاشکرای لە ڕێکخراوەی داعش و گروپە ئیسلامیەکانی تر لایەنێکی ئەو نائارامیەیە کە تەواوی ناوچەکەی کردۆتە کوانویەکی پڕ کێشەو خوێن ڕێژی و نائارام کردنی کە دەبێتە کۆسپ لەبەردەم کەڵەکەی سەرمایە. پرسی کۆچبەرانیش کە تورکیا لەگەڵ ئەوروپادا هەمیشە بەدەستیەوە گرتووە، لەپای ڕیگری کردن لەوەی لێشاوی پەنابەران بڕژێتە ئەوروپاوە ڕۆڵی پارێزگاری سنورەکانی گرتۆتە ئەستۆ و لەبەرامبەر بە هاوكاریی ئابوریەکدا کە وڵاتانی ئەورپایی پێی دەکەن، بەڵام بۆ وڵاتانی ئەوروپا ڕۆشنە کە بەشێکی زۆر پەنابەران دەرهاویشتەی سیاسەتی توکیایەو لە پاڵ سیاسەت و دەخاڵەتگەری ئێران و ئەمریکا و ڕوسیادا.
بە کورتیەکەی وڵاتانی ئەوروپا، لە هەلومەرجی بەرامبەرکێی قوتب و بلۆکە جیهانی وناوچەیەکان و ناکامی بەردەوامی ئەمریکادا لە گۆشەو کەنارەکانی دنیادا، دەیانەوێت ڕۆڵی زۆرتر بگێرن و وەکو بلۆکێکی تایبەتی لەئارایشی سیاسی دنیادا، یارچی بن. بەتایبەتیش فەڕەنسا کە هەمیشە وەکو ئاڵاهەڵگری سیاسی لەناو وڵاتانی ئەوروپیدا بەشی شێری بردووە.
دیدگای سۆشیالیستی: تره‌مپ هه‌ر ڕۆژه قسه‌یه‌ک ده‌کات، خۆی بڕیاری کشانه‌وه‌ی داوه و هه‌ر‌خۆشی باسی سیناریۆکانی ڕووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی تورکیا ده‌کات، له‌جه‌رگه‌ی ئه‌م ڕارایی و لێدوانه ناکۆک به‌یه‌که‌دا، ترامپ جێگره‌که‌ی خۆی ووه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی نارد بۆلای ئه‌ردوگان و ڕیکه‌وتنێکیان ئیمزاکرد.. هۆکاری ئه‌م ناجێگیریه له‌سیاسه‌تی ئه‌مریکادا بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ واته بۆچی ئه‌مریکا له‌لایه‌ک به‌پرتاو ده‌کشێته‌وه‌و دۆخی سوریاو هاوپه‌یمانانێکی وه‌ک هه‌سه‌ده به‌فه‌رامۆشی ده‌سپێرێ و له‌لایه‌کی تریشه‌وه فشار ده‌خاته‌سه‌ر تورکیا تاهێرشه‌کانی ڕابگرێت؟
عەبدوڵا مەحمود: قسەو لێدوانەکانی ترمپ، دەرخەری پێگەی ڕوو لەخواری بەردەوامی ئەمریکا و ناکامیەکانیەتی، لەبەرامبەر نەیارەکانیدا لە ئاستی دنیا و ناوچەکەدا. بڕیاری کشانەوەی کت و پڕی سوپای ئەمریکا لە لایەن ترەمپەوە، هەر کۆتاییهێنان بە ڕۆڵی ئەمریکا لەدۆخی ناوچەکەو سوریا و شکستێکی تری ئەمریکا نییە، بەڵكو هاوکات داننانە بەڕۆڵی ڕوولەپێشی ڕوسیا و تەسلیم بوونیەتی بە پێشڕەوی ڕوسیا و هاوپەیمانەکانی لەوانەش ئێران. کە ئەمە هاوکات بەیانی شکستی ئەمریکاشە لە بەڵێنی دەستکورتکردنەوەی ئێران لە ناوچەکەدا و هەنگاوێکی تری پاشەکشەی لەبەرامبەر ئێرانیشدا نیشان دەدات. ئەم هەموو ناکامیانە دەوڵەتی ئەمریکای توشی دەردی شپرزەیی سیاسی کردووە و دورنمایەکی ڕۆشنی بۆ هیچ کام لە دۆسیەو فایلەکانی دنیای ئەم سەردەمە لەدەستدا نەهێشتۆتەوە. هەر ئەوەیە بڕیار لە کشانەوە دەدات و ئازاری ئاکامەکانیشی پێ قبوڵ ناکرێت. هەژموونی دەوێت و ڕیگاکانی شکست دەگرێتە بەر. دەیەوێت ئێران و تورکیا جڵه‌و بکات، کەچی سوریا بۆ ئێران جێ دەهێڵی و تورکیاش تادێت بەرەو ڕوسیا دەکشێت و ئێستاش ترسی دەرچوونی تورکیا لە ناتۆش هەیە… گڵۆپی سەوز بۆ هێرشی تورکیا هەڵدەکات و دوای ٩ ڕۆژ تورکیا لە هێرشەکانیدا ناکام دەبێت. پاشەکشە لە سوریا دەکات، نەیارەکانی بە پرۆژەیەکی بەرق ئاسای ڕوسیا، ڕێکەوتنی نێوان سوریا و هێزە کوردیەکان دەکاتە بەدیلی پێشوەختە… دوای چەند ساڵ کار لەگەڵ یەپەگە بەخێرایی دەکەوێتە سەنگەر لێ گرتنیان…
دیدگای سۆشیالیستی: سه‌ره‌نجام ئه‌مریکا وتورکیا رێکه‌وتنێکیان ڕاگه‌یاند، بڕیاره له‌زوترین کاتدا تورکیا هێرشه‌کانی خۆی ڕابگرێ وهه‌سه‌ده‌ش هێزه‌کانی خۆی بۆ ئه‌و شوێنانه بکشێته‌وه، که‌جێگای ڕه‌زامه‌ندی تورکیایه. له‌لایه‌کیتره‌وه هه‌سه‌ده لایه‌نگری خۆی بۆ ڕێکه‌وتنه‌که ڕاگه‌یاندووه، خه‌ڵکیش دڵخۆشن به‌م ڕێکه‌وتنه.. ناوه‌ڕۆکی ڕێکه‌وتنه‌که چیه وتاچه‌ند ئه‌توانێ دۆخی سوریا به‌ره‌وکۆتایی جه‌نگ به‌رێ؟ ئایا ئه‌م ڕێکه‌وتنه ناکاته ئه‌وه‌ی هێزه‌کانی تورکیا له‌ناوچه سنوریه‌کان بۆماوه‌یه‌کی زۆرتر جێگیر بکا؟
عەبدوڵا مەحمود: ڕیکەوتنی ئەمریکا و تورکیا، لە کاتێکدا ئەمریکا هەڕەشەی جۆراوجۆری لە تورکیاو داڕماندنی ئابورییەکەی دەکرد، بۆ بەرگرتن بوو لەوەی تورکیا بەتەواوەتی نه‌ترازێتە کۆشی بەرەی ڕوسیاوە و لەناتۆش نه‌کشێتەوە، لەلایەکی تریشەوە بەهاناوە چوونی تورکیا بوو کە ماوەی ٩ ڕۆژ بوو، نەیتوانی هیچ پێشڕەویەکی جێگای باس بکات و لەبەرامبەر خۆراگری هێزەکانی هەسەدەدا. هەسەدە ئاگربەستی قبوڵ کرد، له‌کاتێکدا ڕیکەوتننامەیەک کە ئەمریکا لەگەڵ تورکیا کردویەتی هیچ ڕۆڵیکی بۆ ڕاو بۆچوونی هەسەدە دانه‌ناوه. وەکو دەڵێن، ئه‌م ڕێکه‌وتنه بەڵێندانی ئەمریکاو مامەڵەی ئەو بووه لەگەڵ تورکیادا بە دانی ئیمتیازاتێک کە هی خۆیی نییە بە تورکیا، بە قەولی کوردی “پیاوەتی کردن بە ئاوی حەمامەوە”!!
ناوەڕۆکی سەرەکی ڕێکەوتنامەکەش، بریتییە له‌ڕاگرتنی ئۆپەراسیۆنەکەی تورکیا بۆماوەی ١٢٠ سەعات واتە ماوەی پێنج ڕۆژ، لەبه‌رامبه‌ر کشانەوەی هێزەکانی یەپەگەو هەسەدە بەقوڵایی٣٢ کیلۆمەتر، لەگەڵ پاشەکشەی یەپەگەدا، تورکیا ئاگر بەستی هەمیشەیی ڕادەگەیەنێت، هه‌روه‌ها تورکیا و ئەمریکا بەیەکەوە ئیدارەی زیندانەکانی داعش دەکەن وڕێگری لەسەرهەڵدانەوەی داعش دەکەن، تورکیا ناوچەی ئارام لەرۆژهەڵاتی فورات تاوەکو سنوورەکانی عێراق دروست دەکات…
بێگومان ئەم ڕێکەوتنامەیە ئەگەر بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە یانی ڕادەستکردنی زوربەی شارە کورد نشینەکانی سوریا بە تورکیایه. بەمانایەکی تر ئەوەی تورکیا بەجەنگێكی سەخت بۆی بەدەست نایەت، لەڕێگای ئەو ڕێکەوتنەوە بۆی فەراهەم دەبێت و دەسەڵات و قەڵەمڕەوی هەسەدەو یەپەگە سنودار و بەرتەسک و بچوک دەکاتەوە… کەدواتر کۆتایی پێهێنانی کارێکی سەخت و قورس نابێت.
جێ بەجێ بوونی ئەم ڕێکەوتنامەیە هیچی بۆ یەپەگە و دەسەڵاتی خۆجیی و کانتۆنەکان تیانییە، جگە لە ئاگر بڕێکی کاتی. وە ئەمەش بەهیچ جۆرێک ناتوانێت کۆتایی بە جەنگ بهێنێت و ئارامی بگێرێتەوە. بەپێچەوانەوە بەدانانی “ناوچەی ئارام” کە تورکیا مەبەستی کۆنترۆڵ کردنیەتی، ئاوارە عەرەب زمانەکانی سوریایە لەو ناوچەیە لە جێگای دانیشتوانی ئەسلێ خۆی جێگیرده‌کات، کە ئەمەش سیاسەتی تەعریب کردنی ناوچەکە و دوبارە ئاوارەکردنەوەی دانیشتوانی پێشوویەتی، ئەمەش خۆی دەبێتە سەرەتایەکی ترسناک بۆ قوڵکردنەوەی کێبەرکێی قەومی و نائارام ڕاگرتنی هەموو ئەو ناوچانەو گۆڕینی دیمۆگرافیای ناوچەکە. هاوکات ئەمە کۆمەک دەکات بۆ سازکردنی ژینگەی دوبارە پێگرتنەوەی هێزەکانی داعش و گروپی تری لەچەشنی داعش. لەهەموو ئەوانەش واوەتر پرسی سیاسی کورد ئاڵۆزتر و پڕکێشەتر دەکات. ملهوری تورکیاش لەتەواوی ئەو ناوچەیە جێگیر دەکات و ئاستی هەڕەشەکانی بۆسەر کوردستانی عێراقیش دەباتە سەرەوە. بەکورتیەکەی ئەم ڕێکەوتنامەیە پلانێکی چەپەڵی ئاوس بەسەدان کیشەی ترە، و ئاڵۆزکردنی زۆرتری دۆخی سوریاو سنورەکانە و سەرەتای پلانێکی بەنەخشەیە بۆ کۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی خۆبەرێوەبەری لە کوردستانی سوریادا.. ئەگەر ئەو رێکەوتنامەیە جێ بەجێبکرێت، قوربانیانی دەیان و سەدان جار زیاتر لە قوربانیانی بەرەی وەستانەوە بەڕووی هێرش و ملهوری تورکیادا و ترسی لەدەستدانی ئەزموونی رۆژئاواش، زیاد دەکات.
دیدگای سۆشیالیستی: ته‌ئیدکردنی ئه‌م ڕیکه‌وتنه له‌لایه‌ن هه‌سه‌ده‌وه چۆن لێکده‌ده‌نه‌وه؟ هه‌روه‌ها چاره‌نوسی هه‌سه‌ده‌و ئه‌وناوچانه‌ی به‌ده‌سته‌یه‌وه‌یه‌تی به‌ره‌وکوێ ده‌بات؟ ئایا له‌م دۆخه‌دا داهاتویی کێشه‌ی کورد چی لێدێت؟
عەبدوڵا مەحمود: یەپەگەو هەسەدە زیاتر چاویان له ڕاوه‌ستانی له‌شکرکێشی تورکیایه. هه‌ربۆیه ڕەزامەندیان له‌سه‌ر ئه‌و به‌نده دەربڕیووە کە ئاگر بڕ به‌دیدێنێ. بەپێی هەواڵەکانیش، هێزەکانی یەپەگەو هەدەسەده له‌سه‌رێکانی کشاونه‌ته‌وه، ئه‌گه‌رچی هێشتا نازانرێ که‌ئاخۆ بەقوڵایی ٣٢ کیلۆمەتر، یانی تا ئه‌و شوێنه‌ی که‌تورکیا ده‌یه‌وێت ده‌کشێنه‌وه و ئامادەن مل بەهه‌موو داواکانی تورکیا بدەن که‌له‌ڕێکه‌وتنه‌که‌دایه!.
بێگومان له‌ئەگەری ملدان وقبوڵکردنی تەواوی ڕیکەوتنامەکە له‌لایه‌ن هەدەسەدە و یەپەگەوه، ئەوا دۆخه‌که پێده‌نێته سەرەتایەک بۆ کۆتاییهینانی دەسەڵاتی خۆجێی و تەمەنی کانتۆنەکان. هه‌ڵوێستێکی ئاواش به‌مانای ته‌سلیم بون ومل دانه بە گەمەو کایەی ئەمریکا و زلهێزەکان و ریکەوتنی نێوانیان.
بەکورتی، لەداهاتوویەکی نەک زۆر دووردا. نەدۆخی سیاسی سوریاو ڕژێمی ئەسەد بەو جۆرەی ئێستا دەمێنێتەوە و نە جێگاو ڕێگای کانتۆنەکان و دەسەڵاتی خۆبەرێوەبەری لە کوردستانی سوریادا، کە بەهۆی هەلومەرجێکی تایبەتیه‌وه بۆتە ئەمری واقع، وه‌ک خۆی ده‌مێنێته‌وه، بەڵکو ئاڵوگۆری گەورەیان بەسەردا دێت. ڕژێمی سوریا هەوڵدەدات قەڵەمڕەوی سیاسی و دەسەڵاتدارێتی خۆی بەسەر تەواوی سوریادا بسەپێنێتەوە و نەیارەکانی تەسلیم بەخۆی بکات یان ڕایان بماڵیت. لەو حاڵەتەدا مەسەلەی گێرانەوەی کورستانی سوریا و کۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی خۆ بەرێوەبەری وەکو دیفاکتۆیەک، مەسەلەیەکی سەرەکی و میحوەرییە.
ئەوەش رۆشنە کە دەسەڵاتی سیاسی لە کوردستانی سوریادا، سەرباری دەور و کاریگەری و دەستێوردانی وڵاتانی ناوچەکە وەکو تورکیا، ئیران، عێراق و ئەمریکا و غەرب و رووسیا، و ئەوروپا لەناو چوارچێوەی سوریادا وەڵام وەردەگرێتەوە. هاوسەنگی هێز لە یەکلایی بوونەوەی ئەو پرسەدا رۆڵی یەکلایی کەرەوە دەگێرێت، ئەو هاوسەنگی هێزەش بۆ خەڵکی کوردستانی سوریا و دەسەڵاتی کانتۆنەکان، لە گرەوەی یەکگرتوویی لەدەوری ئاسۆیەکی سیاسی رۆشنی ئازادیخوازانە و ئینسانی وبڕوابەخۆبوون و ڕۆڵ بەخشینی تەواوەتی بە دەور و ئیرادەی ڕاستەوخۆیی جەماوەریییە. بەهرەمەند بوونە لە پشتیوانی بزوتنەوەی جەماوەری ئازادیخواز و هیزو لایەنە سیاسی و جەماوەرییە چەپ و رادیکاڵەکان، لە وڵاتانی ناوچەکەو دنیادا.
ئێستا ئەزموونی کورستانی سوریا، لەبەردەم مەترسیەکی هەمەلایەنەی ڕۆژدایە، لەلایەکەوە رووبەرووە لەگەڵ هێرش و ملهوڕی سەربازی دەوڵەتی تورکیا، ڕووبەڕووە لەگەل ڕێکەوتنامەی نێوان ئەمریکا و تورکیا، رووبەڕووە لەگەڵ ڕێکەوتنی نێوان هەسەدەو ڕژێمی سوریا بە چاودێری ڕوسیا، ڕووبەڕووە لەگەڵ دەخاڵەتی بەردەوامی ئێران، کە پرسی کورد لەویش کێشەیەکی سیاسیە، رووبەرووە لەگەڵ مەترسی سەرهەڵدانەوەی داعش، هاوکات ڕووبەڕووە لەگەڵ ڕەوەندی ئاسایی بوونەوەی دۆخی سوریا و گەڕانەوەی بۆ کۆمەڵگەی نێو دەوڵەتی. لەناو هەلومەرجێکی ئاوادا… ئاسایی بوونەوەی دۆخی سوریای بەشەو ڕۆژێک ڕوونادات و پرۆسەیەکی پڕ کێشەو هەڵبەزو دابەزە و زۆر لایەن و هێزو وڵاتانی ناوچەکە و ململانێی بەرژەوەندخوازی زلهیزەکان، وڵاتانی ناوچەکە ڕۆڵیان تیایدا هەیە. یەکێک لەو کێشانەش کە دەبێ وەڵام وەربگرێتەوە لەم پرۆسەیەدا کێشەی کورد و پرسی دەسەڵاتی خۆبەرێوەبەری و کانتۆنەکانە. بەبێ چارەسەری پرسی کوردیش هەلومەرجی ناوخۆیی سوریا، ئاسایی نابێتەوە. هەروەکو لە شوێنێکی تری ئەم دیمانەیدا وتوومە کوردستانی سوریا یان دەبێت بە ڕێکەوتنێک و ئەڵتەرناتیفێک ببیتەوە بە بەشێک لە چوارچێوەی سوریای یەکگرتوو، جا یان لەڕێگای قەوارەدانەوە بە دەوڵەتی سوریا و بە دەستورێکی تازەوە کە مافی هاوڵاتی یەکسان لەبەرامبەر بەیاسادا بە کردەوە و بەفەرمی بناسێت، کەئەم ئەگەرە لەسایەی دەوڵەتیکی دیکتاتۆری وەکو رژیمی سوریادا، ئەستەمە.. یان رێگای دووەم کە گەرانەوەی سوپا و دەسەڵاتی رژیمی سوریایە لەرێگای هێزی چەکدارە و بەزۆری سەرکوتەوە، ئەمەش لە هاوسەنگی هێزی ئێستای ڕژێمی سوریادا، سانا نییەو پێویستی بە کاتی زۆرتر و خۆگرتنەوە لەلایەک و لاوازکردنی دەسەڵاتی خۆبەڕیوەبەرییەوە هەیە، له‌یه‌ک وته‌دا ده‌مه‌وێت ئه‌وه بڵێم که ئاینده‌ی کێشه‌ی کورد له‌کوردستانی سوریا، له‌سایه‌ی ئه‌م ڕیکه‌وتن نامه‌یه‌ی نیوان ئه‌مریکاو تورکیادا وله‌سایه‌ی مانه‌وه‌ی هێزه‌کانی تورکیا له‌سوریادا له‌ژێر ناوی “ناوچه‌ی ئارام”دا، ده‌خاته تونێلیکی تاریکه‌وه و له‌نێو زه‌لکاوی جه‌نگ و کاولکاریدا، بێچاره ده‌یهێڵێته‌وه.
دیدگای سۆشیالیستی: له‌زه‌لکاوی جه‌نگ له‌سوریا، ڕێکه‌وتنی نیوان تورکیاو ڕوسیا له‌سه‌ر پرسی “ناوچه‌ی ئارام” که‌ئۆردوگان چاوی تێبڕیوه، وه‌ک دوا وێستگه‌ی ئاڵوگۆڕه دراماتیکیه‌کان، له‌دۆخی سوریادا سه‌ری هه‌ڵداوه، به‌راده‌یه‌ک که‌لێکۆلیارانی سیاسی ئاماژه بۆئه‌وه ده‌که‌ن که‌ئه‌م ڕیکه‌وتنه‌ی نیوان ڕوسیاو تورکیا، هه‌م مۆری ئاخر له‌کۆتاییهێنان به نفوز وده‌خاله‌تی ئه‌مریکا له‌سوریادا دێنی و هه‌م پاشه‌کشه‌ی جدی به‌سه‌ر ومانه‌وه‌ی لایه‌نه هاوپه‌یمانه‌کانی له‌ولاتانی ئه‌وروپا، (به‌هێزه‌کانی هه‌سه‌ده‌شه‌وه) که‌له‌ژێر ناوی جه‌نگ له‌دژی تیرۆر کۆی کردبونه‌وه، دێنێ. به‌دیاریکراویش، چاره‌نوسی هیزه‌کانی هه‌سه‌ده‌و مانه‌وه‌ی ناوچه‌ی خۆبه‌ڕیوه‌به‌ری وئه‌زمونه‌که‌ی به‌ره‌و کۆتایی ده‌بات.. ئێوه چ خوێندنه‌وه‌یه‌کتان له‌سه‌ر ئه‌م ڕیکه‌وتنه هه‌یه؟ هه‌نگاوه‌کان و ناوه‌ڕۆکه‌که‌ی دۆخی له‌حاله‌تی جێبه‌جی بونیدا چ گۆرانکاریه‌ک له‌ڕۆلێ تورکیاو ڕوسیا وحکومه‌تی به‌شار ئه‌سه‌دا پێکدێنێ؟ سه‌ره‌نجام مه‌سه‌لی ڕۆژئاواو کێشه‌ی کورد ومانه‌وه‌ی په‌یه‌ده وهه‌سه‌ده ڕوو به‌ڕویی کام ئه‌گه‌ر ده‌کاته‌وه؟
عەبدوڵا مەحمود: زنجیرە ڕێکەوتنە یەک بەدوای یەکەکانی ئەم دوایەی تایبەت بە دۆخی ناوچەکەو بەدیاریکراوی بە هەلومەرجی سوریا و کوردستانی سوریادا، تەواوکەری یەکترن و ئەڵقەی یەک زنجیرن بە یەک ئاراستەدا، یان دەتوانین بڵێین سەرباری جیاوازییەکانیان بە یەک ئاراستەدا دەڕۆن. ڕیکەوتنەکانی “تورکیا- ئەمریکا، روسیا- سوریا، روسیا تورکیا” هەموویان بێ گویدانە رۆڵ و بەشداری خەڵکی کوردستان و تەنانەت رۆڵی هەسەدەو یەپەگە دەکرێن. روسیا و ئەمریکا، بە نوێنەرایەتی ئەوان و لەراستیدا بە فەرامۆش سپاردنی تەواوەتیان واژۆ لەسەر ئەو رێکەوتنەکان دەدەن، کە ئاڵوگۆری گەورە و بنەرەتی چ بەسەر چارەنووسی ناوچە کوردنشینەکان و یەپەگەو هەسەدە و چ بەسەر ئایندەی سوریادا دێنێ.
خاڵی هاوبەشی هەموو ڕیکەوتنەکان، پاشەکشەکردن بەیەپەگەو هەسەدە، کۆتاییهێنان بە ئەزموونی ناوچەی خۆبەرێوەبەری، پاراستنی یەکپارچەیی خاکی سوریا، و رێگەگرتنە بەهەر هەوڵێکی کارساز بۆ چارەسەری پرسی کورد لە کوردستانی سوریا و لەناوچەکەدا، بەڵام ئەمە تەنها دیوێک و گۆشەیەک لە سیناریۆی شانۆیەکی گەورەترە کە لەپشتییەوە بەرژەوەندی هەژموونی سیاسی و ئابوری و ململانیی ئەمریکا و روسیا و بلۆکە ناوچەیەکانی وەستاوە.
جۆر و ناوەرۆکی ڕیکەوتنەکان، بەیانی ململانێ قوڵەکان و گۆرانی باڵانسی هیز لە ناوچەکەدا لەنیوان ئەمریکا و رووسیا، بەسودی دەوڵەتی روسیا دەخەنە ڕوو. ئەگەر ڕیکەوتنی ئەمریکا و تورکیا، دەستی تورکیایی بۆ هیرش و ئۆپەراسیۆن ئاوەڵاکرد، بە رێکەوتنێکی تر پاشەکشەی بەسەر هیزەکانی هەسەدەدا سەپاند تا سنورەکان بەقوڵایی ٣٢ کیلۆمەتر چۆڵ بکەن، ئەوا رێکەوتنی روسیاو تورکیا، بەجیا لە پێداگری پاشەکشەی ٣٠ کیلۆمەتری سنورەکان، هەم دڵنیایی دڵخوازی ئەمنی بەتورکیا بەخشی و هەم رۆڵی حزوری سەربازی مەیدانی خۆی لەجێگای هیزە سەربازییەکانی ئەمریکا جیگیر کردو هەم رۆڵی هیزەکانی سوپای سوریا دەگێرێتەوە و هەمیش بەدیل بۆ ئایندەی سوریا و ناوچە کوردنشینەکان و چارەسەری پرسی کورد” بەوجۆرەی دەیانەوێ” دەخاتە روو. لەوانەش واوەتر رووسیا خۆی ڕۆڵی ئەکتەرێکی بەکردەوەو مەیدانی هاوبەش لەگەڵ رژیمی سوریا لەلایەک و رژیمی تورکیا لەلایەکی ترەوە دەگێرێت. بەم جۆرە ناکامی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی لە ناوچەکەدا، بەهۆی نارۆشنی سیاسی و لێڵی لەدورنمای بەرژەوەندییە سیاسی و ئابورییەکانی و شپرزەیی لە بریار و هەڵبەزو دابەز لە مامەڵەی لەگەڵ تورکیا و هیزە دەرگیرەکان و نەبوونی هیچ ئەڵتەرناتیفێک بۆ ئایندەی سوریادا… ئەو بوارەی بە روسیای نەیاری بەخشی کە ئاڵای سەرکەوتنی بە کردەوەی خۆی هەڵ بکات و ناوچەکە بە سودی خۆی لەو ململانێیەیدا یەکلایی بکاتەوە کە ناوەندێکی سەرەکی ململانێی بوو لەم چەند ساڵەی رابردوودا. وە رەوتی پێکهێنانی بلۆکیكی تورکی و سوری ئیرانی و عیراقی، لە ناوچەکدا خەریکە پێدەگرێت کە نوێنەرایەتی بەرژەوەندیەکانی رووسیا دەکات. بۆیە دەتوانین بلێن ئەو رێکەوتنە کۆتایی بە رۆڵ و نەخشی کاریگەری پێشووی ئەمریکا لەناوچەکە هێنا و رۆڵ و کاریگەری و نەخشی روسیا و جیگیر کرد. وە پرسی سوریا و ناوچە کوردنشینەکانیشی خستە ژیر کۆنترۆڵی یەکلایەنەی سیاسەت و بەرژەوەندیەکانی خۆیەوە.
جێبەجێ بوونی ئەم ڕێکەوتنامەیە، کەسەرەتاکەی پاشەکشەپێکردنی هیزەکانی یەپەگەو هەسەدە و لەچەکداماڵینی سنورەکانە، بەرژەوەندیەکانی تورکیا دەپارێزێ و جێبەجێ دەکات. لەلایەکی تریشەوە بەسودی دەوڵەتی سوریا تەواو دەبێت و دەبێتە سەرەتایەکیش بە ئاراستەی چەک داماڵین لەناوچە کوردنشنەکان، لە چوارچیوەی هێنانە گۆری چارەسەری پرسی کوردا.
رەزامەندی نیشاندانی هیزەکانی هەسەدەو یەپەگەش، بە پاساوی بژارەدەیەک لەنێوان دوو بژاردەی خراپ و خراپتردا،” رژێمی تورکیا و سوریا”، وە خۆشباوەری بەوەی کە ئەم ڕیکەوتنامەیە تەنها پەیوەندی بەسنورەکانەوە هەیەو دەست نابات، بۆ دەسەڵاتی خۆبەڕیوەبەری ناوچە کورنشینەکانی تر… بەر لەهەموو شت وەستانەوەیە بەڕووی بزوتنەوەی حەقخوزانەی خەڵکی کوردستان و رادەستکردنەوەی شارەکانی تری ژێر دەسەڵاتیانە لەچوارچیوەی ڕیکەوتنی داهاتوودا لەگەڵ دەوڵەتی سوریا لەژیر ناوی پرسی چارەسەری کوردو لە ژیر سایەی بەڵینی” دەوڵەتی رووسیا” بۆ نووسینەوەی دەستورێک لە سوریادا، کە مافەکانی کورد دەستەبەر بکات.
ئەو خۆشباوەڕی و کورتبینییە سیاسیەی هەسەدەو یەپەگە، کەلەنێوان بژاردەی سوریا و توکیا، یەکێکیان بە سودی خۆ دەبینێت و لەپاڵیشیدا بژاردەی پشت بەستن بەئیرادەی سیاسی خەڵکی ناوچەکوردنشینەکان وپشتیوانی بزوتنەوە جەماوەری کرێکاری و دنیای ئینسان دۆست و سەرمایەی سیاسی شکستی داعش و سەرکەوتن لە کۆبانی و مەرسومی یەکسانی ژنان و پیاوان، دەسپێرێت بە فەرامۆشی، هیچ ئاکامێکی نابێت جگە لەوەی کە خەڵکی کوردستانی سوریا لە ئایندەدا بەدەست بەستراوی تەسلیم بە دەوڵەتی سوریا دەکاتەوە.
بەکورتیەکەی دواین ڕیکەوتنی روسیا و تورکیا… پەنجەمۆری بەکردەوەی شکست و ناکامی ئەمریکای لە دۆخی سوریا و ناوچەکە کرد و باڵادەستی روسیا و هاوپەیمانەکانی جیگیر کردو سەلماند. هاوکات دەستی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی لە رۆڵ و بڕیار لەسوریا و ناوچەکەدا، کۆتایی پێ هێناو رەوتی ئاساییکردنەوەی هەلومەرجی سوریا و گێرانەوەی بۆ ناو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی خێراکرد. ئەو حزب و هیزە سیاسیانەش لەوانەش” یەپەگە و هەسەدە” کە مایەی خۆیان لەسەر بوونی سوپای ئەمریکا و پشت بەستن بە سیاسەتی رووسیا و ململانیی نیوانیان دارشتبوو، دەکاتە قوربانی و داکوژانی رۆڵیان. هەروەها گورزیکی کاریگەریش لە ئایندەی سیاسی کوردستان وپرسی کورد نەک تەنها لە سوریا، بەڵکو لەناوچەکە دەدات و مەترسی لەسەر دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد لە کوردستانی عێراقیشدا دروست دەکات.
