hkkurdistan
لە گۆشەیەکی ترەوە
موزەفەر عەبدوڵا
بڕیاری کشانەوەی تاکلایەنەی دەوڵەتی ئەمریکا لە ڕێکەوتنە نێو دەوڵەتییەکەی ٥+١ یانی ،ئەمریکا، بەریتانیا، فەرەنسا، ئەڵمانیا، روسیاو چین – لەگەڵ ڕژێمی ئیسلامی ئێران، کە لەلایەن ترامپەوە چەند ڕۆژێک لەمەوبەر واژۆ کرا، لەچەند ڕۆژی ڕابردوەوە تا ئێستا یەکێک لە گەورەترین ڕوداوە جهانییەکان بوو. ئەم ڕوداوە بووە یەکێک لە هەواڵ و پرسە گەرمەکانی دەزگاکانی ڕاگەیاندن و ڕای گشتی جیهان.
لەمبارەیەوە لێکدانەوەو ڕاوبۆچوون و هەڵوێستی جۆراجۆر لە گۆشەنیگای جیاوازەوە بەدی دەکرێت. زیاتریش ڕاوهەڵوێسگیری یە سیاسییە گشتی و فەرمییەکان لایەنگیرن بۆ لایەنەکان، جگە لە ڕاو هەڵویستی هەندێک لە چەپ و کۆمۆنسیتەکان کە بە گشتی دژایەتی هەموو لایەنە دەرگیرەکان دەکەن.
ئەوەی جێگای سەرنجیشە ئەوەیە کە زۆربەی لێکدانەوەو ڕاوبۆچونەکان زیاتر لەڕوانین لە ڕواڵەتی پرسەکەوە هەڵوێستگیری دەکەن. وە پێیان وایە کە کرۆکی پرس و کێشەو ململانێکە هەر ئەوەیە کە خودی لایەنەکان پروپاگەندەی بۆ دەکەن.
ڕواڵەتی پرسەکەش لای ئەوان ئەوەیە کە گوایە ئێران لە هەوڵی دەست ڕاگەییشتنە بۆ چەکی ئەتۆمی و ناوکی و، ئەمریکاو هەمو دۆست و هاوپەیمانەکانیشی ڕێگای پێنادەن ئەم نەیارو دوژمنەیان بێیتە خاوەنی ئەم جۆرە چەکانە، چونکە ئەمن و ئاساییشی جیهان دەخاتە مەترسییەوە. لە کاتێکدا وەک ئاماژەمان پێدا ئەمە تەنها ڕواڵەتی کێشەو پرسەکەیەو کردویانە بە بەهانە تا لەم ڕێگایەوە کۆمەڵێک ئامانجی سیاسی و ئابوری و سەربازی تر بەدی بێنن.
جا بۆ ڕۆشنکرنەوەی هۆکارە راستەقینەکان وا پێویست دەکات ئاماژەیەک بە هەندێک تایبەتمەندی ڕژێمی ئیسلامی و بنەمای کێشەو ململانێکانی لەگەڵ ئەمریکا و هەندێک لەو زلهێزانە بدەین.
بەر لەهەر شتێک پێویستە ئەو ڕاستیی یە جارێکی تر جەخت لێبکەینەوە کە ئەم ڕژێمە بەرەنجامی بەلاڕێدابردنی ڕاپەرین وشۆرش و سەرکوتی جەماوەری شۆرشگێر بوو کە ڕژێمی شایان ڕوخاند لە ساڵی ١٩٧٩ دا . ئەمەش بە پلەی یەکەم لە نەبوونی یەک بەدیلی بەهێزی سیاسی و کۆمەڵایەتی کۆمۆنیستی و کرێکاری وایکرد ئەم باڵە ئیسلامییەی چینی بۆژوازی لە هەلومەرجێکی تایبەتی ناوخۆیی وناوچەیی و جیهانیدا بتوانێت دەست بەسەر هەموو دەسەڵات و دەوڵەتدا بگرێت و بەهێزی سەرکوت خۆی تا ئێستا بسەپێنێت.
تایبەتمەندی ئەم ڕژێمە ئیسلامییە سەرکوتگەرو کۆنەپەرست و تیرۆریستیەش لە چاو ڕژێمی شای سەرکوتگەری هاوکارو هاوپەیمانی ئەمریکاو ڕۆژئاوا وەک زۆربەی ڕژێمە سەرمایەدارییە ژێردەستە ئیمپریالییەکان زیاتر پەیڕەوکردنی بوو بۆ مۆدیلی سەرمایەداری دەوڵەتی بەسەر هەموو هۆیەکان وسەرجەم پرۆسەی بەرهەمهێنانی سەرمایەو زیدەبایی و زیدە قازانج لە سایەی دەسەڵاتێکی ئەوپەڕی سەرکوتگەر کە سەرەتاییترین ماف و ئازادی بە ڕەوا نابینێت بۆ کرێکاران و توێژە ستەمدیدەکان.
ئەم ڕژێمە بەپێی ماهیەتە چینایەتییەکەی نایەوێت و ناتوانێت ڕێگا بدات بە کەمترین کردنەوەی دەروازە بۆ سەرمایەدارایی و هاوردنی کاڵاو پێویستییەکانی تری بازارو ململانێی ئازاد.
وە هەر ئەمەش هۆکارو کرۆکی هەموو کێشەو ململانێی و هەڕەشەو گوڕەشەو پیلانەکان لە دژی یەکتر لە نزیک بە چڵ ساڵی ڕابردوەوە تا ئێستا.
جا هەرچی دەوڵەتە ئیمپریالیستەکانی ئەمریکاو ئەوروپایە دەیانەویت ئێران، کە لەسەر دەریایەک لە نەوت و گازو سەروەتو سامان، بە تایبەتی هێزی ملیۆنی کاری هەرزان، ڕاوەستاوە دەرگاکەی بە فراوانی ئاوەڵابێت بۆ ناردنی سەرمایەی دارایی و کاڵاو تەکنیکی ئەوان وەک زۆر وڵاتی تری دونیا. هەرچی ڕژێمی ئیسلامی ئیرانیشە، وەک وتمان بە پێی ناوەڕۆکە چینایەتییە بۆرژوازییەکەی، لە ڕووی فکری و سیاسی و مێژویییەوە نە دەیەوێت و نە دەتوانێت پەیڕەوی تەواو لە مۆدیلی سەرمایەی بازاری ئازادو هاوردنی سەرمایەی دارایی و ..هتد دەرەکی بکات بە بێ سانسۆرو لابردنی تاریفەی گومرکی و ململانێیەکی ئازاد.
ئیتر هەمو دروشم و پروپاگەندەکانی تریان لەهەردوو لایەنەوە بە تایبەتی ئەمریکاو ڕۆژئاوا لە بوون و پەرەپێدانی ئێران بۆ چەکی ناوەکی و مەترسی بۆسەریان و پرسی مافی مرۆڤ و دیموکراسی زیاتر کۆمەڵە بەهانەیەکن لەدەوری ئەم کێشەو ململانێ سەرەکییەدا دەخولێنەوە.
تەنانەت پروپاگەندەی مافی مرۆڤ و دیموکراسی لەدژی ئەم ڕژێمانە تا ئەو جێگایە مەبەستی ئەمریکایە کە کەمترین دەرفەت بدەن بۆ کردنەوەی بازارەکانیان بۆ وەبەرهێنانی سەرمایەی ئەوانە. هەر کات ئەو دەرفەتەیان دا ئیتر پروپاگەندەکان هەمووی خودبەخود نامێنن.
باشترین نمونەش دەوڵەت و دەسەڵاتی پاشایەتی سعودیەو زۆری ترە کە سەرەتایترین مافی مرۆڤ و دیموکراسی و هەڵبژاردنی تێدا نییە، بەڵام نەک هەر هیچ کێشەیەکیان لەگەڵی نییە، بەڵکو باشترین دۆست و هاوپەیمانی ئەمریکاو دەوڵەتە سەرمایەدارییە ڕۆژئاوایییەکانن.
بێگومانە ئەوە ڕونە کە ئەمریکاو پێنج زلهێزە ئەمپریالیزمەکەی بەریتانیاو فەرەنساو ئەلمانیاو ڕوسیاو چین لەوەتەی ڕژێمی ئیسلامی لەسەر کارەو، دەسەڵاتە سەرکوتگەرییەکەی جێگیر کردوە، بەردەوام بەشێوازی جۆراوجۆر لەهەر دەورەیەک، چ بە تەنهاو چ پێکەوە، هەم لە ناکۆکی و ململانێدابوونە و هەم لە ڕیکەوتن و هاوکاری بە پێی هێزو هاوسەنگییان. بە تایبەتی ئەمریکا لەهەر دەورانێکی باڵادەستی خۆیدا هەموو شێوازێکی فشاری هێناوە بۆ ئەم ڕژێمە. هەر لە ئابڵوقەی ئابوریی و پێکدادانی سیاسی، جار جار سەربازی، تا نەخشەو پیلانی ڕوخانی ڕژێم جا چ ویستبێتی شەر لە دژی بەرپا بکات و سیناریوی رەشی وەک عیراق و سوریا بەدی بێنێت، بەهاوکاری تاقمە پرۆ ئەمریکایییەکانی وەک سەڵتەنەتەکان، یاخود بەهاوکاری باڵە کۆنەپەرستەکانی ناو ڕژێم هەوڵیداوە ئاڵوگۆر بکات بە قازانجی خۆی.
بەڵام دوای چەندین ساڵ لەهەڕەشەو گوڕەشەی دەخاڵەتی سەربازی و سەپاندنی ئابڵوقەی ئابوری و پیلانی جۆراجۆری ڕژێم چێنچی بێ ئاکام ئیتر لە مانگی مەی ٢٠١٥ هەموویان بە چاودێری نەتەوە یەکگرتوەکان و دەخاڵەتی لیژنەی چاودێری وزەی ناوەکی و یەکیتی ئەوروپا لەسەر کۆمەڵێک خاڵ ڕێکەوتن. گرینگترین خاڵیش ملدانی ڕژێمی ئیسلامی بوو بۆ سنوردانان بە پەرەپێدانی پرۆژەی وزە ئەتۆمییەکەی لە ژێرچاودێری ئەوان. لەبەرامبەر ئەمەدا هاوکات ئەمریکاو هاوکارەکانیشی ئابڵوقەی ئابوری لەسەر لابەرن کە چەند ساڵ بوو دایان نابوو. هەڵبەت لەم ئابڵوقەیەشدا ئیران زیاتر لە ١٦٠ ملیار دۆلار زیانی پێکەوتبو، بەڵام بە پێی ڕێکەوتنەکە ١١٠ ملیار دۆلاری بلکۆکراویان دایەوە. ئەمە سەرەڕای کۆمەڵیک شەرت وشروتی تر.
بەڵام دوای ٣ ساڵ لەم ڕیکەتننامەیەو لاوازی بوونی پێگەی سیاسی و سەربازی ئەمریکا چ لە گۆڕەپانی ململانێ و شەرەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەبەرامبەر نەیارەکانی لەوانە خودی ڕژێمی ئیسلامی چ دابەزینی کێشی لەنێو هاوپەیمانە ئەوروپییەکانیشی ئیتر ترامپ و ئیدارەکەی ناچاربوون چاوبخشێننەوە بە ڕێکەتننامەکەو بەبەهانەی پوچەوە پاشگەز ببنەوە. دیارە لەم ڕوەوە نیگەرانییەکان و هەندێک بەڵگەی ئیسرائیل و سعودیە وەک دوو دۆستی دێرینی ئەمریکاش کاریگەری هەبووە لەسەر ئەم پاشگەزبونەوەیەو کشانەوەیە لە ڕێکەوتنەکە.
لە واقعدا ئەمانە هۆکاری سەرەکی و راستەوخۆی ئەم کێشەو ململانێ و پرسەو تەنانەت پاشەکشەی ئەمریکایە لەو ڕێکەوتنامەیە.
بەڵام ئەوەی ئاکامەکانی ئەم کشانەوەیە لە ئێستاو داهاتودا چی دەبێت دەکرێت ئاماژە بە زۆر خاڵ بدرێت لە ئاستی ناوخۆیی وناوچەیی و جیهانی لەزۆر لایەنەوە بۆ نمونە:
یەکەمین: ئاکامی کاریگەری سەلبی هەردوو ئەم دەوڵەتە بۆرژواییە ئەوەیە کە بەبەهانەی چارەسەرنەبوونی کێشەو ململانیکانیان و، هەڕەشەوگوڕەشە تەنانەت ئەگەری شەڕ. ئەوە فشاری ئابوری و سیاسی و سایکۆلۆژی زیاتر بۆ خەڵک دێت. بە تایبەتی خەڵکی ئەو وڵاتانەی کە چەند ساڵە دەرگیری شەڕی نوێنەرایەتی نێوان ئەم ڕژێمانەن.
ئەوەتا هەر لەگەڵ کشانەوەکەیدا ترامپ بریاری سەپاندنی ئەوپەڕی ئابڵوقەی دا بەسەر ئێڕاندا. وە ئەمەش یەکەمین قوربانییەکەی خەڵکی ستەمدیدەی ئێران دەبێت.
دووەم: هەموو لایەنەکانی دەرگیر لەم کێشەو ململانییەدا، بە تایبەتی ئەمریکاو ڕژێمی ئیسلامی دەخاڵەتەکانیان لە وڵاتانی ناوچەکە، بە تایبەتی عێراق و سوریاو یەمەن و لیبیاو زۆری تر، توندتر دەکەنەوە. چ ڕاستەوخۆ بە لەشکرکێشی زیاتر، چ بە هاندان و هاوکاری ڕژێم و دەستەوتاقمە کۆنەپەرستە ئیسلامی و تایەفی و قەومی یەکانیان.
سێهەم: پێکدادانە سەربازی و هێرش و، تەنانەت ئەگەری شەڕی نێو هەندێک لە دەوڵەتەکانی ناوچەکە لەم قۆناغە زیاتر دەبێت. بە تایبەتی پەرەگرتنی ڕاستەوخۆی شەڕ لەنێوان ڕژێمی سوریاو ئێران لەگەڵ ئیسرائیل. وە هەر ئێستا ئەوە بەچاوی خۆمان دەبینین لەم ٢-٣ هەفتەیەی ڕابردوو کە چۆن هێرشی ئاسمانی و موشەکبارانی بنکەکانی یەکتر دەکەن.
چوارەم: قوڵبونەوەی کێشەو ململانێ و، تەنانەت شەڕ لە نێوان سعودیەو هاوپەیمانەکانی لەگەڵ ئێران و هاوپەیمانەکانیان. بە تایبەتی تاقمە چەکدارە تیرۆریستییەکانیان. بێگومان ئیسرائیلیش لەم نێوەدا ئاگری ئەم شەڕی نێوان ڕەوتە سوننگەراو شیعەگەراکان بە قازانجی خۆی خۆشتر دەکات.
پێنجەم: لەگەڵ زیاتر جەمسەربەندی و گۆڕانی هیز هاوسەنگی و قوڵبونەوەی قەیران و ئاژاوەو پەشیوی و شەڕو پێكدادانەکانی نێوان ئەم ڕژێم و تاقمانە لەم وڵاتانە ئیتر ئەگەری پێکدادان و شەڕی ڕاستەوخۆی نێوان خودی ئەم زلهیزانەش ممکین تر دەبێت و جیهان زیاتر دەخزێننە ناو سیناریوی ڕەش و شەرو کارەساتی گەورەترەوە.
بێگومان هەموو ئەم ئاکامانەش هیچی لە بەرژوەندی و قازانجی جەماوەری ئەو وڵاتانەو ناوچەکەو جیهان نییە. تەنها خەڵک دەبێتە قوربانی نێوان کێشەو ململانێ و شەڕی ئەم دەوڵەتە سەرمایەداری و ئیمپرپالیستیانە. وە سەرەنجام وێرای پەرەسەندن دیاردەی شەڕوکوشت و کوشتار بێگومان ئاوارەیی و بێکاری وهەژاری و برسیتی و بیخانەولانەیی و زۆر دیاردەی تریش سەرهەڵدەدات.
جا ئەگەر لە سایەی ئەم ڕژێم و دەوڵەتە سەرمایەداری و ئیپمریالیستیانەو باری ئەمنی و ئاساییش و هێمنی و ڕێکەوتنیاندا خەڵک هەمیشە دەچەوسێتەوەو بێ مافن ئیتر ئەوە لە سایەی ململانێ و ئاژاوەو شەرەکانیاندا بێگومانە خەڵکی توشی کارەساتی زیاترو زیاتر دەبن.
بۆیە پێویستە لەسەر جەماوەری کرێکاران و توێژە ستەمدیدەو نەدارو هەژارەکان بۆ ڕێگاگرتن و کۆتاییهێنان بەم هۆکار و ئاکامە کارەساتبارانەی کەدەبنە هۆی دروستبوونی ئەم دۆخ و کەشە بۆیان بە ئاگایی سیاسی چینایەتی خۆیان ڕێکخراو و یەکگرتووکەن. وە بەردەوام بن لە ناڕەزایەتیەکانیان و خەبات درێژە پێ بدەن تا پاشەکشەو لاوازکردن و تەنانەت ڕوخانی دەسەلاتی بۆرژوازی لەم وڵاتانە.
بە تایبەت ڕوخانی ڕژێمی ئیسلامی کە نزیک بە چڵ ساڵە بۆتە هێمای ئیرهاب و ئیعدام و سەرکوت و جیاکاری ڕەها بۆ خەڵکی ناوخۆی و ناوچەکە. روخانی ڕژێمی ئیسلامی لەڕیگای ڕاپەڕینێکی شۆڕشگێرانەی جەماوەرەوە، کە جارێکی تر تارمایییەکەی دێت و دەچێت، دەسکەوتێکی گەورە دەبێت بۆ خەڵکی ئێران و ناوچەکە. چونکە هاتنەسەکارو مانەوەی ئەم رژێمە تا ئێستا تەنها لە ڕیگای ئیرهاب و ئیعدام و سەرکوتی ڕەهاوە بووە.
تێبینی: ئەم بابەتە لە بۆپێشەوەی ژمارە ٢٨ بەرواری ١٥/٥/٢٠١٨ بڵاوکراوەتەوە…
