چی رێگرە لە بەدیهێنانی ئامانجەکانی راپەرین؟

عەبدوڵا مەحمود :

بەرلەوەی پوختەی بۆچوونم دەربارەی تەوەرەکە بەیان بکەم، دەبێ بڵێم خودی ئەوەی کە پێشکەشکاری بەرنامەکە، دەپرسێت هاوڵاتی یان حزب کامیان بەرپرسن، لە وەدی نەهاتنی ئامانجەکانی راپەرین!! نیشانەی پشتیوانی ئەم کەناڵەیە بۆ دەسەڵات و دەیەوێت هۆکاری ئەم دۆخەی کوردستان بخاتە سەرشانی هاوڵاتیانی تورە و ناڕازی لەم دەسەڵاتە، ئەمەش شەرمە بۆ کەناڵیک بانگەشەی بێلایەنی بکات.

بۆ چوونە ناو باسەکە سەرەتا دەبێ بپرسین بەڕاستی راپەرینێک روویداوە؟ ئەگەر هاتنەمەیدانی خەڵكی کوردستان لەساڵی ١٩٩١ ڕاپەرین بوو، بۆچی دوای چارەکە سەدەیەک خەڵکی کوردستان ساڵ بەساڵ، هەلومەرجی ژیان و گوزەران و ماف و ویست و خزمەتگوزارییەکانیان، تا ئازادی و شکۆی ئینسانیان، بەرەوە وردبوون و خراپتر چووە؟ ئایندەی سیاسی کوردستان هێشتا نادیار و هەڕەشەی لەسەرە؟ ئەگەر دۆخی دوای راپەرێن ئەو مەرگەساتە بێت کە ئێستا خەڵکی کوردستان گیرۆدەیەتی، دەبێ خەڵکی کوردستان نەفرەت لە ڕاپەرین بکەن…

راستی ئەوەیە، خەڵکی کوردستان لەساڵی ١٩٩١ دا، نە لە ئاکامی خەباتی پێشوتری خۆیان، وەنە لە ئاکامی گۆرانی هاوسەنگی هێز لەنیوان بەعس و بزوتنەوەی دژی بەعسدا، بە سودی خەڵکی کوردستان، وەنە لەئاکامی وەگەرخستنی ئیرادەی خۆیان و پشت بەستن بەتوانای خەباتکارانەی خۆیان، وەنەبە کۆبوونەوەیان لەدەوری حزبێکی شۆشگێرو ئاسۆیەکی رزگاری بەخشی ئینسانیدا، بەڵکو بەهۆی لاوازبوونی بەعس لەجەنگی کەنداو لە ئاکامی خۆشباوەری خەڵکی کوردستان بە ئەمریکاو غەرب و ‌حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتیدا، فرستیان هێناو هاتنە مەیدان و سوپای قەسابی کراو و دام و دەزگا داوەشاوەکانی بەعسیان لە کوردستان وەدرەنا. دیارە ئەم هاتنە مەیدانە بێ ئامانج نەبوو، بەڵام هاوکات پشت بەستوو نەبوو بە ئیرادەو توانایی خودی خەڵکی کوردستان، بەڵکو قۆستنەوەی فرسەت بوو بۆ تۆڵە لە رژێمێکی درندەو خوێنخۆر و سەرکوتگەر، لەهەلومەرجێکی جەنگی و کۆنەپەرستانەدا. ئازادی و کۆتاییهێنان بە زوڵمی قەومی و سەربەخۆیی، دوو خواستی سەرەکی بوون بۆ زوربەی زۆری خەڵکی کوردستان. وەلایان وەبوو ئەگەر بەعس لەکوردستان وەدەربنرێت، ئەوا هەردوو خواستەکەیان بەدی دێت. بەڵام هەی هوو… هاتنەمەیدان و خۆشباوەربوون بە ئەمریکاو غەرب و خۆسازدان لەچوارچێوەی ئاسۆی بزوتنەوەی ناسیونالیستی و کورد و حزبەکانی” بەرەی کوردستانی” و سەرگەرم بوون بە دروشم و بانگەشەی ئەم حزبانە، نەک خەونی ئازادی و سەربەخۆی کوردستان، بەڵکو سەرەتاییترین خەونی ژیان کردنیشی، لێسەندنەوە. ئاخر لە نێوان راپەرین و شۆرش و تۆڵەسەندنەوەدا، جیاوازییەکی زۆر هەیە. تۆڵە سەندنەوە هەمیشە ئایندەی لێڵ و نادیارە، لە کاتێکدا شۆرش و راپەرین، ئومێدەواری و گەرانە بەدوای ئایندەی لانی کەمی دیاردا. شۆرش و راپەرین بەرهەمی تێکچوونی هاوسەنگی هێزە لەبەرژەوەندی چینە نەدارو هەژارو شۆرشگێرەکاندا لەبەرامبەر بەدەسەڵاتدا. لە کاتێکدا تۆڵە هەڵسانێکی کاتی و قۆستنەوەی فرسەتی ئایندە نادیارە. شۆرش و راپەرین لە زۆرترین کاتدا، ئاڵوگۆی ریشەیی و بەدوای خۆیدا دەهێنێت و لەکۆن دادەبڕیت. لە کاتێکدا، تٶڵە و خرۆشانی دوور لە ئیرادە، لە زوربەی حاڵەتەکاندا دەشێ دۆخەکە خراپترو مەترسیدار تربکات. هەڵسانی جەماوەی و تۆڵە سەندنەوە، لە چوارچێوەی خۆبەستنەوە بە سیاسەتی جەنگی و کۆبوونەوە لەدەوری ئەحزابی پارێزەری چینەداراو کۆنەپەرستەکاندا، بە قازانجی ئەم حزب و رەوتانە و بە زیان و زۆرجار کارەساتبار بۆ جەماوەری ستەم دیدە تەواو دەبێت. لە کوردستان راپەرین رووی نەدا، خرۆشان و تۆڵە سەندنەوە، روویدا. بۆیە ئاکامەکەی ئەوەبوو، کە خەڵک دەستی بچزی و لە راپەرین قەڵس بێت.  ئەو دوو ئامانجەش  “ئازادی و سەربەخۆیی” کە دوو خواستی رەوابوون، بە شوینێک نەگەن.

رژێمی بەعس، بە هۆی ناسنامە قەوم پەرستیەکەی، ئینکاری خەڵکی کوردستان و خواستە سیاسیەکانی دەکرد، وە پلەی دوویی دابوو لەناوچەوانی خەڵکی کوردستان و وەکو هاوڵاتی لەخوارتر تەماشا دەکران. روبەرووبونەوەو بەرەنگارییش بە توندترین شێوەی سەرکوت و وەڵامی پێدەدرایەوە. زیندان و لەسێدارەدان تا دەگاتە میلیتاریزەکردنی کوردستان و بۆمباباران، تا دەگاتە ئەنفال و کیمیاباران، هەموویان کارنامەی درندەیی قەوم پەرستی و بەعس بوون. وە نەبوونی ئازادی وئازادی سیاسی، نەبوونی ئازادی رۆژنامەگەری و مانگرتن و خۆپیشاندان و پیکهێنانی حزب و رێکخراوەی سیاسی و جەماوەری و رەخنەگرتن لە بەعس و سیاسەتەکانی لە جێگایدا سەرکوتی سیاسی، بەرجەستەترین لایەنی دڕندەیی بەعس بوو. خەڵکی کوردستان لە ژیانی واقعی خۆیاندا، کەمتر کێشەی نان وژیان و خزمەتگوزاری وەکو ئاو وکارەباو رێگاوبان و یاساو…تاد هەبوو. بۆیە کێشەی سەرەکی خەڵکی کوردستان سەرکوتی سیاسی و بەرەسمی نەناسینی مافە سیاسی و حقوقیەکانی خەڵکی کوردستان بوو وەکو هاوڵاتی بەمافی یەکسانەوە لەچواچێوەی عێراقدا. هەر بۆیە لە پشت هەڵسان و خرۆشانی جەماوەری ١٩٩١ دا، ئەم دوو خواستە خۆیان حەشاردابوو. هەڵسانی جەماوەری یان ” ڕاپەرین” هیچکام لەم خواستانەی بەدی نەهێنا. ئەگەر ئەم خرۆشانە جەماوەرییەو نەمانی بەعس لەکوردستان، کەشێکی نیمچەکراوەی سیاسی بەدوای خۆیدا هێنا، بەڵام ئەمە نەک نەگۆردا بە ئازادی سیاسی، بەڵکو ئەحزابی سیاسی کوردستان هەموو هەوڵیان لە ساڵی ١٩٩١ وە تا ئێستا بەرتەسککردنەوەی ئەم فەزایەیە. دیارە بێشەرمانەش بەو فەزایە دەڵین ئازادی سیاسی و بەخێرو بەرەکەتی خۆیانی دەزانن کە رادەستی خەڵکی کوردستانیان کردووە. ئەوەی کە نەیتوانییوە بە تەواوی ئەم کەشە دابخریت و بپێچرێتەوە، قوتبی نەبوونەوەی دەسەڵاتە لەلایەن تاکە هێز و حزبێکی سیاسیەوە، بەڵام چونکە ئەم دۆخە یەکسان نییە بە ئازادی سیاسی، هەمیشە ئازادی و ئازادییە سیاسیەکان و لەژێر هەرەشەی دەسەلاتی هەردوو زونی زەرد و نیلیدا، ناڵەیانە. هەموو رەخنەیەکی ریشەیی و هەموو کردەیەکی کاریگەری سیاسی، کە دەسەڵات بکاتە نیشانە زۆر دڵرەقانە وەڵامی پێدەدرێتەوە. خۆپیشاندانی خەڵکی بۆ نان و ئازادی و شکۆ لە ١٧ شوباتدا، بەچەک وەڵامی وەرگرتەوە، بۆ دەبێ بروخێ؟ دەبێ چۆن کۆمەڵگا لە خوێن بۆ پارێزگاری لەدەسەڵات، هەڵبکێشن. باسی ئازادی سیاسی رۆژنامەگەریش پێویستی بە بەڵگە نییە، ئەوە سەردەشت عوسمان و تاهیر ستار شەریف و سۆران و  ویداد…داخستنی دەیان رۆژنامەو هێرش بۆ سەر نەیارانی سیاسی سەر بە بزوتنەوەی و کۆمەڵایەتی و چینایەتی جیاواز و تەنانەی بەرگەی یەک نەگرتن لەناو یەک خانەوادەی بزوتنەوەی ناسیونالیستیدا… ئەمە دۆخی ئازادی دوای راپەرین بۆ خەڵک و سەرکوتی هەمەلایەنەش بۆ دەسەڵاتی کوردایەتی…

سەربەخۆیی… ئەمەش چ بەوێنەی پرسێکی گرنگ و چارەنووساز و چ بەوێنەی ویستێکی بەرینی جەماوەری، نەک لەلایەن حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتیەوە هەنگاوێکی بۆ نەنراوە، بەڵکو ئەمان خۆیان کۆسپێکی سەرەکی بەردەم چارەسەری کارسازو ئینسانیانەی ئەم پرسەن. چۆن لەسەردەمی بەعسدا بەدوای بەشەوە بوون لەگەڵ بەعس، بەدوای لەدەسەڵات کەوتنی بەعسیشەوە، هەموو هەوڵ و تەقەلایان بۆئەوە بوو، لەدەسەڵاتی بەغدا و لەگەڵ رەوتگەلی ناسیونالیستی و ئیسلامی سیاسی شیعیدا، بەشدار بن و تا زەمانی بودجەو پۆست و رەسمیەت بەخشین بۆ درێژەدان بەدەسەڵاتیان بەسەرخەڵکی کوردستاندا، بەشێوەی یاسایی!! تەوافقی زامن بکەن. خۆ ئەگەر جار ناجاریک گوێ بیستی باسی سەربەخۆیی و پێکهێنانی دەوڵەت ببین، ئەوا ئەم بانگەشانە، هێندەی هەرەشەن لە ناوەند و کارتی گوشارە بۆ بەشی زۆرتر لە ناوەند، نیو ئەوەندە پەیوەندی بە سەربەخۆیەوە نییە. دەسەڵات و حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی لەئێستا جیابوونەوەی کوردستان لەعێراق، بە قازانج بۆ بزوتنەوەکەی خۆیان نابینن بۆیە نەک لەگەڵی نین، بەڵکو ئەگەر رەوت و کەسانێک بەکردەوە دەست بۆ وەڕێ خستنی بزوتنەوەیەکی بەرینی کۆمەڵایەتی ببەن بۆ جیابوونەوە و لەو هەوڵەشیاندا ریگەی گەرانەوە بۆ ئیرادەی خەڵکی کوردستان” راپرسی”  بگرنەبەر، یەکەمین کۆسپ و رێگریەک دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد دەبێت… لەدواین لێدوانیدا، نێچیر بارزانی سەرۆکی حکومەت و جێگری سەرۆکی پارتی لە چاوپیکەوتنێکیدا لەگەڵ ماڵپەڕی فیلیی ئەمریکی، دەڵێت” لەمساڵدا ریفراندۆم ئەنجام دەدەین، ئەمەش بەمانای ئەوەنییە دەستبەجی کار بەئەنجامەکەی بکەین، بەڵام ئەوەی هاوڵاتیان دەیانەوێت بۆ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەردەکەوێت…” وە هاوکات” وتوویەتی ” ناتوانین بگەرێینەوە بۆ رۆژانی رابردووە، عێراقی پاش موسڵ ئەو عێراقە نییە کە پێش موسڵ هەبوو” ئەمە بەرۆشنترین شێوە نیشانی دەدات کە ئەمان نەک جیا بوونەوە ریفراندۆمیشیان بۆ جیا بوونەوە نییە، بەڵکو بۆ ئەوەیانە بە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و دەوڵەتی عێراق بڵین… کۆمەکی زۆرترمان بکەن و بەش و پێگەی سیاسیمان دوای وەدرەنانی داعش لەموسل بەهەند بگرن… ئەوە لە کاتێکدایە، خواستی جیابوونەوە لەعێراق و پێکهێنانی دەوڵەتێکی سەربەخۆ، خواستی ملیۆنی خەڵکی کوردستانەو لە راپرسی نافەرمی ٢٠٠٥ %٩٨ خەڵک دەنگیان پێدا… بەڵام بارزانی هێشتا راپرسی بۆ سواڵی سیاسی و بەهێزکردنی پێگەی حزبەکەیەتی لەناو کایەی سیاسی نیودەوڵەتی و ناوچەیی و لۆکاڵیدا… بە کورتیەکەی هەردوو خواستی سەرەکی خەڵکی کوردستان کەلەخرۆشانی ساڵی ١٩٩١ و لە ئێستاشدا (ئازادی و جیابوونەوەی کوردستان و پیکهێنانی وڵاتێکی سەربەخۆ)ن، ئەم  دوو خواستە وەدی نەهاتوون و رێگری سەرەکی بۆ وەدی نەهاتنیان، حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتین. بەتایبەییش هەردوو حزبی دەسەڵات بەدەست. هاوڵاتیانی کوردستان وهەر حزب ولایەنێکی سیاسی و جدی کە بەکردەوە خوازیاری جیابوونەوەی کوردستان و پێكهێنانی وڵاتێکی سەربەخۆی پشت بەستو بەبریاری ئازادانەو ئیرادەی خەڵکی کوردستانە، پێویستە لەسەریان خواستی ملیۆنی خەڵکی کوردستان، بکەنە بزوتنەوەیەکی فراوانی جەماوەری و ئەم کەیسە بە یەکجاری لەدەستی ئەحزبی دەسەڵات بەدەستی سازشکار بۆ سات و سەودا دەربهێنن و زامنی ئازادی وژیانێکی تەسەل لەوڵاتێکی سەربەخۆی سەردەمیدا، بۆ هاوڵاتیانی دەستبەر بکەن… خۆ ئەگەر دەسەڵاتی بۆرژوا ناسیونالیستی کورد، بەویستی وخۆی ئەوکاتەی ئەوان بیانەوێ ولەسەر دەستی ئەوان کوردستان سەربەخۆ بێت، ئەوا هەمان چارەنوسی نەداری و برسێتی و گرانی و سەرکوتی ئازادی و  ئازادییە سیاسیەکان و بێئیرادەکردنی هاوڵاتیان، دەبێتە بەش و مافی دانیشتوان، لەوڵاتی سەربەخۆی ژیر سایەی دەسەلاتی بۆژوازی خۆماڵیدا…

تێبینی  لە بۆپێشەوە وە وەرگیراوە: لە ژمارە ١ی بۆپێشەوەدا عەبدوڵا مەحمود، وەڵامی  ئەم پرسیارەی (چی رێگرە لە بەدیهێنانی ئامانجەکانی راپەرین؟ ) داوەتەوە.

بەرنامەی دووجار بیر بکەرەوە بەرنامەیەکی هەفتانەی کەناڵی ئێن ئارتی یە، کە هەرجارە بابەتێک هەڵدەبژێرێت و چەند کەسێک بانگهێشتی بەرنامەکە دەکەن… دیارە زۆر دەگمەن کەسانی چەپ و کۆمۆنیست، یان بێلایەن لەم بەرنامەیدا بەشداری دەکەن… بۆ پرکردنەوەی ئەو بۆشاییە، ئێمە لەهەر ژمارەیەکی بۆ پێشەوەدا، بەشداری یەکێک لە تەوەرە گرنگەکانی بەرنامەکە دەکەین… تا کۆمەڵگا بە بۆچوون و دیدی تر ئاشنا بکەین…