hkkurdistan
موحسین کەریم
٢٥/٦/٢٠١٨
هەڵبژاردنەکەی دوێنێی تورکیا ، بۆ دیارکردنی ئەندامانی پەرلەمان و سەرۆك کۆماری ئەو وڵاتە، بەسەرکەوتنی پارتی دادو گەشەپێدانی ناسیۆنال-ئیسلامی( ئەکەپە) بۆ بەدەستهێنانی زۆرینەی کورسیەکانی پەرلەمان و رەجەب تەیب ئۆردوگانی سەرۆکی ئەو پارتە بۆ پۆستی سەرۆك کۆمار کۆتایی هات. لانی کەم بۆ من ئەو روداوە پێشبینی کراوبوو. هەر دوێنێ لە بەرنامەیەکی کەناڵی (ئێن ئاڕ تی) تایبەت بەهەڵبژاردنەکانی تورکیا، ووتم کە هەلومەرجی سیاسی و کۆمەڵایەتی هێشتا لە قازانجی ئەکەپە و ئۆردوگانە.
بەپێی راگەیاندنی سەرەتایی دەنگەکان ئەکەپە زیاتر لە ٤٢٪ ی دەنگەکانی بەدەستهێناوە کە دەکاتە ٢٩٣ کورسی پەرلەمان. واتە بە (٨) کورسی فرسەتی ئەوەی لەدەستداوە بەتەنیا خۆی حکومەت پێکبهێنێت، بەڵام حکومەت بۆ ئەکەپە بڕاوەتەوە. ئۆردوگانیش بە بەدەستهێنانی نزیکەی ٥٣٪ ی دەنگەکان پۆستی سەرۆك کۆماری بۆ خۆی مسۆگەر کرد. خەونی سیاسی ئۆردوگان هاتە دی. ئەو نەخشەیەی دایڕشتبوو، سەرکەوت.
ئۆردوگان و پارتەکەی لەمەودوا دەتوانن بە ئاسانی هەمان ئەو سیاسەتانەی کە تائێستا بنیاتیان نابوو، وە ئەوەی لە داهاتودا نەخشەیان بۆ کێشاوە، ببەنە پێشەوە. ئەگەرچی دروستکردنی حکومەت پێویستی بە هاوپەیمانیە لەگەڵ یەكێك لە پارتەکانی دیکە، بەڵام هاوپەیمانی ئەکەپەو پارتی نەتەوەپەرستی تورکیا(مەهەپە) ئەوەیان بۆ مسۆگەر دەکات. تەنانەت ئەگەر رۆژێك مەهەپە بیەوێ لە حکومەتدا گرفتی بۆ دروست بکات، پۆستی سەرۆك کۆمار بەو هەموو سەڵاحیەتە جێبەجێکاری(تەنفیزی)یانەوە کە دەدرێتە ئۆردوگان، ئەو گرفتانە بێکاریگەر دەکاتەوە.
بەنیسبەت کرێکاران و چینە نەدارو زەحمەتکێشەکان وبزوتنەوەی کرێکاری ئەو وڵاتەوە، بردنەوەی پارتی دادو گەشەپێدان و ئۆردوگان بەردەوامبوونی هەمان بێمافی و چەوسانەوەو سەرکوتی چەندین ساڵی رابردوو دەبێ. بارودۆخی ئابوری قەیرانگرتووی تورکیا لەسەر چەوساندنەوەو بێمافکردنی زیاتری چینی کرێکارو زەحمەتکێشی ئەو وڵاتە دەڕواتەپێشەوە. رێکخراوە کرێکاری و چەپ و کۆمۆنیستەکان و خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیە کرێکاریەکان سەرکوت دەکرێن. لەئاستی کۆمەڵگاشدا، ئازادی سیاسی و مافە سیاسی و مەدەنی و کۆمەڵایەتیەکان زیاتر لەقاڵپ دەدرێ و کۆت و پێوەند دەکرێ. کۆنەپەرستی سیاسی و فکری، جیاکاری کۆمەڵایەتی، رەگەزی و نەتەوەیی توندتر دەبێتەوەو زیاتر رەواجی پێدەدرێ. بەڵام لە ئەگەری سەرکەوتنی هێزو پارتە ئۆپۆزیسیۆنەکان بۆ کردنە دەرەوەی ئەکەپەو ئۆردوگان لەسەر کورسی حکومەت و سەرۆکایەتی ئاراستەیەکی پێچەوانەی ئەمەی نەدەخستە بەردەم چینی کرێکارو خەڵکی زەحمەتکێشی تورکیا. باشبوونی بارودۆخی ئابوری و سیاسی چینی کرێکارو جەماوەری بێبەشی تورکیا لەناو ئەجندای سیاسی هیچ کام لەو پارتانەدا جێگای نابێتەوە. ئەوەندەی دەگەڕێتەوە سەر(هەدەپە)، ناتوانێ پرۆژەیەکی لەو بابەتەی هەبێت و بەرنامەی سیاسی ئەو لەچوارچێوەی مەسەلەی نەتەوەیی کورد لە تورکیادا دەسوڕێتەوە.
ئەگەر ئیستا لەرویەکی دیکەوە سەیری نەخشەی سیاسی کۆمەڵگای تورکیا بکەین، دەبینین کە سەرجەم هێزە سەرەکیەکانی بۆرژوازی تورکیا( ئەکەپە، جەهەپە، مەهەپەو ئی پارتی ‘Iyi’) هەموویان پارتی بۆرژوازی نەتەوەپەرستی تورکین و نوێنەری مەزنخوازی نەتەوەی توركن. ئەگەرچی مەهەپە وەکو پارتێکی نەتەوەپەرستی تورکی ناوزەد دەکرێ، بەڵام (ئی پارتی) کە هاوپەیمانی جەهەپەیە، لەو پارتە جیابۆتەوەو جەهەپە خۆشی پارتی ئەتاتوركە کە بنیاتنەرو بۆدەیان ساڵیش دەسەڵاتداروپارێزەی مەزنخوازی توركی بووە. بەشێكی گەورەی ستەم و جیاکاری نەتەوەیی لە تورکیا لەسەر دەستی ئەم پارتەو دەسەڵاتەکەیدا بەڕێوەچوە. ئەکەپەش، ئەگەرچی زیاتر وەکو پارتێکی ئیسلامی و میراتگری دەسەڵات و کەلتوری عوسمانیەکان دەناسێنێ، بەڵام لە ناوەرۆکدا هەڵگری ناسنامەی نەتەوەپەرستی تورکیەو لەماوەی دەسەڵاتدارێتی خۆیدا، بە کردەوەش ئەم خاسیەتەی خۆی نیشانداوەو بەرجەستەی کردوە. بەوجۆرە دەبینین کە بەشێکی زۆری کۆمەڵگای تورکیا دەنگیان بەو هێزانە داوە کە پایەی کۆمەڵایەتی و فکریان ناسیۆنالیزمی تورکی و مەزنخوازی تورکیە. ئەگەر رێژەی دەنگەکانی ئەکەپە و جەهەپەو مەهەپەو ئی پارتی پێکەوە کۆبکەینەوە (ئەپەکە٤٢.٤٤٪، جەهەپە ٢٢.٧٤٪ ، مەهەپە ١١،١٨٪ و ئی پارتی ١٠،٠٨٪) دەبینین کە ٨٦،٤٤٪ی دەنگدەران دەنگیان بەو پارتانە داوە کە سەر بە خێزانی ناسیۆنالیزمی نەتەوە پەرستی تورکین. بەمجۆرە رادەی رۆچوونی کاریگەری ناسیۆنالیزم و نەتەوەپەرستی و بگرە شۆڤێنیزمی تورکی بۆناو کۆمەڵگای تورکیمان بۆ دەردەکەوێ.
ئەگەر ئێستا هەڵسەنگاندنێک بۆ کورسیەکانی هەدەپە بکەین بەبەروارد بەم نەخشە سیاسی- کۆمەڵایەتی و فکریەی کۆمەڵگای تورکیا، بۆمان دەردەکەوێ کە ٦٧ کورسی هەدەپە ناتوانێ هیچ کاریگەریەکی هەبێت لەسەر فەزای سیاسی و یاسایی ناو پەرلەمان و پێچەوانەکردنەوەی ئەم فەزا فکری و کۆمەڵایەتیە گشتیەی کۆمەڵگا. بۆیە هەرجۆرە خۆشباوەریەك بەوەی کە لەرێگای کورسیەکانی هەدەپەوە دەتوانرێ کۆمەڵگای تورکیا لە ملهوڕیەکانی دەسەڵاتی بۆرژوا- نەتەوەپەرستی تورکی رزگار بکرێ و ئاسۆیەك بە قازانجی بزوتنەوەی کرێکاری و سۆشیالیستی بکرێتەوە، یاخود کێشەی کورد بەشێوەیەکی عادیلانە کە خەڵکی کوردستان خاوەنی بڕیاری سیاسی خۆیان بن بۆ دیاریکردنی چارەنوسی سیاسی خۆیان، زیادەڕەوی و ناواقعیە. ئەمە جگە لەوەی کە هەدەپە خۆی هێزێکی سیاسی سەر بە بزوتنەوەی ناسیۆنالیزمی کوردەو ناتوانێ نەخشی بزوتنەوەیەکی سیاسی کۆمەڵایەتی دیکە ببینێ کە ببێتە بەدیلی سیاسی بۆسەرجەم کۆمەڵگای تورکیا.
بە بروای من ئەوەندەی دەگەڕێتەوە سەر مەسەلەی کوردو چارەسەری ئەم کێشەیە، بەندە بەوەی کە چەندە لەباری سیاسی و کۆمەڵایەتیەوە کۆمەڵگای تورکیا بەرەو چەپ وەردەچەرخێ. بەورادەیەی پایەی کۆمەڵایەتی ناسیۆنالیزمی تورکی لاواز دەبێ، بەو رادەیە ئەگەری چارەسەری کێشەی کورد فەراهەم و مومکینتر دەبێ. شۆڤێنیزمی نەتەوەیی تورك لەناو کۆمەڵگای تورکیا بەهێزەو رەگی داکوتاوە. هەرئەمەشە وا دەکات کە نزیکەی ٨٧٪ی دەنگدەران دەنگ بدەن بە پارتە نەتەوەپەرستە تورکە رەنگاورەنگەکان.
سەرەنجام، باشبوونی هەلومەرجی ژیان و گوزەرانی چینی کرێکارو جەماوەری نەدار و فراوانبونەوەی ئازادیەکان و چارەسەرێکی عادیلانەی مەسەلەی کورد لە تورکیا هەموویان پێکەوە بەوەوە گرێدراون کە بزوتنەوەی کرێکاری و چەپی کۆمەڵگا بەهێزبن و لە نەخشەی سیاسی- کۆمەڵایەتی تورکیادا خاوەنی قورسایی فکری و سیاسی بن. بۆ دەربازبوونی کۆمەڵگای تورکیا لە بۆگەناوی شۆڤێنیزم و کۆنەپەرستی سیاسی بۆروازی تەنها ئەم رێگایە هەیەو هیچی دیکە.
