hkkurdistan
روونکردنەوەیەکی پێویست
هاورێ جیهاد محەمەد ئەو پرسیارانەی بۆ جەدەل لەگەڵ حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی خستە روو، من لای خۆمەوە بەو هۆیەوە کە زۆرێک لەو پرسیارانەی بەرێزیان پرسیاری بەشێک لە نووسەر و چەپ و کۆمۆنیستەکان و خەڵکی تریشە، بە پێویستم زانی وەڵامیان بدەمەوە… هیوادارم کۆمەکێک بەرۆشنکردنەوەی بەشیک لەلایەنە ناڕۆشنەکانی پرسی ریفراندۆم و دەوڵەت بکات. عەبدوڵا مەحمود
یەکەم: بە کام پێوەر دەوڵەتانی عەرەبیی و فارسیی و تورکیی، وازیان لە مەسەلە ساختەچێتییەکەی نەتەوەپەرستیی و ڕەگەزپەرستیی هێناوە؟ هەریەکە لەو دەوڵەتانە چەندین دەیەیە هیچ چەوساندنەوەیەکی نەتەوەییان لەسەر نەماوە، کە پێش دروستبوونی دەوڵەتەکانیشیان هەندێکیان هەر چەوساندنەوە و ستەمی نەتەوەییان لەسەر نەبووە، هەر بۆ خۆیان نەتەوەش نەبوون بە گوێرەی پێناسەی نەتەوەیی، نموونە تورکەکان، نموونە دەوڵەتی عەرەبەکانی عێراق و سوریا و لوبنان، ئەمانە بە داگیرکردن و فتوحاتی ئیسلامی هاتوون و نەتەوە و شارستانیەتی ئەم ناوچەیەیان فەوتانووە و شارستانیەتی ئیسلامییان دامەزراندووە و خۆیان کردووە بە دەوڵەت و بە نەتەوە بە هاوکاری سەرمایەداری جیهانی لە پێناوی پاراستنی بەرژەوەندی سەرمایەداری جیهانیدالەناوچەکەدا.
وەڵام: لەکوێ و کێ و چ کۆمۆنیستێک تا ئێستا وتویەتی، کە دەوڵەتانی عەرەبی و فارسی و تورکی وازیان لە نەتەوەپەرستی و رەگەزپەرستی هێناوە؟ کێ وتویەتی ئەمانە دەوڵەتی هاوڵاتین؟ باسی ئاوا کەی لە ئارادا بووە؟ بەڵام راستیەک هەیە دەبێ پێداگری لەسەر بکەین ئەویش ئەوەیە ئەمرۆ عەرەبزمان و فارس زمان و تورک زمان… زوڵمی نەتەوەیان لێناکرێت، کێشەیەکیان بەناوی کێشەی تورک و فارس و عەرەب، لەژێر ناوی نەتەوەییدا، نییە. کێشەی خەڵکی کوردستان ئەوەیە بە هۆی کورد بوونیانەوە، کێشەیەکیان هەیە، ناوی کێشەی کوردە، ئەو دەوڵەتانەش لایەن و هۆکاری سەرەکی مانەوەی ئەم کێشەیەن بەهۆی جۆری دەوڵەتەکەیانەوە. دیارە هەموو سیستەم و دەسەڵاتێکی سیاسی جۆری پێکهاتەی دەوڵەتەکەیەتی کە بەیانی ناوەرۆکی حکومەتەکە دەخاتە روو، ناکرێ دەوڵەتێکی قەومی چاوەروانی ئەوەی لێبکرێت، هەڵاواردن و جوداسازی قەومی نەبێتە ناسنامە و رەفتاری. یان ناکرێت دەوڵەتێکی ئیسلامی، چاوەروانی ئەوەی لێبکرێت هەموو مەزهەب و دینەکان وەکو یەک تەماشا بکات… دەوڵەتی قەومی یان رەسمیەتدان بە هەڵاواردنی قەومی و دەوڵەتی ئیسلامی یانی رەسمیەت دان بە جیاوازی دینی و مەزهەبی… کێشەی کوردیش لە عێراقدا هەر ئەوەیە کە دەوڵەت و حکومەت مۆرکی ناسنامەی قەومی و مەزهەبی پێوەیە و بەو هۆیەشەوە هەڵاواردن و جوداسازی قەومی و مەزهەبی، ناکرێت نەبێتە مەبنای ئەو دەوڵەتە و ئاکامەکانی ئەم شوناسە گرفتی سیاسی و ئەمنی و تەنانەت سەربازی لەچوارچێوەی ئەو دەوڵەتەدا دروست نەکات… دەوڵەت ئەگەر عەلمانی و غەیرە قەومی نەبوو… بیگومان قەومی یان دینی و مەزهەبییە… ناکرێت چاوەروان لە دەوڵەتی قەومی یان دینی بکرێت، هاوڵاتیان لەبەرامبەر بەیاسادا یەکسان بکات… ئەو نموونانەی بەرێزت باست کردوون… لەم جۆرەن و جێگای هیچ ستایشیک نین و بزوتنەوەی سیاسی و کۆمەڵایەتی و چەکداری لەدژیان لەمەیداندان…
پرسی خەڵکی کوردستان بۆ دەوڵەت سازی… لەبنەرەتدا لەبەرامبەر بەو جۆری دەوڵەتانەیە. جیاوازی سەرەکی ئەوەیە ئەگەر خەڵکی کوردستان ببنە خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆیی خۆیان و لەم دەوڵەتانە بە شیوەی فەرمی داببرێن… گرفتە سیاسی و ئەمنی و ململانێی چەکداری و لەسەر بنەمای قەومی و دینی… کۆتاییان پێدێت، کە لەسەر بنەمای قەومی یان دینی دروست بوون. کەسیش بەڵێنی ئەوەی نەداوە ئەگەر ئەم کێشە قەومی و دینیانە چارەسەر بوون کۆمەڵگە دەبێتە شامی شەریف و چەوساندنەوەی چینایەتی نامێنێ.
دەوڵەتانی عەرەبی و ئێرانی و تورکی، هیچیان کێشەی ناسنامەی وڵاتیان نییە، زوڵمی نەتەوەیی و دینیان لەسەر نییە، خاوەنی دەوڵەتن و بەو هۆیەشەوە خاوەنی تەعەهوداتی نێودەوڵەتین لەئاستی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و خاوەنی لانی کەمی تەعەهوداتێکی دەستوری و مامەڵەی دەوڵەتی و حکومەتدارین لەگەڵ هاوڵاتیانیان. خاوەنی “یاسا” هەر یاسایەکن، سوپای بان حزبیان هەیە، دامەزراوەی دەوڵەتیان لە پەرلەمان و حکومەتەوە بۆ دامەزراوەی ئەمنی و سەربازی و سلکی پەیوەندیان… هەیە. وڵات و دەوڵەتی دان پیانراون لە ئاستی وڵاتاندا، سنور و سیادەی سیاسی سەربەخۆیان هەیە…
بێ مافی هەیە، هەلاواردنی مەزهەبی هەیە، هەڵاواردنی قەومی هەیە، یاسای کۆنەپەرستانە هەیە، سەرکوتی ئازادی و ژێر پیخستنی مافە فەردی و مەدەنیەکان هەیە، ئازادی سیاسی و مافی رێکخرابوون و هەڵسورانی سیاسی نییە… ئەمانە راستن، بەڵام بەهەموو ئەمانەوە دەوڵەتن و خاوەنی ناسنامەی وڵاتین. کێشەی خەڵکی کوردستان ئەوەیە یەکەم بەفەرمی و بەهۆی فیدرالیزمی قەومی و پوچی ئەو فیدرالیزمەوە، بە بەردەوامی لەگەڵ دەوڵەتێکی عروبی ئیسلامی عێراقی، لە کێشەدایە لە پەیوەند بە چەندین دۆسیەی سیاسی و ئەمنی و حقوقی و… خۆی ناسنامەی وڵاتی نییە، دەوڵەتی نییە، یاسای نییە، حکومەت وپەرلەمانی دانپیانراوی نییە، دەسەڵاتدارێتی فەرمی و نێودەوڵەتی نییە، لە جیگای ئەوانە جغرافیایەکی ناپێناسەکراو، نادیار و پرکێشە لەسەر، دووەم، دەسەڵاتی حزبی و میلیشیایی، بێ یاسایی، زونی دابەشکراو، … هەیە. دەوڵەت تەنها وەڵامە بەوانە و بەبێ دەوڵەتی و بە بێ ناسنامەیی و وەڵامە بۆ رەتکردنەوەی دەسەڵاتی حزبی چەکدار و بێسەرەوبەرەیی سیاسی و حقوقی و یاسایی و… ناوەرۆکی ئەو دەوڵەتەی دروست دەبێت چییە؟ ئەوە کەیسیكی تر و دۆسییەکی تایبەتی تری دوای دەوڵەت و ناسنامەی حقوقییە. ناوەرۆکی دەوڵەتی داهاتوو پەیوەندی بە هاوسەنگی هێزی بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانەوە هەیە، بێگومان ئەگەر پارتی و ناسیونالیزمی کورد، خۆیان و بە بێ رێگری و بەبێ هاتنە مەیدانی خەڵکی ئازادیخواز دەوڵەت دروست بکەن، دەوڵەتی کوردی دروست دەکەن، نەک دەوڵەتی هاوڵاتی. وە هەوڵدەدەن دەسەڵاتی دەوڵەتی وحکومی بەدەستی خۆیانەوە بێت، ئەوە راستیەکە، بەڵام بەو حاڵەشەوە دەوڵەت” بەهەر ناوەرۆکێکەوە” یاسا” بەهەر ناوەرۆکێکەوە”… جێگا بەدەسەڵاتی میلیشیایی چۆڵ دەکەن و پرسی ئەو پەیوەندیە پڕ کێشەیە بە بەغداوە کۆتایی دێت، ئەمەش هەنگاوێکی روولەپێشە. خۆ ئەگەر بە لۆجیکی ئەوەی کە دەوڵەتی داهاتوو دەوڵەتی هاوڵاتی و ماف و ئازادییەکان نابێت، بڕوانینە پرسی دەوڵەتی داهاتوو، دەبێ دروستبوونی زوربەی هەرەزۆری دەوڵەتەکانی ئاسیا و ئەفریقیاو ئەمریکای لاتین، رەتبکەینەوە. دەبێ سەربەخۆیی لەدەست دەسەڵاتی کۆڵۆنیالی داگیرکاری ئەمپریالیستی رەتبکەینەوە. خۆ کەم نین ئەو دەوڵەتانەی دوای سەربەخۆییان، بێ مافتر بوون لەسەردەمی داگیرکارییان، بەڵام کەس سەربەخۆیی لەژێر ناوی ئەوەی مافە فەردی و مەدەنیەکان و ئازادییەکان لە ژیر سایەیدا، بەدی نایەن ژێردەستەییی هەڵنابژێرێت، ستەمی قەومی و یان دینی، قبوڵ ناکەن.
دووەم: کام پێوەری کۆمۆنیستیی و مارکسیی خەڵکی ڕەشوڕووتی ئەو وڵاتانە کۆڵیان لە کۆڵی نەعرەتەی نەتەوەپەرستیی و ڕەگەزپەرستیی بۆتەوە؟ تۆ بڵێی ئێوە نەعرەتەی نەتەوەپەرستیی هەریەکە لەو دەوڵەت و حکومڕانانە نەبینن!. ئەبێت زاکیرەتان هاوکاریتان بکات کە دوێن بوو سەدام حسەین و شیعەکانی ئێران ٨ دانە ساڵ خەڵکی ڕەشوڕووتیان بە کوشتدا بە ناوی پاراستنی نەتەوەکانییان و نیشتیمانەکانییانەوە. سەدام حسەین خۆی کردبوو بە پاریزەری دەروازەی شەرقی نەتەوەی عرەب لە هەموو ولاتانی عەرەبییدا. ماڵوێرانییەکیان دروستکرد کە تا ئێستاش نەک ئەو برینە قوڵەی جەستەی خەڵکی ڕەشوڕووت ساڕێژ نەبووە، بەڵکو بەردەوام دەیهێننەوە سوێ. ئەی بۆچی لەم دوو وڵاتەدا چینی کرێکار و زەحمەتکێش دژایەتی ئەو جەنگە نەگریسەیان نەکرد؟ ئەی بۆچی هەموو زەحمەتکێشان و کرێکار و جوتیاران بوون بە پاسدا و بە سەربازی سەدام حسەین؟ ئەگەر دەوڵەت یەکلاکرەوەی ستەمی نەتەوەیی بێت دەبوو ئەو خەڵکە ڕەشوڕووتە، ئەو چینەکرێکارەی ئێوە بە شۆرشگێری دادەنێن شۆڕشیان لە هەردوو وڵاتەکەدا هەڵبگیرسانایە دژی ئەو جەنگە نەگریسەی نێوان خومەینی و سەدام کە بوو بە بازارێکی بەهێز بۆ کڕینی چەکوچۆڵی ئەمەریکا و ڕووسیا.
وەڵام: پرسی ریفراندۆم و جیابوونەوە، بۆ هەرسێ ئەو دەوڵەتەی”عێراق و ئیران و تورکیا” کە بەڕیزت باست کردون، پرسێکی کراوەیە، چونکە لەهەرسێ ئەو وڵاتەدا، ستەم و جوداسازی قەومی و هەیەو لە ئێراندا، جوداسازی دینییش هەیە. پێویستە ستەمی نەتەوایەتی لە ئیران و تورکیاش، وەڵامی کارسازو دروست وەربگرێتەوە.
هەروەها ئەم دەوڵەتە دیکتاتۆرو فاشیستانە، کە بەرێزت وەکو نموونە ئەیانهێنیتەوە، دیکتاتۆریەت و فاشیزمەکەیان مەبنای دڕندەیی و هەوسارپچراویانەو بێگومان ئامادەن لە پێناو بستێک لە خاکیان و لە ژێر ناوی سەروەری نیشتیمانییدا، جەنگ و کوشتار وەریبخەن و کۆمەڵگە داغان بکەن. وە نیزامی سەرمایەداری بەگشتی، سیستمێکە لە پێناو بەرژەوەندی سەرمایە و کەڵەکەی سەرمایەدا، دەستبەسراگرتنی بازار و دۆشینی هێزی کاری هەرزاندا سڵ لە هەلاواردن و جەنگ و کوشتار و ناسنامە دروستکردن ناکاتەوە. جەنگی عێراق/ئیران و … جەنگ بوو لە پێناو سەرکوتی شۆرش لە ئێراندا.
کرێکارو زەحمەتکێش لەم دوو وڵاتەدا، دژی شەر بوون، وەکو ئەوەی کە زوربەی کۆمەڵگەش دژی شەر بوو، بەڵام خۆ دژی شەر بوون بەتەنها ناتوانێ وەڵام بێت و جەنگ رابگرێت، وەستانەوە بەرووی جەنگێکی ئاوادا، پێویستی بە سازدانی بەرەی دژی شەر بوو لە ئاستێکی فراوانی سیاسی و کۆمەڵایەتی لە عێراق و ئێران و ناوچەکەو تەواوی دنیادا… بۆ ئەوەی بیتوانیبا ماشێنی وەگەرکەوتووی جەنگی رابگرێت. نەبوونی حزبی سیاسی بەهیزی شۆرشگێری جێگامتمانەی جەماوەری کرێکارو زەحمەتکێش لە ئاستی فراوانی کۆمەڵاتیدا، هۆکارێکی سەرەکی بووە.
دیارە هینانەوەی ئەو پاساوانە بۆ رەتکردنەوەی پرسی ریفراندۆم و سەربەخۆیی و دەوڵەتسازی، هیچ جیگایەکیان، نییە. باس لەسەر جەنگ و راگرتنی جەنگ نییە، باس باسی وەڵامە بە گرفتێکی چارەسەرنەکراوی نەتەوەیی. باسە لە هەڵاواردنی نەتەوەیی و چۆنیەتی کۆتایی پێهێنانی. باسە لە ئاسایی کردنەوەی کۆمەڵگەیەکی نانۆرماڵ بۆ کۆمەڵگەیەکی نۆرماڵ، باسە لەسەر گێژاو و ناسەقامگیریەکی سیاسی، بۆ گێرانەوەی سەقامگیری سیاسی، باسە لەسەر کۆتاییهینان بە دەسەڵاتی حزبی و چەکدار و جگیرکردنی بە دەسەڵاتێکی بان حزبی و دەوڵەتی و پێناسەکراو، باسە لەسەر گیرانەوەی ناسنامەی حقوقی بۆ هاوڵاتیانی کوردستان، کەسەر بە کوێن؟ عێراقین… ئەگەر وایە چۆن کەس لە کوردستاندا خۆی بە عێراقی نازانێت، عێراقیش وەکو هاوڵاتی عێراقی مامەڵە لەگەڵ هاوڵاتیانی کوردستان ناکات. کەواتە بەراستی هاوڵاتیانی کوردستان بە کردەوە عێراقی نین. ئەی هاوڵاتیانی کوردسیان چین، کوردستانین، ئەگەر وایە و بیگومان خەڵک خۆیان بە کوردو کوردستانی دەزانن، جغرافیای سیاسی پیناسەکراویان کوێیە؟ دەوڵەتیان کامەیە؟ ناسنامەی پێناسەکراویان لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا چۆنە؟ باسی لەوەڵامدانەوەیە بەم پرسە.
سێیەم: ئایا خەڵکی زەحمەتکێش و چینی کریکار و ڕەشوڕووتی ئەو وڵاتە شەرقییانە کە دەوڵەتیان هەیە، ئێستا خەباتی چینایەتی دەکەن بۆ ڕزگاربوونییان لە چینی سەردەست؟ یان بە هۆکاری نەخوێندەواری و تێنەگەیشتن و ناهۆشیاری زۆربەیان پێش ئەوەی خەباتی چینایەتی بکەن بە دوای نەعرەتەی ڕەگەزپەرستییەوەن و ئەمەش بووە بە فاکتەرێکی بەهێز بۆ حوکمڕانە ستەمکارەکانییان و مانەوەی چینی ژێردەستیش لە ژێر باری ستەم و چەوسانەوەدا.
وەڵام: خەباتی چینایەتی هەمیشە هەیە، ململانێی نێوان چینی کرێکارو بێبەشان لە دژی سەرمایەداری و دەولەتەکانیان تایبەتمەندیەکی ناوخۆی کۆمەڵگەی چینایەتییە، جا یان شاراوە و نهێنی و یان ئاشکراو لە حاڵی رابوون و پێشرەویدا… بەڵام نابێ بیرمان بچیت، خەباتی چینی کرێکار لە دژی نیزامی سەرمایەداری خود بەخود، ناتوانێت کۆتایی بەدەسەڵاتی سەرمایە و دەوڵەتەکەی بهینێت. پێویستی بە حزبی رابەرو پێشرەو بەرچاو رۆشنی سیاسی و کۆمەڵایەتی و دەخالەتگەری کۆمۆمۆنیستی هەیە، نەبوونی ئەو جۆرە حزبانە لاوازییەکی سەرەکی بزوتنەوەی دژی سەرمایەداری چینی کرێکاریی ئەم سەردەمەیە… دیارە دنیاش شاهیدی دەیان شۆرشی بێبەشانە لەدژی دەوڵەتە سەرمایەدارییەکان و ململانێ چینایەتی و رۆژانە هەیەو ئەو هەموو مانگرتن و خۆپیشاندانە کرێکارییەی لە دنیا هەیە، خەباتی چینایەتیە… تەنانەت بەشیکی زۆر لەمافە ئینسانی و جیهانداگرەکان بەرهەمی هاتنە مەیدانی چینی کرێکارو خەباتی چینایەتییە. هەر هەفتەیەک لەمەوبەر لە وڵاتێکی وەکو تونس، مافی بەرابەری ژن و پیاو لە زۆر زەمینەدا جێگیر کرا… کە ئەوە بەشێک و بەرهەمی رابوونی بەرەی ئازادیخوازی کۆمەڵگەو بزوتنەوە رادیکاڵەکانە لەبەرامبەر بە بێمافی و کۆنەپەرستیدا…
چوارەم: بە ڕای ئێوە فەلەستینییەکان و ئیسرائیلییەکان بە چی ڕزگاریان دەبێت لە شەرێکی نەگریسی دەیان ساڵە؟ ئایە تەنها بە دروستوونی دەوڵەتێک بۆ فەلستینەکان، ئیتر دنییای ئیسرائیلەیەکان و فەلستینیەکان دەبێت بە جامێ ماستی مەیو و چیتر دەستی سەرمایەداری جیهانی بەمە دەبڕن کە زیاتر دەستوەرنەدەنە ژیانی خەڵکی ئەو دوو وڵاتەوە. یان ئەمە بە حکومڕانییەکی ئینسانی و دیموکراتی و دادپەروەری یەکسانیی دەکرێت.
وەڵام: بیگومان دروستکردنی دوو دەوڵەت بۆ فەلەستینیەکان و ئیسرائیلیەکان، رێگایەکە بۆ کۆتاییهینان بەو جەنگە خوێناویەی چەندین دەهەیە خەڵکی دەهارێت و ناوچەکەی کردۆتە جغرافیایەکی نائارام و بۆتە هۆکاریکیش بۆ سەرهەلدانی دەیان رەوتی ئیسلامی موحەمەدی و تیرۆریست لە تەواوی ناوچەکەدا. دامەزراندنی دوو دەوڵەت کۆتایی بەجەنگی خوێناوی نیوان
ئیسرائیل و فەلەستینیەکان دێنێت و ئەو خوێن بەربوونە رادەگریت کە مێژوویەکە فوارەکەی ناوەستێت. دوای ئەوەی دەبن بە دوو دەوڵەت، ئیتر کاری خەبات بۆ ماف و ئازادییەکان و نەهیشتنی قڵشتی چینایەتی، کاری پرۆلیتاریی هەر کام لەو وڵات و دەوڵەتانەیە لەگەڵ بۆرژوازی وڵات و دەوڵەتی خۆیاندا. وەکو هەر دەوڵەتێکی تری بۆرژوازی لە دنیادا. دەبنە دوو دەوڵەتی دراوسێ، بێ ئەوەی جەنگێک لە نیوانیان لە ئارادا بێت. ئەمە خراپیەکەی چییە؟ بۆ نابێ بەرگری لێبکرێت؟
پێنجەم: ئایا ماوەی ٢٦ ساڵە کوردستان کام شەڕی نەتەوەیی کردووە؟ کام وڵاتی بێگانە و کام دەوڵەتی ئێران و عێراق و تورکیا هاتۆتە سەر کوردستان بۆ داگیرکردنی کوردستان ـ جگە لە هێنانی دەبابەکانی عێراق بۆ سەر کوردستان و هێنانی جەندرمەکانی تورکیا و پاسدارنی ئێرانی کە خودی خۆیان پارتی و یەکێتی پێشەنگیان بوون ـ . ئایا ئەو هەموو قەیرانە ئابووریی و سیاسی و کۆمەڵایەتیی و فەرهەنگیی و پەروەدەیی و تەندروستییەی کە دەستی ناوەتە بینەقاقای خەڵکی ڕەشوڕووتی کوردستانەوە ئێران و تورکیا و عێراق دروستیان کردووە، یان حیزبە ناسیۆنالستەکانی کوردستان خۆیان؟
وەڵام: هاورێی خۆشەویستمان بە هێنانەگۆری ئەو پرسیارانە، هیندەی دەیەوێت دوور بکەوێتەوە لە وەڵامی پرسیارەکان، نیو ئەوەندە بەدوای ئەوەوە نییە، وەڵام بە کێشەیەک بداتەوە، بۆیەشە زۆرێک لە پرسیارەکانی خۆی هۆکاری چارەسەر نەبوونی پرسی نەتەوەییە لە کوردستاندا.
٢٦ ساڵە کوردستان لەجغرافیای سیاسی دنیادا، جغرافیایەکی هەڵواسراوی بێ پێناسەو ناسنامەی وڵاتیی و حقوقییە… هەر ئەو هۆکارەشە بۆتە یەکێک لەو ناوچانەی هەر دەوڵەت و وڵاتێک بیەوێت، بیگویدانە هیچ پەیماننامەیەکی نێودەوڵەتی دەتوانێ لەشکرکێشی بکاتە ناوی، سوپای تیا جێگیر بکات، بارەگاو بنکەی جاسوسی و هەواڵگری و تەنانەت تیرۆریستی، تیا دابمەزرێنی، توپباران و بۆمباباران بکات. یان جیا لەوانە خودی ئەو حزبە میلیشیانە بۆ راگرتنی پارسەنگی هێزیان لەبەرامبەر یەکتردا، خۆیان بەیەکێک لەو وڵاتانە دەبەستنەوە و لە کاتی پێویستدا، وەکو هیزی یەکلایی کەرەوە داوای هاوکاریان لێدەکەن. هێنانی سوپای تورکیا، هێنانی سوپای ئیران و تا دەگات بە پەلکیشکردنی بەعس لە ئابی ١٩٩٦ دا، گۆشە بەگۆشەی ئەو حەقیقەتانەن. ئەگەر کوردستان وڵات و دەوڵەتێکی سەربەخۆو بەرەسمی ناسراو بوایە. هیچ دەوڵەت و وڵاتێک نەیدەتوانی سنور بەزێنی بکات و ئیرادەی سیاسی خەڵکی کوردستان بەم جۆرە پێشێل بکات. بنکەو بارەگای جاسوی بکاتەوە. لەهیچ شوینێکی دنیا شتی وانییە، مەگەر بە رێکەوتنی دوولای دەوڵەتەکان نەبێت. دەستوەردانی سەربازی لە ناوخۆیی کوردستاندا، هێرش بۆ سەر ئۆپۆزیسیۆنی وڵاتەکان، کردنەوەی بنکەو بارەگای هەمەرەنگ و ئەرک پێ سپێردراو، تەنانەت دەستوەردان لە تەلاری رێکخراوەیی حزبەکان… هەموو ئەوانە لەسایەی بێ دەوڵەتی و لە سایەی دەسەڵاتی میلیشیایدا، کراون. ئەگەر بریار بێت شکۆ و ئیرادەی خەڵکی کوردستان و کوردستان جغرافیایەکی کراوە نەبێت بۆ دەستیوەردانی وڵاتانی کۆنەپەرست و دیکتاتۆری ناوچەکەو باندەکانیان، دەبێ کوردستان لەو دۆخەی ئیستای دەرباز بکرێت. دەبێ ببێتە دەوڵەت و خاوەن ئیرادەی سیاسی خۆی، ئەمە بەبێ کۆتایهینان بە پرسی کیشەی کورد و دەسەڵاتی حزبی و میلیشیایی لە توانادا نییە. کەی کوردستان بووە خاوەن ناسنامەی وڵاتی و دەوڵەتی و سەربەخۆ، دەستێوردان دەبێتە خەرقی دەوڵەتی، دەبێتە کردەیەکی نا یاسایی و نائاسایی، دەبێتە جێگای کاردانەوەی فەرمی کۆمەڵگەی نێو دەوڵەتی. تا ئەمە روونەدات، دەستێوردانی وڵاتان لە کوردستان و خۆشخزمەتی حزبەکان و پێشلەشکریان و خۆ بەستنەوەیان بەو دەوڵەتانەوە، بەردەوام دەبێت… و دەسەڵاتی میلیشیایی حزبیش دریژەی دەبێت و ناسنامەی تاکی هاوڵاتیانیش، ون و هەڵواسراو دەمێنێتەوە. هەموو ئەو قەیرانە ئابوری و سیاسی و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی و پەروەردەیی و تەندروستی کە دەستیان ناوەتە بینەقاقای کۆمەڵگە کوردستانەوە… بێگومان سەرباری رۆڵی وڵاتانی ناوچەکە، هۆکارە سەرەکیەکەی بۆ دەسەڵاتی میلیشیایی حزبی پارتی و یەکیتی دەگەرێتەوە. پرسیارەکە ئەوەیە ئەم بارودۆخە چۆن کۆتایی پێ بێت؟ رێگا بۆ کۆتاییهاتنی دەسەڵاتی حزبی و میلیشیایی چییە؟ پرسی ریفراندۆم و سەربەخۆیی و دەستراگەیشتن بەدەوڵەت دەتوانێت دەسەڵاتی میلیشیایی کۆتایی پێ بهینێت و دەسەڵاتێکی دامەزراوەیی و حکومەتی و دەوڵەتی بەرەسمی ناسراو جیگیر بکات. ئەو رێگایەش دەتوانیت دۆسیەی چارەسەر نەبوونی کیشەی کورد دابخات، کە پارتی و یەکێتی و سەرجەم حزبەکانی خانەوادەی بۆرژوازی کورد، مانەوەو درێژەدان بەدەسەڵاتی میلیشیایان لێیەوە بۆ خۆیان سەچاوەی گرتووە. ئەو کاتە خەبات بۆ مافە فەردی ومەدەنیەکان و بۆ باشبژێوی و چاککردنی دۆخی پەروەردەو تەندروستی و… دەخاتە سەر رێچکەیەکی ئاسایی. دەسەڵاتی میلیشیایی بەپێی تایبەتمەندی خۆی ناتوانێت پابەندی هیچ بەڵێنێکی دەوڵەتی و حکومەتداری بێت و رۆڵی بەرپرسیاری حکومی دەولەتسازی بگێرێت… لەهەمووشی رۆشنتر ئەوەیە وەڵامدانەوە بە پرسی نەتەوەیی یەکسان نییە بە وەڵامدانەوە بە پرسە ناوخۆییە ئابوری و سیاسی و کۆمەڵایەتی و مافە فەردی و مەدەنیەکانەوە. ئەمرۆ لەژێر سایەی نیزامی سەرمایەداریدا، هیچ وڵات و کۆمەڵگەیەک نییە، بێمافی و نابەرابەری و ئابوری و پیشیلکاری و مافە فەردی و مەدەنیەکانی تیا نەبێت… هەر ئێستا راسیزم و مەڵتی کەڵجەریزم… وەکو دوو دیووی یەک دراو بۆ هەڵاوارن و جوداسازی، راستیەکی شەرماوەری دنیای بۆرژوازی ئەم سەردەمەیە.
شەشەم: بە کام پێوەری کۆمۆنیستیی خەڵکی ڕەشوڕووتی کوردستان بە ڕیفراندۆم ودەنگدان بۆ دروستبوونی دەوڵەتی کوردی ڕزگاریان دەبێت لە ستەمی چینایەتی؟
وەڵام: ریفراندۆم و سەربەخۆیی وەڵامە بە کێشەی کورد، نەک وەڵام بە ستەمی چینایەتی. وەڵامە بەگرفتێکی دیاریکراو کە کۆسپێکێکە لەبەردەم خەباتی چینایەتی و هاوپشتی چینایەتیدا. ئەو دەوڵەتانەی کە ستەمی نەتەوەیی و یان کێشەی نەتەوەیان نەماوە بەسەدان دەوڵەتن لە دنیادا کە سەربەخۆن و هەیانە چەندین سەدەیە وڵات و دەوڵەتن… بەڵام کێشەی چینایەتی تیایاندا بەردەوام درێژەی هەیە، کۆتاییهێنان بە ستەمی چینایەتی لە گرەوی هەڵوەشاندنەوەی خاوەندارێتی تایبەتی بەسەر وەسیلەکانی بەرهەم هێناندا دایە، تا خاوەندارێتی کۆمەڵایەتی جێگای خاوەندارێتی تایبەتی نەگرێتەوە، ستەمی چینایەتی دەمێنێ… ئەمەشە بەبێ شۆڕشی کۆمەڵایەتی چینی کرێکارو حزبی پێشرەوی چینایەتی کرێکار، لە توانادا نییە.
حەوتەم: ئایا ئەو هەموو ستەمەی سەر خەڵکی کوردستان ستەمی نەتەوەییە یان ستەمی حوکمڕانێکی دز و جەردە و گەندەڵ بە سەپۆرتی بانکی جیهانی و سندوقی نێودەوڵەتی؟
وەڵام: کۆمەڵگەی کوردسان دەرگیری دوو گرفتی سەرەکییە، یەکێکیان چارەسەر نەبوونی کێشەی کوردە، کە زادگای چەندین گرفتی سیاسی و ئەمنی و کۆمەڵایەتی و تەنانەت سەربازیی و چەکدارییە، لەگەڵ دەوڵەتی ناوەندی.
لەگەڵ گرفتی دووەم کە دەسەڵاتی میلیشیایی ئەحزابی تاڵانچی و خۆشزمەت و کۆنەپەرست و بنەماڵەییە… لەسەر بنەمای گرفتی یەکەم شانسی درێژەدان بە دەسەڵاتدارێتی و مانەوەی خۆی بەشیوەی ئێستای مسۆگەر کردووە، بەوەڵامدانەوە بە گرفتی یەکەم شانسی ئەم دەسەڵاتە و مانەوەی بەم جۆرەی ئیستای یان بەو جۆرەی ٢٦ ساڵی رابردوو، ئیمکانی نییە. دیارە ئەگەر لە عێراقدا بزوتنەوەی کریکاری و سۆسیالیستی و حزبی ئەو شۆرشەو ئامادەیی بۆ شۆرش لەئارادابوویە، بژاردەی کەنارخستنی دەسەڵاتی میلیشیایی و تاڵانچی و دامەزراندنی کۆمەڵگەیەکی سۆسیالیستی دەبووە بژاردەیەک کە هەم دەیتوانی ستەم و هەڵاواردنی قەومی و دینی و تایفی وهەم ستەم و نابەرابەی چینایەتی لەبەین ببات. بەداخەوە ئەمە بوونی نییە. تەنانەت ئەگەر دەوڵەت وحکومەتێکی مۆدێرن و هاوڵاتی لە عێراقدا لەسەر کار بوایە دیسان زوڵمی قەومی و دینی و کیشەی کورد، دەیتوانی کۆتایی پێ بێت و کوردستان دەبووە بەشێک لەو دەوڵەتە و هاوڵاتیانی لەبەرامبەر یاسادا یەکسان دەبوون، بەداخەوە ئەوەش نییە… بۆیە بەناچار ریگەی ریفراندۆم و جیابوونەوەی کوردستان لە عێراقی عروبی و ئیسلامی ئێستا بۆت بژاردەیەکی کردەنی و لەبەردەستدا بوون.
هەشتەم: تۆ بڵێی تا ئێستا لەوە تێنەگەیشتبێتن کە مەسەلەی ڕیفراندۆم و بانگێشتکردنی دەوڵەتی کوردی بۆ جێبەجێکردنی سیاسەتە گڵاوەکانی بانکی جیهانی و سندوقی نێودەوڵەتییە لە کوردستاندا؟ زۆر دەمێکە ئەم دوو بوارە ئابوورییە سەرمایەدارییە کە لە پێناوی بەهێزکردنی حوکمڕانە ستەمکارەکانی جیهانی دواکەوتوودا دروستبووە، بەرنامەی خۆیان داوە بە نێچیرڤان بارزانی و قوباد تاڵەبانی بۆ جێبەجێکردنی و لە دواجاردا لەسەر حسابی ڕەشوڕووتی زیاتری خەڵکی کوردستان دەوڵەتی کوردی ئەم دەسەڵاتە گەندەڵە بەهێزتر بکەن و پارەوپولیان بە قەرزی کورتخایەن و درێژخایەن بدەنێ.
وەڵام: گومان لەوەدانییە، هەر حزب و هێزێکی سیاسی بانگەشەی چارەسەری پرسێکی دیاریکراو بکات، بەدوای چەندی تەماحی دیاریکراویدایە… نابێ بیرمان بچیت لە ئێستادا ئەوەی بانگەشە و پرسی ریفراندۆمی هێناوەتە ئارا، باڵێکی بەهێزو دەسترۆشتوی بۆرژوازی کوردە لەناو گشت خانەوادەی بۆرژوازیدا… بۆیە هیچ لەوەسادەتر نییە ئەم بۆرژوازییە بەدوای سیاسەتە ئابوریەکانی خۆیەوە بێت. لەوانەش خۆجوتکردن لەگەڵ سیاسەتی بانقی جیهانی و سندوقی نێودەوڵەتیدا. پرسیار ئەوەیە چ هیزو حزبێکی بۆرژوازی هەیە هەوڵ نەدات بۆ خۆجوتکرن لەگەڵ ئابوری جیهانی؟ کەی بڕیار بووە کە هێزیکی بۆرژوازی لە ڕوانگەی قازانج و بەرژەوەندیەکانی چینی کرێکار و بەشمەینەتاندا، هەنگاو بنێ و سیاسەتی خۆی دابرێژێ؟ بیگومان بۆرژوازی بەر لەهەموو شتێک بەدوای قازانجی و چاوچنۆکی سەرمایەو کەڵەکەی سەرمایە و سودەوەیە، ئەمە خۆی باسێکی ترە… کێشەی کورد لە ئێستادا هەر کێشەی خەڵکی کوردستان نییە، هەر کۆسپێک نییە لەبەرامبەر یەکگرتووی چینی کرێکاردا، هەر دۆسیەیەک نییە بۆ شاردنەوەی ململانێی چینایەتی، هاوکات کۆسپ و رێگریەکیشە لەبەردەم سەرمایەو جوڵەی سەرمایەدا… تا ئێستا نەوت فرۆشتنی هەرێم لە دەستفرۆشی دەچێت… هێشتا چواچیوەیەکی یاسایی و فەرمی بۆ رێکەوتنی کۆمپانیا دەوڵەتیەکان لەگەڵ هەرێم نییە بۆ کرێنی نەوت، هێشتا فرینی فرۆکەیەک لە فرۆکەخانەکانی سلێمانی و هەولێرەوە بە بێ رەزامەندی بەغدا، ناکرێت… و تاد… بەکورتیەکەی بۆرژوازی کورد دەیەوێت لە رێگای ریفراندۆم و دەوڵەتسازیەوە کۆسپەکانی بەردەم هاموشۆی ئازادانەی سەرمایەو بازرگانی و فرۆشتنی فەرمی نەوت و ناردەو هاوردەی دانپیانراوی نێودەوڵەتیدا، وەلابنێت. لەو نێوەدا ئەگەر ئەم هەنگاوە بەرەو دەوڵەتی سەربەخۆ بڕوات، بە قازانجی خەڵکی کوردستانیشە… هەروەکو چۆن راسانی بۆرژوازی بەرووی سیستەمی فیودالیزم و چونە بەرامبەرکێ بۆ وەلانانی کەنیسەو پیاوانی دینی، ویستی بۆرژوازی سەردەمی خۆی بوو، هاوکات ئەو ویستە بە قازانج و هەنگاوێکی پێشرەوانەش بوو بۆ خەڵکی… پرسی چارەسەرکردنی کێشەی کورد لە عێراقدا و پیكهێنانی دەوڵەتێکی سەربەخۆ دەتوانێت بە قازانجی خەڵکی کوردستانیش ببێت. بێ ئەوەی هیچ گومانێک لە چاوەروانیەکانی بۆرژوازی کورد هەبێت، کە بەدوای قازانجی بۆرژوازی کوردەوەیە. خالێکی تر کە دەمەوێ باسی بکەم ئەوەیە… تەنانەت ئەگەر چینی کرێکار و خەڵکی ستەم دیدەی کوردستان دەسەڵاتی میلیشییایی بۆرژوازی کوردی وەلانابا و دەسەڵاتی پشت بەستوی جەماوەری و سۆسیالیزمی لەکوردستان دابمەزراندایە، هێشتا ئەرکی کۆتاییهێنان بە مەسەلەی کورد و پەیوەندی هەرێم بە بەغداوەی دەبوو وەڵام بداتەوە. ئەمە گرفتێکە واقعی و حاشا لێنەکراوە. ئیستا کە بۆرژوازی کورد بانگەشەی ریفراندۆم دەکات، کاری چەپ و کۆمۆنیستەکانە، ببنە پاریزەری دەنگی هاوڵاتیانی کوردستان و رێگەنەدەن ئەم پرسە و ئاکامەکانی ریفرندۆم بکرێتە کارتێک بۆ سات و سەودا لەگەڵ بەغداو وڵاتانی ناوچەکە. بەهەر ئەندازە بەرەی چەپ و کۆمۆنیست و ئازادیخوازی کۆمەڵگە بەشدار بن و بچنە پشتی ویستی خەڵکی کوردستان کە سەربەخۆیی و دەوڵەت ویستێکی رەوایانە، دەتوانن کاریگەری لەسەر ناوەرۆکی دەوڵەتی داهاتووی کوردستان و جۆری سیستەمەکەشی دابنێن، بەتایبەتی کە ریگە نەدەن دەنگ و ئیرادەی هاوڵاتیان بۆ مەبەستی تر بەدەستەوە بگیرێت.
نۆهەم: کوشتنوبڕینی شیوعیەکانی کوردستان، تیرۆری کەسە ئازاکان، تیرۆری چەپەکان لە ژێر بیانووی جۆراوجۆردا، بە ڕاست ئەمانە ستەمی نەتەوەییان دەکرد و ترسناک بوون بۆ نەتەوەی کورد، یان ئەمانە خوازیاری حوکمڕانییەکی دادپەروەرانە و دیموکراتیانە بوون بۆیە تیرۆردەکران؟ ئەگەر دەوڵەتی کوردی دروستبێت بە ڕاست پێتان وایە چیتر شیوعیەکان و چەپەکان تیرۆرناکرێن؟
وەڵام: وەکو پێشتریش وتومە دەمێکە یان لانی کەم لە ساڵی ٢٠٠٣ وە ستەمی نەتەوایەتی لەسەر خەڵکی کوردستان نەماوە، کیشەی کورد ماوە کە خۆی ژینگەو زەمینەی سەرهەڵدانی ستەم و زوڵمی نەتەوەیی بووە. وە کۆتاییهێنان بە ستەمی نەتەوایەتی و یان بە کیشەی نەتەوەیی بەهیچ جۆرێک بەمانای کۆتاییهێنان بە زوڵمی کۆمەڵایەتی و نابەرابەری ئابوری و بێمافی و پێشێل کاری و ستەم لەسەر ژنان و مناڵان و لاوان و سەرکوتی ئازادییەکان مافە فەردی و مەدەنیەکان نییە… تەنانەت دەوڵەتی نەتەوەیی دەتوانێ خۆی ئەمجارە ببێتە هۆکار بۆدەستەبەندی و جیاکاری و ستەمی نەتەوایەتی تر لەسەر خەڵکی غەیرە کورد… ناوەرۆکی هەموو دەوڵەتێکی قەومی، دەتوانێ و دەبێتە نەفیکردنەوەی ئەوانی تر و دانی ناسانامەی قەومی لەناوچاوانی دانیشتوان و دەستەبەندی کردنیان، بەڵام ئەوە هاوسەنگی هێزی بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانە دەتوانێ روڵی هەبیت کە دەوڵەتی داهاتوو چۆن بێت. دیارە بەهەموو ئەو راستیە سادانەوە، بوونی دەوڵەت” بەهەر ناوەرۆکێکەوە” لە بێ دەوڵەتی باشترو هەنگاوێک لە پێشترە. لە غیابی دەوڵەتدا، حزب و میلیشیا دەبنە مۆتەیەکی هەوسارپچراوی بێ پابەند بەهیچ قیەم و پێوانەیەک، دەبنە هێزی ببڕ و بکەری بێ لێپرسینەوە، دەبنە هێزی دەست ئاوەڵای نایاسایی” هەر یاسایەک”…
جۆری ئەو تیرۆرانەی کە بەڕیزت باست کردوون لە هیچ جیگایەکی دنیادا نییە، تیرۆر لەهەموو دنیا بە نهێنی دەکرێت، لێپرسینەوە و بەدواداچوون دەکرێت… لە کوردستان تیرۆر بە ئاشکراو لەبەرچاوی خەڵک دەکرێت، کەسیش خۆی بەبەرپرس بۆ بەدواداچوون و لێپرسینەوە نازانێت. چونکە هیچ یاسایەک لە کوردستان نییە. لەهەموو دنیا حاڵەتی تیرۆری سیاسی هەیە، بەڵام لێپرسینەوە بەدواداچوونی یاسایش هەیە. لەهەموو دنیا توندوتیژی و کوشتنی ژنان هەیە، بەڵام دادگاو لێپرسینەوەش هەیە. لەکوردستان چونکە دەوڵەت” هیچ جۆرە دەوڵەتێک” یاسا” هیچ جۆرە یاسایەک” نییە… تیرۆر و کوشتن و توندوتیژی… کەس لێی ناپرسێتەوە و کەس بەدواداچوونی یاسایی و جدی بۆ ناکات. لە ناو دەوڵەتدا تیرۆر و توندوتیژی دەبێت، بەڵام یاساو لیپرسینەوەش دەبێت. وە دەسەڵاتی دەوڵەتی ناچارە بەرامبەر بە یاسا و بەرامبەر بە هاوڵاتیانی پابەندیەکی هەبێت. لە کوردستان دەسەڵاتی چەکداری حزبی پابەندی هیچ جۆرە یاسا و هیچ جۆرە مافێک بەرامبەر بە هاوڵاتیانی نیین. وە رەگەیەکی دەسەڵاتی میلیشیایی تیرۆرو توندوتیژی ترساندنە.. بۆیە خۆیان وەکو میلیشیا، کارخانەی کوشتار و بێ یاسایی و توندوتیژین. دەوڵەت ئەوانە لەناو نابات بەڵام دەیانخاتە بەردەم لێپرسینەوە و بەدواداچوونی یاسایی. ئەوەی لە کوردستان نییە، بە پلەی یەکەمیش چونکە قەوارەی دەوڵەتی نییە…
لە کۆتایدا ماوە بڵێم… منیش لەگەڵ دەوڵەتی نەتەوەیی نیم و من خۆم بە تیکۆشەری کۆمەڵگەی سۆشیالیستی دەزانم… بەڵام ئەمە بەمانای ئەوە نیە یان کۆمەڵگەی سۆشیالیستی یان هیچ. یان دەوڵەتی سکیولارو غەریرە قەومی یان یان هیچی تر… من لەدۆخی ئیستای کوردستان و لەغیابی بزوتنەوەی کرێکاری و رەوتی سۆسیالیستی بەهیزدا کە بتوانێ گٶرانکاری گەورەو دروست بکات و دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد کەنار بخات… ئەگەر بۆرژوازی کورد لە چوارچیوەی تەماح و بەرژەوەندیەکانی خۆیدا، ریفراندۆم بکات و دەست ببات بۆ دەوڵەت و پیکهێنانی دەوڵەتیکی سەربەخۆ … ئەو دەوڵەتە بەهەر ناوەرۆکێکەوە بێت، لە پێشترە لە دەسەڵاتی میلیشیایی و هاوکات کێشەیەکیش بەناوی کێشەی کورد چارەسەر دەکات.
تیبینی: ئەم وەڵامانەی من وەڵامی شەخسین وپەیوەندی بە حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستانەوە نییە…
تێبینی: ئەم بابەتە لە بۆپێشەوەی ژمارە ١١ بەرواری ١/٩/٢٠١٧ بڵاوکراوەتەوە… www.bopeshawa.net
