hkkurdistan
خه‌سره‌و سایه:
هەواڵی گواستنەوەى چەکدارانى داعش لە سنوورى لوبنانەوە بۆ دێرزۆر و نزیک سنوورەکانى عێراق، بەپێى ڕێکەوتنى نێوان ڕووسیا و سوریا و حزبوڵاى لوبنان و چەکدارانى داعش، ڵیکدانه‌وه‌ی جیاوز وکاردانەوەى جۆراجۆرى بەدواى خۆیدا هێنا. له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م ڕیکه‌وتنه‌دا، ئه‌مریکاو هاوپه‌یمانانی له‌زمانی گوته‌بێژه‌که‌یه‌وه، راین دیلن، ڕایگه‌یاند که”ئه‌م ڕیکه‌وتنه فرسه‌تدانه‌وه‌یه به‌تیرۆریستان و هه‌رگیز ڕێگه‌ش ناده‌ین به‌م هێزانه‌ی داعش له‌سنوره‌کانی نزیک عێراقه‌وه نیشته‌جێ بکرێن، هه‌روه‌ها له هه‌وڵیشدا ده‌بین بۆ لێدانو بۆردومانکردنی له‌کاتی گواستنه‌وه‌یاندا”.
له‌لایه‌کیتریشه‌وه عه‌بادی سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق، ڕایگه‌یاند که‌گواستنه‌وه‌ی ئه‌م هێزه بۆسه‌ر سنوره‌کانی عیراق، کارێکی په‌سه‌ندکراو نییه، وراسته‌وخۆش بانگه‌وازی ئاماده‌باشی هیزه سه‌ربازیه‌کانی کرد بۆ گرتنه‌وه‌ی شارۆچکه‌ی قائیم. له‌که‌نار ئه‌م دۆخه‌شه‌دا سه‌رانی حکومه‌تی هه‌ریم ئه‌م ڕیکه‌وتنه‌ی نیوان داعش و حزبوڵاو بزواندنی هیز به‌ره‌وسنوره‌کان، به‌مه‌ترسی بۆسه‌ر کوردستان هۆکارێک بۆ دواخستنی شه‌ڕی حه‌ویجه ئاماژه‌ی پێکرا. ئه‌مه له‌کاتێکدایه هاوشیوه‌ی ئه‌م ڕیکه‌وتنه‌ی نیوان حزبولای لوبنان وداعش، ده‌نگوی ڕیکه‌وتنی سه‌ربازی نیوان هیزه‌کانی عیراق وداعش له‌ته‌لعه‌فه‌ر، که‌وته سه‌رزاری میدایاکان وئه‌وه‌شی به‌دوای خۆیدا هێنا که‌ده‌سه‌لاتدارانی هه‌رێم وه‌ک ئاکامێک له‌م ڕیکه‌وتنه ژێربه‌ژێڕ ژماره‌یه‌کی زۆر له‌هیزه‌کانی داعشیان گواستۆته‌وه، له‌ژێر په‌رده‌ی خۆ ته‌سلیمکردن به‌هیزه‌کانی پێشمه‌رگه‌دا. به‌ڵام وه‌ک وتراوه ئاگر به‌بێ دوکه‌ڵ نابێت، ته‌سریحاته‌کانی مالیکی له‌مباره‌وه دوکه‌ڵی ئاگرێک ئاشکرا ده‌کات که‌له‌جه‌نگی ڕۆژهه‌لاتی ناوه‌راسته‌وه به‌رزده‌بێته‌وه وپریسه‌کانی ده‌گاته کوردستانیش. که‌وایه راستیه‌کانی پشتی ئه‌م ڕێکه‌وتنانه‌ی نیوان لایه‌نه‌کان وداعش له‌چیدایه؟
بێگومان هه‌ر جه‌نگێک له‌ڕه‌وتی خۆیدا، مه‌حکومه به‌دانوسان و ڕیکه‌وتنی لایه‌نه ده‌رگیره‌کان، به‌لام ئه‌م حوکمه له‌جه‌نگیکدا، که‌هه‌ردوو به‌ره‌ی تیرۆریزمی ئیسلامی و تیرۆریزمی نیو ده‌وله‌تی خستۆته، نیو چوارچیوه‌ی جه‌نگ و ملاملانێی هیزه ئیمپریالیستی و ناوچه‌ییه‌کانه‌وه، له‌سه‌ر دابه‌شکردنه‌وه‌ی ناوچه‌کانی نفوز له‌رۆژهه‌لاتی ناوه‌راستداو بۆ شکلدان به ته‌وازنی نیوانیان له‌ئاستی جیهاندا، ناوه‌ڕۆکو رواله‌تێکی جیاوازتری له‌هه‌ر جه‌نگێکی تر به‌خۆیه‌وه گرتووه. ئه‌وه ڕاسته که‌داعش له‌گه‌ڵ شکستێکی سه‌ربازی گه‌وره به‌ره‌وڕووه وته‌قریبه‌ن ده‌سه‌لاتدارێتی خه‌لافه‌ته‌که‌ی له‌سه‌رکیترین پیگه‌ی خۆیدا به‌تایبه‌ت له‌موسڵ دۆراندووه‌و تادێت، مل بۆ پاشه‌کشه‌ی زیاتر ده‌نێ، وه‌هه‌ر ئه‌مه‌ش ئیمکانی داوه به‌وه‌ی که‌حزبوڵا ده‌ست بۆ ڕێکه‌وتنێکی له‌م جۆره به‌رێت، به‌لام ئامانج وستراتیژێک که‌هیزه ئیمپریالیسیتیه ده‌رگیره‌کانی وه‌ک روسیا وئه‌مریکاو ڕۆژئاوا، له‌جه‌نگی سوریاو ڕۆژهه‌لاتی ناوه‌راستدا، به‌شوێنیه‌وه‌ن، واوه‌تره له‌ئامانجێکی ڕوتی سه‌ربازی له‌شه‌ڕیاندا لهدژی داعش. به‌تایبه‌تی که‌داهاتوی جیهانی سه‌رمایه‌داری وجیگاوڕیگای هیزه ئیمپریالیستیه‌کان، دابه‌شکردنه‌وه‌ی ڕۆژهه‌لاتی ناوه‌راست و حه‌وزه‌کانی ئیقتسادو سیاسه‌ت، سیسته‌می ئه‌منی ناوچه‌که‌و هێنانه کایه‌وه‌ی هاوکێشه‌ی تازه‌ی هیز له‌نیوان ده‌وله‌تانی ناوچه‌که له‌وانه تورکیا، سعودیه، ئیران وئیسرایل.. هه‌روه‌ها جێگاوڕێگاو به‌رژه‌وه‌ندی هیزه محله‌یه‌کان، له‌وانه ناسیونالیزمی کورد به‌گشتی، ناسیونالیزمی عه‌ره‌بی وره‌وتی سونه‌گه‌رایی.. هه‌موو ئه‌مانه له‌گه‌ڵ یه‌کانگیربوونی ده‌یان کێشه‌و گرفتی مێژویی وسیاسی و ئابوری وئه‌منی، له‌پاڵ به‌ریه‌ک که‌وتنی به‌رژوه‌ندی جیاوازی هێزه‌کاندا، ڕۆژهه‌لاتی ناوه‌راستی گۆڕیوه به‌به‌سته‌رێک بۆ یه‌کلاکردنه‌وه‌ی مه‌سه‌له بنه‌ڕه‌تیه‌کانی دونیای سه‌رمایداری ئه‌مرۆ، ئه‌وێش له‌که‌ناڵی جه‌نگێکه‌وه که‌له‌ئارادایه‌دا. جه‌نگێک که‌تادێت کڵپه‌ده‌سه‌نێ وداهاتوی ڕێکه‌وتنی یه‌کجاری نیوان لایه‌نه‌کان وکۆتایی هاتنی له‌تونێلێکی تاریکدا جێهێشتووه. هه‌ربویه ناکرێ ڕیکه‌وتنی نیوان حزبولای لوبنان و روسیاو حکومه‌تی سوریا له‌گه‌ڵ داعش به‌سه‌ره‌تای کۆتایی هاتنی جه‌نگ له‌رۆژهه‌لاتی ناوه‌راستدا، له‌قه‌له‌مبدڕێ، وه‌ک ئه‌وه‌ی به‌شێک له‌میدیاکانی جیهان ئاماژه‌ی بۆده‌که‌ن. ته‌نانه‌ت ناتوانرێ ئه‌م ڕیکه‌وتنه به‌هه‌نگاوێک له‌راستای کۆتایی یه‌کجاری به‌خودی داعش له‌ناوچه‌که‌دا وه‌ربگیرێت. که‌وایه دیسانه‌وه راستیه‌کانی پشتی ئه‌م ڕیکه‌وتنه له‌کوێدایه وبه‌رهه‌می چ واقعیاتێکه؟
بێگومان یه‌کێک له‌ئاکامه‌کانی شکستی سه‌ربازی داعش له‌عیراق وله‌ده‌ستدانی پێگه‌ی سه‌ره‌کی خه‌لافه‌ته‌که‌ی له‌موسڵ، لاوازبونیه‌تی له‌به‌ره‌کانی سوریا به‌گشتی و له‌سنوره‌کانی لوبنان به‌تایبه‌تی، که‌زیاتر له‌ژێر کۆنترۆڵی سه‌ربازی ڕوسیاو هاوپه‌یمانه‌کانیدایه. ئه‌مه‌ش ڕێگای کردۆته‌وه بۆ وه‌ده‌رنانی هێزه‌کانی داعش به‌بێ ده‌رگیری، که‌دیاره هه‌لومه‌رجێکی ئاواش مه‌قعیه‌تی روسیاو هاوپه‌یمانه‌کانی له‌به‌رامبه‌ر حه‌ریفه‌کنایاندا، بۆ ئاستێکیتر به‌رزده‌کاته‌وه. به‌ڵام ئه‌م ڕیکه‌وتنه له‌ئاستێکی کۆنکرێتریدا، ئامانجی تریشی به‌دواوه‌یه: له‌ته‌رفی حزبوڵاوه ئه‌م ڕیکه‌وتنه پێشکه‌ش کردنی زه‌مانه‌تێکی ئه‌منی سه‌رسنوره به‌حکومه‌تی لوبنانی تا هه‌م خۆی وه‌ک هێزیكی فاعیل له‌ئاست قه‌یرانی ده‌سه‌ڵاتدارێتی له‌ناوخۆی لوبناندا ڕاگرێ وهه‌م ئارامیه‌ک له‌نیوان حکومه‌ته‌که‌ی به‌شار ئه‌سه‌د وده‌وله‌تی لوبنان به‌دی بهێنێ. مانه‌وه‌ی هیزێکی دورده‌ستی داعش له‌سنوره‌کانی لوبناندا، زیاتر له‌ته‌ره‌فی سوریاشه‌وه جگه‌له زامنکردنی ئه‌منیه‌تی ڕۆژئاوای دیمه‌شق، فراوانکردنه‌وه‌ی ده‌سه‌لاتی به‌شارئه‌سه‌ده له‌روی سه‌ربازیه‌وه بۆسه‌ر ناوچه‌کانی سنوری لوبنان. له‌ته‌ره‌فی داعشه‌وه، ئه‌م ڕێکه‌وتنه، هه‌وڵدان بۆ سازدانه‌وه‌ی هێز له‌ده‌وری بنکه‌یه‌کی به‌دیل، به‌دوای له‌ده‌ستدانی موسڵ، که‌بتوانێ هه‌م هیزه‌کانی خۆی له‌په‌رشوبلاوی ده‌ربهێنێ وکۆیانبکاته‌وه‌و هه‌م پارستنی مه‌وجودیه‌تی خۆشی پێ زامن بکات.. به‌لام ئه‌مه هێشتا هه‌موو راستیه‌کانی پشتی ئه‌م ریکه‌وتنه ناخاته‌روو، به‌تایبه‌تی که‌ته‌واوی ئارایشتێکی سه‌ربازیو سیاسی که‌به‌شوین ئه‌م ڕیکه‌وتنه‌دا هاتۆته‌کایه‌وه، به‌دیاریکراوی له‌ناوچه‌کانی ژیر کونترۆلی ئاسمانی و ئه‌رزی روسیادایه‌و یه‌کلایه‌نه له‌ژێر سایه‌ی ئه‌ودا به‌ڕیوه‌ده‌چن. خودی ئه‌وه‌ی که‌ئه‌مریکا ڕایگه‌یاندووه ڕیگانادات هیزه‌کانی داعش له‌ناوچه سنور‌یه‌کانی عێراق جێگیر بکرێ، وه‌یا ته‌نها له‌وشوینانه ده‌ست بۆ په‌لاماری هێزه‌کانی داعش که‌له‌ده‌ره‌وه‌ی ناوچه‌کانی ژێر کۆنترۆلی سه‌ربازی روسیادا ده‌رده‌که‌ون، (به‌دیاریکراویش له‌ناوچه سه‌رسنوره‌یه‌کانی نیوان سوریاو عیراق)، خۆی به‌ڵگه‌ی ئه‌وراستیه‌یه که‌ئه‌مریکا، ملی به‌ناوچه‌کانی ژێر نفوزی ڕوسیا وهاوپه‌یمانه‌کانی له‌حزبوڵاو ئیران و حکومه‌تی سوریا داوه وئه‌م ڕیکه‌وتنه‌ش که‌له‌ژێر چاودێری روسیادا به‌ستراوه، ڕه‌سمیه‌تدانه به‌م واقعیه‌ته‌و رۆڵی ڕوسیاو ناوچه‌کانی ژیر ده‌سه‌لاته میلیتاریستیه‌که‌یه‌تی.
له‌لایه‌کیتره‌وه خودی هه‌ولدانی روسیا بۆ گویزانه‌وه وجیگیرکردنی هیزه‌کانی داعش بۆ ناوچه‌کانی ئه‌بوکه‌مالو ودێرزۆر، به‌مانای ئه‌وه‌دێت که‌روسیا ده‌یه‌ویت ڕه‌قابه‌تی جه‌نگی له‌ناوچه‌کانی ژیر ده‌سه‌لاتی خۆی و هاوپه‌یمانه‌کانیه‌وه بگوازێته‌وه به‌ره‌و ئه‌و ناوچانه‌ی که‌ئه‌مریکا وه‌ک پێگه‌یه‌کی ستراتیژی سه‌ربازی، له‌راستای هاوسه‌نگی کردنه‌وه‌ی هیزه‌کانی خۆی له‌گه‌ڵ ڕویسادا چاوی تێبڕیوه. به‌م جۆره‌ش ئه‌م ناوچانه ده‌گۆڕدرێن به‌مه‌یدانێک بۆ یه‌کلاکردنه‌وه‌ی جه‌نگو سیاسه‌ت له‌په‌یوه‌ند به‌داهاتوی سوریاوه. هه‌قیقه‌تی ئه‌م دۆخه‌ش پێشره‌ویه‌کانی ڕوسیاو هاوپه‌یمانانی له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مریکادا ده‌سه‌لمێنی.
به‌لام تائه‌و جێگه‌یه‌ی به‌هۆكاری نیگەرانی عه‌بادیو حکومه‌ته‌که‌ی ده‌گه‌رێته‌وه جولاندنی هیزه‌کانی داعش وجێگیرکردنی له‌ناوچه سه‌رسنوریه‌کانی سوریاو عێراقدا، که‌به‌پێی ئه‌م ریکه‌وتنه ئاماژه‌ی پێده‌درێ، راستیه‌کی ترمان پێده‌لێت، ئه‌ویش جیگاو ڕیگا چاره‌نوسی هیزه سونیگه‌راو ناسیونالیسته عه‌ربیه موخالیفه‌کانه به‌حکومه‌ته‌که‌ی عه‌بادی وره‌وته شیعیه‌کانی ده‌ووروبه‌ری، که‌به‌دوای ده‌رپه‌راندنی داعش له‌موسڵ، پرسی یه‌کلاکردنه‌وه‌ی که‌تۆته ئه‌وله‌ویه‌تی ئه‌مریکاو تورکیا وسعودیه‌وه. به‌تایبه‌تی که‌ئه‌مریکا لانیکه‌م ناچاره له‌به‌رامبه‌ر نفوزی ئیراندا، هاوسه‌نگییه‌ک له‌نیوان هێزه‌کانی شیعه‌و سوننه‌دا هه‌م له‌ناوخۆی عیراق داو هه‌م له‌ئاست ناوچه‌که‌دا به‌دی بهێنێ. بۆئه‌م کاره‌ش مانه‌وی داعش، ته‌نانه‌ت به‌لاوازیه‌که‌یه‌وه، هێشتا پرۆژه‌یه‌که له‌به‌رنامه‌ی ئه‌مریکا وسعودیه‌و تورکیادا، نه‌خراوه‌ته لاوه. به‌واتایه‌کیتر رازی بوون به‌مانه‌وه‌ی داعش له‌پیناو داکۆکیکردن له‌سونه‌کان وراگرتنی ته‌وازنی هیز له‌به‌رامبه‌ر شیعه‌کاندا لایه‌نیکی تاکتیکیه که‌ئه‌مریکاو هاوپه‌یمانه‌کانی به‌رده‌وام له‌ژیر په‌رده‌ی سازدانه‌وه‌ی دیموکراسی عێراقی وئاشته‌وایی لایه‌نه‌کاندا پروپاگه‌نده‌ی بۆده‌کات. به‌ڵام ئه‌م تاکتیکه ناتوانێ به‌ده‌ربێت له‌هه‌وڵی هه‌مولایه‌نه‌کا‌ن بۆ ده‌ربازکردنی داعش له‌دۆخی ئیستاو دانانه‌وه‌ی وه‌ک هیزێکی لاوازو په‌ڕوباڵکراو له‌جه‌نگی سوریادا. له‌م ڕوانگه‌یه‌وه هه‌وڵدان بۆ چرکردنه‌وه‌ی هیزه‌کانی داعش له‌سنوره‌کانی عێراق ویه‌کجی کردنه‌وه‌یان، وه‌ک ئاکامێکی ئه‌م ڕیکه‌وتنه‌ی نێوان حزبوڵا وهێزهکانی داعش، له‌هه‌لومه‌رجیکدا که‌میزانی هیز به‌دژی داعش لاسه‌نگ بوه، ئاماژه‌ن بۆ دروستکردنی پێگه‌یه‌کی تازه له‌ژێر ناوی “ویلایه‌تی فورات”دا.. که‌دیاره پرۆژه‌یه‌کی له‌م جۆره‌ش، سه‌ره‌رڕای ئه‌وه‌ی که‌سه‌رده‌گرێ یان نا، به‌لام ڕاستی ئه‌مه‌وه‌مان پێده‌ڵێت، که بنه‌بڕکردنی یه‌کجاری داعش، نه‌ک هه‌ر ئامانجێک نیه له‌ستراتیژی سیاسیو عه‌سکه‌ری هه‌موو ئه‌و هیزو لایه‌نو ده‌ولاته‌نادا، که‌ئالای دژی تیرۆرو جه‌نگ لهدژی داعشیان هه‌لبریوه، بگره هێشتا داعش کارتێکی یاریکردنی ده‌ستی ئه‌م هیزانه‌یه بۆ گه‌یشتن به‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان، کارتیکه بۆ به‌ده‌ستهێنانی ناوچه‌کانی نفوزو بالاده‌ستی به‌سه‌ر ناوچه‌که‌دا. که‌دیاره له‌سه‌ر حسابی هه‌رچی زیاتر له‌خوین هه‌لکێشانی ناوچه‌که‌و کاولکردن وئاواره‌کردنی هه‌زاران ئینسانی مه‌ده‌نی. ئه‌م ڕیکه‌وتنه به‌دڵنیایه‌وه، ڕیگایه‌کی سیاسی نییه به‌ئاراسته‌ی ئارام کردنه‌وه‌ی ناوچه‌که‌و دامرکاندنه‌وه‌ی ئاگری شه‌ڕ، به‌ڵکو ڕاکێشانی ناوچه‌که‌یه بۆ جه‌وله‌یه‌کیتری پیکدادانی جه‌مسه‌ره‌کانی شه‌ڕ و ڕه‌قابه‌تی جه‌نگی نیوان هێزه ئیمپریالیستی وناوچه‌یی و محه‌لییه‌کان، له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان. له‌م پیوه‌نده‌دا، دورنییه حزبه ده‌سه‌لاتداره‌کانی کوردستان له‌سه‌رو هه‌ر پره‌نسیپێکی ئینسانیه‌وه بۆ گه‌یشتن به‌ئیمتیازاته‌کانیان له‌به‌رامبه‌ر ده‌وله‌تی مه‌رکه‌زیدا، جارێکیتر ده‌ستدرێژ بکه‌نه‌وه بۆهه‌مان سیاسه‌ت که‌له‌سه‌رده‌می داگیرکردنی موسڵ وهاتنی داعش وکاره‌ساتی شه‌نگالدا، گرتیانه‌به‌ر.. خه‌لكی کوردستان ده‌بێ له‌رووداوه‌کانی ئه‌مڕۆی ناوچه‌که‌دا به‌هوشیاریه‌کی زیاتره‌وه له‌کارنامه‌ی ئه‌حزابی بۆرژوازی وده‌سه‌لاته‌که‌ی بڕوانن وڕێگانه‌ده‌ن ڕووبه‌ڕوی کاره‌ساتو مه‌ئه‌ساتێکی تریان بکه‌نه‌وه.
سه‌ره‌تای سیبته‌مبه‌ری 2017
