هەواڵەکانی بابەتی بێکاری و گرانی و هێرش بۆ سەر لاوان لەبەریتانیا

ئامادەکردن: سالار حمە سەعید

بابەتی یەکەم:

نیو ملیۆن ژنی گەنج و لاو بێکارن لەبەریتانیا

ژنن و گەنج ولاون و فەرامۆش کراون

وەزعی ژنانی بەریتانیا لە زاری میدیا و رۆژنامەکانی بەریتانیاوە

رۆژنامەی دەیلی تێلێگراف ی ئەمڕۆ ٨ی مارسی ٢٠١٧ بەم شێوەیە باس لە ڕەوشی ژنانی گەنج و لاو دەکات لەکۆمەڵگای بەریتانیادا.

زیاتر لە نیوەی ژنانێک کەلە بەریتانیا دەژین ئەمڕۆ ترسی ئایندەیان هەیە وە ئەمەش زۆرئاسانە هۆکارەکەی بزانرێ. بەپێ ی سەرژمێریەکی سەراسەری کە لەمانگی شوباتی ئەم ساڵ دا ئەنجام دراوە نیشانی دەدات کە ئەگەرچی ژنانی سەرکار هەن بەڵام ژمارەیەکی زۆربەرچاو زیاتر لەئاستی تێکڕا (معدل) دوورن لەبازاری کار و کارکردنەوە. 
هەربەپێ ی ئەم رۆژنامەیە زیاتر لە ٥٠٠،٠٠٠٠ ژنی گەنج ولاو بێکارن ئەگەرچی بەڵگە لەبەردەست دایە کە زۆرینەی زۆریان بەدوای کاردادەگەڕێن. وە بۆ ووردکردنەوەی ئەو ژمارەیەی سەرەوە ئەم لێکۆڵینەوە سەرژمێری یە بەبەڵگەوە دەیخاتە ڕوو کە ٢٢١هەزار ژنی لاو بێکارن و ٣٥١ هەزار ژنی تریش لەڕووی ئابووری یەوە ناچالاکن واتە لەخانەی ناچالاک دانراون لەڕووی ئابووری یەوە. ژنانی ناچالاک لەڕووی ئابووری یەوە زاراوەیەکە بەکاردەهێنرێ بۆ ئەو ژنانەی کەلەسەر کۆمەک ویارمەتیەکانی دەوڵەت دەژین و بێکارن و دابڕاون لەبازاری کار. وە ئەم ژمارەیە نە لەبەرخوێندن دان وە نەڕاهێنانیان پێدەکرێ بۆ ئامادەکردنیان بۆ چوونەسەرکار، کە ٧٠ هەزار زیاتر لە ژمارەی پیاوان پێک دەهێنن. 
 دکتۆر کارۆڵ ئیستن کە سەرۆکی تەنفیزی دەزگا وڕێکخراوی ژنانی لاوە تەئکید دەکاتەوە کە ئەم ووڵاتە لەحاڵەتی ئینکاری کردن دایە لە وجودی قەیرانێک کە ژنان ڕووبەڕووی دەبنەوە. ئەمە ووتەی کەسێکە کە لەم بوارەدا کاردەکات وپسپۆرە و گەیشتۆتە ئەو ئەنجامگیری یە کە بۆرژوازی دان نانێ بە بوونی قەیرانێک کە بوون و وجودی دەرەکی و واقیعی هەیە لە کۆمەڵگادا و داتاکان بوونی دەسەلمێنن لەکاتێکدا دەسەڵاتی سەرمایەداری خۆی لەبوونی ئەو قەیرانەش دەدزێتەوە و دانی پێدانانێت. کە ئەمە بۆ خۆی کارەساتێکی ترە. 
 میدیاکان ناوبەناو بڵاوی دەکەنەوە کە ئاستی بێکاری هاتۆتە خوارەوە بەڵام ڕاستیەکان ناخەنەڕوو سەبارەت بەو چارەنووسەی کە ژنانێکی لاوی زۆری کۆمەڵگای ئەمڕۆی بەریتانیاڕووبەڕووی دەبێتەوە. 
سەبارەت بە (سێنتەری کاریابی/ جۆب سێنتەر) تەنها لەسەدا ١٩٩ی ئەوژنانەی کەهاتوون بۆ ئەم سێنتەرانە یارمەتی دراون لەپەیداکردنی کاردا بەڵام لەسەدا ٥٩ ی ئەو ژنانە هەستیان بەشەرمەزاری وتەریق بوونەوە کردوە بە پەیوەندیکردنیان بە جۆب سێنتەرەوە، وە ٦٨% ی ئەوژنانە ئەزموونیان لەو سێنتەرانەدا بە پڕ لە فشار و زەخت ناودەبەن وە ڕێژەیەکی تریش لەوژنانە دەڵێن کە بێ ڕێزیان پێ دەکرێ لەو سەنتەرانەدا. 
 یەکێک لەدەرهاویشتەکانی ئەم قەیرانە ئابوورییەی ئێستا بەریتانیای پێوە دەناڵێ کاریگەری ڕاستەوخۆیەتی بۆ سەر ڕەوشی ئابووری ژنان لە زیاتر بێکارکردنیان و زۆرتر چوونەدەرەوە لەبازاری کار بەهۆی دووگیان بوون بێت یا بەخێوکردنی مناڵەوە بێت، بازار کەمتر ئەوژنانە لەخۆی دەگرێ و زیاتر وزیاتر دووریان دەخاتەوە لە بەرهەمهێنان و بازار.

سەرچاوە: دەیلی تێلێگراف
 

بابەتی دووەم:

بۆریس جۆنسن وەزیری دەرەوەی حکومەتی پارێزگاران لەبەریتانیا دەڵێ:
دەبێت خەڵک ناڵە ناڵ و پرتەوبۆڵەی لێنەیەت.

بۆریس جۆنسن، هۆشداری دەدات بە خەڵک کە نابێ ناڵەناڵ وپرتەوبۆڵە بکەن لەبارەی وەزع و بارودۆخی دونیا. 
 بەڕێز جۆنسن دەڵێ هەندێ کات کە دەبیستم خەڵكی منگە مینگ وپرتەوبۆڵەیان دێت کەمێک سەبرم لێدەبڕێ. ئەم قسانەی لە ناوجەرگەی لەندەن دا کرد بۆ بەرێوەبەرانی کۆمپانیا و کارگە گەورەکان. ئەمە لەکاتێکدا چاوەروانی لێدەکرا کە قسەوباس بکات لەسەر وەزعی فەقر و نەهامەتیەک کە خەڵک تووشی بووە بەهۆی برێگزتەوە ( هاتنەدەرەوەی بەریتانیا لەئەوروپای یەکگرتوو دا). جەنابی جۆنسن داوادەکات کە خەڵک نقەی لێنەیەت لەکاتێکدا هەڵاوسان تەواو کاریگەری داناوە لەسەر باری گوزەرانی خەڵکی، بەرزبوونەوەی نرخی شمەک وخواردەمەنی وجل وبەرگ لەلایەک و بەرزبوونەوەی بەردەوامی کرێی خانوو و خزمەتگوزاریەکانی تایبەت بە ماڵ و خانوو ئەمانە هەمووی بەلایەک و بڕینی کۆمەک ویارمەتیەکان بە لاوان وپەککەوتەو پیرسالان بەلایەکی ترەوە. هەروەک گاردیانی ٦ ی مارسی ٢٠١٧ بە تایتڵێکی گەورە دەنووسێ ودەڵێ: 
 “بڕینی کۆمەک ویارمەتیەکانی کرێی خانوو،لاوان دەخاتە بەر مەترسی بێ خانە ولانەبوونەوە” بەپێ ی ئەم ڕێنمایی وڕێسا نوێ یانە لاوانی تەمەن ١٨ ساڵ تا ٢١ ساڵ ناتوانن داوای کۆمەک ویارمەتی بکەن لە دەوڵەت بۆ یارمەتیدانیان لە کرێی خانوو ئەمەش مەترسی یەکی گەورەیە بۆ ئەو لاوانەی تازە دەیانەوێ هەنگاوی یەکەمی ژیانیان بنێن بۆ بەرەو سەربەخۆبوون و پشت بەخۆبەستن . بەم بڕینی کۆمەک ویارمەتیە لاوان زەربەیەکی گەورەیان پیدەکەوێ لەجیاتی دەست گرتنیان بۆ بەرەو پێشبردنیان بەپێچەوانەوە ئومیدەکانیان لەگڵ دەنێن و ناچاردەکرێن دووبارە بگەڕێنەوە بۆ ماڵی باوک ودایکیان و پشت بەستنیان پێیانەوە کە ئەوانیش ناتوانن چیدی یارمەتییان بدەن بەهۆی بڕینی یارمەتی پەککەوتەیی و فشارەکانی تری ژیانی رۆژانەیان لە بەرزبوونەوەی کرێ و شتوومەک بەگشتی. 
 ئەمانە و بەرزبوونەوەی نرخی غاز وکارەبا و بەنزین و تەلەفۆن . بەرزبوونەوەی نرخی شمەک لەمەدا نەوەستاوە بەڵکو تەئمینی ئۆتۆمبیلیشی گرتۆتەوە کە بەشێوەیەکی بەرچاو بڕیاریان داوە بەرزی بکەنەوە. لەکاتێکدا نە مووچە زیاد دەکرێ ونەهەقدەستی رۆژانە زیادکراوە بەڵکو نرخی قیتار وشەمەندەفەر وهاتووچۆ زیادی کردوە. کە ئەمانە هەمووی کاریگەری زیادیان هەیە لەسەر ئاستی ژیان وگوزەرانی خەڵک. بەڵام جەنابی بۆریس جۆنسۆن هۆشداری دەدات و دەفەرموێ کە خەڵک نابێ پرتەوبۆڵە ی بێت.

سەرچاوە: ئیڤنینگ ستانداردی لەندەنی ٢٨ی شوبات و گاردیانی ٦ی مارسی ٢٠١٧ 
٦ی مارسی  ٢٠١٧