بەرەو ١٧ی شوباتێکی تر

ڕێبوار ئەحمەد

هاتنەمەیدانی جەماوەری خەڵکی کورستان لە ١٧ی شوباتی ٢٠١١ دژی دەسەڵاتی گەندڵ و تاڵانچی و ستەمگەری حزبە بۆرژواکانی بزوتنەوەی کوردایەتی، بە هۆی ئاستەنگیەکانیەوە نەیتوانی بە ئامانجەکانی بگات و سەرئەنجام سەرکوتکرا. ئەو ئاستتەنگیانە بە کورتی لە چەند رستەدا بریتی بون لە؛ لاوازی رۆڵی چینی کرێکار، سەراسەی نەبون و بەرتەسک مانەوەی لە چەند مەیدانی گشتی چەند شارێکدا، نارێکخراومانەوەی ناڕەزایەتیەکان، گرفتاربونی بە ئاسۆی تەسک و دژەشۆرشی باڵێکی تری هەمان بزوتنەوەی کۆنەپەرستانەی کوردایەتی کە خۆی لە بزوتنەوەی گۆڕان و هاوپەیمانە ئیسلامیەکانیدا بەرجەستەکردبو. ئەوان کە لە سەرەتادا بزوتنەوەکەیان سەرکۆنەکرد، لە هەنگاوی دوەمدا لە ڕێگای بەرەوهەڵدێربردنی بزوتنەوەکەو پەلکێشکردنی بەدوای تاکتیکە سیاسیە فریوکارانەکانی خۆیاندا، لە شاڕێی سەرکەوتن دوریان خستەوەو کردیان بە نێچیری دەزگا سەرکوتگەرەکانی دەسەڵات. سەرئەنجامیش خوێن و خەبات و قوربانی جەماوەریان کرد بە دەستمایەی سەودایەکی حەقیرانە لەگەڵ دوو حزبی دەسەڵاتدار لە پێناو شەریکبونەوەی خۆیان لە دەسەڵات و داهاتی بەتاڵانبراو. تاوەکو ئێستا هەستانەوەی سەرلەنوێی بزوتنەوەی جەماوەری زۆر گران لەسەر خەڵکی کوردستان تەواوبوە؛ ٥ ساڵی تر لە جەورو ستەم و تاڵان و سەرکوت و ملهوڕی بێسنوری حزبەکانی کوردایەتی درێژی کێشا، تا رادەی ئەوەی کە کۆنەپەرستی و تاڵانچێتی ئەم دەسەڵاتە بورژوازیە هەموو سنورو پێوانەیەکی تێپەراندو پەتی سەبری خەڵکی پچڕاند. لەم ماوەیەدا شەریکبونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان و تاقمە ئیسلامیەکان لە دەسەڵات و سامانی بەتاڵانبراو، کە دەست و ناوەرۆکی ئەوانی بۆ خەڵک ئاشکراترکرد، بەڵام مەیسەربونی بەشی ئەوانیش لە تاڵان وبرۆ بە نرخی مەینەتی و داتەکاندنی زیاتری گیرفانی جەماوەری ستەمدیدە تەواوبو. خەڵکی بەدەنگهاتوی کوردستان باشیان لە بیرە دروست لەو کاتەدا کە دەبوو سەرقاڵی خۆئامادەکردبن بۆ هەستانەوەی سەرولەنوێی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی و شۆڕشگێرانە، سەرکردەی بزوتنەوەی گۆڕان سنگی خۆی بۆ ئەوە دادەدڕی کە پێویستە جەماوەر دەست لە ناڕەزایەتی هەڵگرن و ٤ ساڵ شەقامەکان ئارام راگرن و لەبەرامبەر ستەمکاری دەسەڵاتی تاڵانچیدا دەستەو ئەژنۆ دانیشن، بۆ ئەوەی مەرامی ئەوان دەستەبەربێت. خۆشباوەڕی بە بانگەوازەکەی نەوشیروان مستەفا، راستەوخۆ دەستگیرۆیی دەسەڵاتی کرد و رێگای هاتنەمەیدانێکی سەرلەنوێی دژوارتر کرد. هەرچۆنێک بێت وا جارێکی تر دەرگای هاتنەوە مەیدان ئاوەڵا بوە بۆ ئەوەی هەم سنورێک بۆ تاڵان و ستەم دابنرێت و هەم هەنگاوێکی تر لە رێگای پساندنی کۆتی خۆشباوەری بە باڵێکی تری بورژوازی کورد هەڵبگیرێت. ١٧ی شوباتێکی دیکە بە مانای واقعی و بە خێرایی خۆی نزیک دەکاتەوە. گرنگ ئەوەیە دەرسمان لە ١٧ی شوباتی ٢٠١١ وەرگرتبێت و رێگانەدەین هەڵەکان دوبارەبنەوە. فڕوفیشاڵی سەرانی تاڵانچی یەکێتی و پارتی تا ئەو رادەیە ریسواو مایەپوچە کە هیچ پەردەیەکی بەسەرەوە نەماوە پێویستی بە لابردن بێت. هیچ پاساوێک نەماوە بۆ ئەوەی خەڵک بە هات و هاواری فریوکارانەی چاکسازی و پەخشانەوەی ئەفیونی نەتەوەپەرستی بواری ستەم و تاڵانی زیاتر بەوان بدات. سەرانی سەری سەرەوەی ئەم ئەحزاب و دەسەڵاتە روقایمانە دانبەوەدادەنین کە دەیان و بگرە سەدان ملیار دۆلار لە داهاتی ئەم کۆمەڵگایەیان بەتاڵانبردوەو ئەمەش هۆکاری سەرەکی ئەو زەلکاوەیە کە ناویان ناوە “قەیرانی دارایی”، کەچی هۆشداری ئەوە بە خەڵک دەکەن کە دەبێ بە بەڵگەو دیکمێنتەوە لەسەر تاڵان و گەندەڵی و تاڵانچیان قسە بکەن!! هیچ شتێک لەوە رۆشنتر نیە کە ئەم دەسەڵاتە و ئەم دۆخەی کوردستان چاکسازی هەڵناگرێ و پێوستی بە ئاڵوگۆڕی شۆڕشگێڕانە هەیە. ئەوانەی لەسەر کورسی دەسەڵاتەوە فرمێسکی تیمساحی بۆ داهاتی بەتاڵانچوی کوردستان دەڕێژن، ئەوانەی کە لە لوتکەی دەسەڵات و رابەری ئەم حزبانە راوەستاون، خۆیان گەورە تاڵانچی و براگەورەی تاڵانچیەکانی خوارەوەی خۆیانن. بۆیە ناتوانن بە هیچ گەندەڵکارێک بڵێن بەری چاوت برۆیە.

بزوتنەوەی نارەزایەتی بەرەوکوێ؟

ئەمە یەکەمین و گرنگترین پرسیارە کە هەر بزوتنەوەیەکی جەماوەری لەگەڵ بەڕێکەوتنیدا پێویستە وەڵامی رۆشنی بۆی هەبێت. بەبێ وەڵامی رۆشن بۆ ئەم پرسیارە جەماوەر تەنها دەبن بە لەشکری پیادە و پێپیلکانەیەک بۆ ئەوەی بالێکی دیکەی هەمان چینی بورژوازی دەسەڵاتدار بەسەر شانیاندا سەرکەوێت بۆ سەر کورسی دەسەڵات و دەورەیەکی تر لە نەهامەتی دەست پێدەکاتەوە. ئەمە دەرسێکی بەرجەستەی دەیان شۆڕش و بزوتنەوەی جەماوەریە لە جیهان و بە دیاریکراوی شۆرشەکانی ئەم دواییانەی میسرو تونس. هەر ئێستا دیسان بزوتنەوەی گۆڕان و تاقمە ئیسلامیەکان لە کەمینن بۆ تاڵانکردنی خەبات و قوربانیدانی جەماوەری بەدەنگهاتوو. ئەمانە کێشەکانیان لەگەل پارتی دروست لەسەر بەشی خۆیان لە دەسەڵات و داهاتی بەتاڵانبراوە. ئەمانە نەک هیچ رەخنەیەکیان نیە لە دابەشبونی چیانیەتی دانیشتوان لە نێوان دوو ئۆردو کە لایەکیان زۆربەی زۆری دانیشتوانن و نوقمی هەژاری و بێدەرەتانین و ئەوی تریان کەمایەتیەکی کەمی نوقمی سەروت و ژیانی شاهانەن، بەڵکو دروست لە پێناو سازدانەوەی ئەم سیستەمە بە شێوەیەکی پایەدارو هەتاهەتایی پەلەقاژە دەکەن. لە روی سیاسی و کۆمەڵایەتی و باوەڕبون بە ماف و ئازادیە مەدەنیەکان و مافەکانی ژنان و لاوانەوە، ئەم باڵەی بورژوازی زۆر لە دەسەلاتی کۆنەپەرستی ئیستا کۆنەپەرستتر و دواکەوتوترە. ئەمڕۆ دوای ئەوەی کە دەزانن ئەو دەسەڵاتەی لە سێبەرەکەی راکشابون بە تەواوی باری لێژبوە، دیسان دەیانەوێ جێپێی خۆیان لە ناو بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەری بکەنەوەو دیسان ئەم بزوتنەوەیە بەکاربهێنن بۆ مەرامەکانی خۆیان. بەڵام ئەجندەی بزوتنەوەی جەماوەری و ئەجندەی ئەوان دوو شتی تەواو لێکجیاوازو ناکۆکن لەگەڵ یەک. ئەجندەی ئەوان وەکو نوێنەری بەشێک لە سەرمایەدارانی خاوەن کۆمپانیا و سودخۆرو تەلاربەرزەکان، لەو کاتەوە دەست پێدەکات کە چەند مانگ لەمەوبەر بە هۆی ناکۆکیان لەسەر دەسەڵات و داهات لە پرۆسەی سیاسی پەراوێزخران. بەڵام ئەجندەی جەماوەری ناڕازی کرێکارو مامۆستاو کارمەندو لاوان و ژنان و خەڵکی ئازادیخواز، هاتنەمەیدانە دژی ئەم سیستەمە ستەمکارانەیەی دابەشکردنی کارو داهات. هاتنەمەیدانە لە درێژەی هەمان بزوتنەوەی ١٧ی شوبات و خەباتی ٢٥ ساڵی رابردوی جەماوەری کرێکارو ئازدیخوازو لاوان و ژنانی بە دەنگهاتو دژی کوشتاری ناموسپەرستی و سەتەمکاری جنیسی. تێکەڵکردنی ئەم دوو ئەجندەیەو ئەم دوو ریزە زەبرێکی کوشندەو وێرانکەر دەبێت بۆ بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەری. بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی جەماوەری دەتوانێ ئەمجارە بەسەرکەوتن بگات و لە هەنگاوی یەکەمدا پاشەکشە بە بورژوازی چاوچنۆکی کوردی بکات و بەشێک لە مافە سەرەتاییەکانی جەماوەر لە چنگی ئەوان دەربهێنێت و بەم جۆرەش هاوسەنگی بە قازانجی ئاڵوگۆڕی شۆڕشگێڕانە بگۆریت و ئاسۆیەکی گەش بخاتەرو بۆ ئاڵوگۆڕی ریشەیی لەم کۆمەڵگایەدا. بەڵام ئەمە مەرج و گرەوی خۆی هەیە. بەرلە هەرشت ریزی سەربەخۆو خۆجیاکردنەوەی پێویستە لەو حزب و بزوتنەوە بۆرژوازیانەی کە نەک لە نەهامەتی و بێدەرەتانی و ستەمکێشی جەماوەر، بەڵکو لە بەشی خۆیان لە دەسەڵات و داهات ناڕازین. ئەگەر دڵی خۆیان رازی بکرێت، دیسان بانگەوازی خەڵکی برسی و بێدەرەتان دەکەن بۆ ئەوەی شەقام ئارام راگرن و دەستەوئەژنۆ لە ماڵی خۆیاندا سکهەڵگوشن. وە ئەگەر پێویست بکات ناڕەزایەتی جەماوەری بە ئاژاوەگێری تاوانبار دەکەن و لە سەرکوتکردنی بە دڵ و بە گیان بەشداری دەکەن. ئەمە دەرسێکە بە نرخێکی زۆرگران لەسەر خەڵکی کوردستان بەدەستهاتوەو لە بیرکردنی نەک هەڵە بەڵکو خەتایەکە لێبوردن هەڵناگرێت. ئەرکێکی گرنگی رابەران و هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەی ناڕزایەتیە ئەم راستیانە بۆ جەماوەری ناڕازی رونکەنەوەو بوار بە تێکەڵبونی ئەم ئەجندەو ریزە جیاوازانە نەدەن. “بروخێ بروخێ”ی ئەم باڵەی بورژوازی کورد نە بەڵگەی شۆڕشگێڕی و نە بە مەبەستی روخاندنی هیچ دیوارێکی ئەم دۆخ و سیستەمە ستەمکارانەیە نیە، بەڵکو تەنها بۆ بەکارهێنانی هێزی برسیەکانە بۆ ئەوەی تاقمێک تاڵانچی و سەرمایەداری خاوەن کۆمپانیا لەسەر کورسی لابەرن و تاقمێکی دیکەی سەرمایەدارو خاوەن کۆمپانیا لەسەر کورسی دەسەڵات و بیرە نەوتەکان دابنێن. بزوتنەوەی جەماوەری برسی و بێدەرەتان و ئازادیخواز بە دور لە لاف و گەزافی فریوکارنەی ئەوان پێویستە خشت بە خشت و هەنگاو بە هەنگاو بەدیلی خۆی بنیاتبنێت. لەگەڵ ئەوەی کە نابی هیچ گومان و خۆشباوەریەک لە پێویستی هەڵپیجانی ئەم دەسەڵاتە بکرێت، هەروەها لەگەڵ ئەوەی کە نابێ یەک ساتیش دەرفەت بە دەسەڵات بدرێت لە بردنە پێشی سیاستی برسیکردن و داتەکاندی گیرفانی ستەمکێشان و پێشێلکردنی ئازادیەکان، لە هەمانکاتیشدا نابێ هیچ هەنگاو و کردەوەیەک بخرێتە دەستورەوە کە ئاکام و ئەنجامەکانی لە دەستی خودی بزوتنەوەکەو رابەرانیدا مسۆگەر نەبێت. واتە دروست وایە دەست ببرێت بۆ تاکتیک و هەنگاوێکی کارسازو “رەنگە بە رواڵەت بچوک دەرکەوێت” کە بتوانێ دەسکەوتی مەلموس و هاوسەنگی هێز بە قازانجی بزوتنەوەی جەماوەری مسۆگەربکات و فەزا بۆ بردنە سەری ئامادەیی شۆڕشگێڕانە بخوڵقێنی، نەک تاکتیک و هەنگاوێکی بە رواڵەت گەورەو لە راستیدا سەرچڵانە کە ئاکامەکەی یان سەرکوت یان سەرکەوتنی باڵێکی تری ستەمکاران بێت بۆ سەر کورسی دەسەڵات. لەم روانگەیەوە ئاستی ئێستای بزوتنەوەی ناڕەزایەتی بەپێی هاوسەنگی هێز و ئاستی رێکخراوبون و دەرکەوتنی رابەری سەربەخۆو شۆڕشگێڕانە….. بزوتنەوەیەکە بۆ سەپاندنی خواستە دەستبەجێکانی جەماوەری ستەمکێش بە جۆرێک کە زامنی باشکردنی ژیان و گوزەران و خزمەتگوزاریەکان و ئازادیە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکان بکات، زامنی بوژانەوەی باوەڕو ئومێدی شۆڕشگێڕانە و هاوکات قوڵکردنەوەی قەیرانی دەسەڵاتی بورژوای و نابودکردنی ئەو تەلیسم و بەها پوچانەبێت کە بە ناوی موقدەساتی ئیلاهی و قەومیەوە دەرخواردی خەڵکی دەدەن. بۆ نمونە لەم بارەیەوە پێداگری لەسەر دانی دەستبەجێ و بێدواکەوتنی موچەکان و زیادکردنیان بەپێی ئاستی گرانی ئێستا، دابینکردنی سەرجەم خزمەتگوزاریە کۆمەڵایەتیەکان وەکو ئاو و کارەبا و تەندروستی و سوتەمەنی، بیمەی بێکاری، ئازادی سیاسی و رێکخراوبون و خۆپیشاندان بەبێ داتاشینی قەیدو بەند، دادگایی تاوانبارانی سەرکوتەکەی ١٧ی شوبات، ئاشکراکردنی داهاتە بەتاڵانبراوەکان و گێرانەوەیان و دادگایی ئاشکرای تاڵانچیان، دەست لە کارێیشانەوەی کاربەدەستانی تێوەگلاو لە تاڵانی و هاتنەخوارەوەی مسعود بارزانی لە کورسی دەسەڵات بە تاوانی ئەوەی رۆڵی سەرەکی بوە لە خوڵقاندنی ئەم زەلکاوە، …دەتوانن ئەو خواستانە بن کە لە ئیستادا پێداگریان لەسەر بکرێت.

پێویستی رێکخراوبون

رێکخراوبونی ئەم ریزە سەربەخۆیە بۆ ئەوەی بتوانێ وەکو جەستەیەکی بەهێزو یەکپارچە بە یەکجار ئیرادە بکات و بەیەکجار بجوڵێت، مەرجێکی سەرەکیە بۆ چونەپێش و سەرکەوتن. ئێستا کاتی ئەوەیە کە کۆبونەوەو میتینگ و مانگرتنەکانی ئەم رۆژانە بکرێنە دەرفەت بۆ بەرپاکردنی رێکخراوە جۆراوجۆرەکان، لە هەموو گەڕەک و ناوەندێکی کارو خوێندن دەستەکان پێکبێن بۆ سازدانی جەماوەر و هاودەنگکردنیان لەسەر خواست و هەنگاوەکان، دامەزراندنی شوراکان و چۆنیەتی رێکخستنی کاروبارو خەبات و ژیانی کۆمەڵایەتی خۆیان و دەرهێنانی لەدەست دام و دەزگا بیروکرات و گەندەڵ و وێرانکارەکانی حزبە بورژوازیەکان. لەم بارەیەوە دەستپێشکەری هەڵسوڕاوان و پێشڕەوان یەکجار پێویست و حەیاتیە. لە هەر جێگایەک پێویستە هەنگاوی گونجاو لەگەڵ ئاستی ئامادەیی جەماوەر و هاوسەنگی هێز لە نێوان جەماوەو دەسەڵات دیاری بکرێت. بۆ نمونە لە ناوچەی دەسەڵاتی پارتی ئاشکرایە کە هاوسەنگیەکە نالەبارترە، بەڵام تەلیسمەکان خەریکن دەشکێن و هەر ئێستا کاتی ئەوەیە لە هەموو ناوەندو گەڕەکەکان دەستەکانی سازدانی ناڕەزایەتی پێکبێن، بە شێوەی کارسازو گونجاو بەدور لە ریسک و دروشمی سەرچڵانە و شێوازی روبەڕوبەوەی پێشوەخت، کاری خۆیان بکەن و خۆیان لەگەل جێگاکانی تر هاوئاهەنگ بکەن. بەڵام نابێ گومان لەوە بکرێت کە خەبات بەبێ رێکخراوبون بە ئاکامی خۆی ناگات.

رۆلی پێشرەوی چینی کرێکار

ئەوەی لە هاتنەمەیدانەکانی تا ئێستادا خاڵێکی لاوازی بەرجەستەیە، لاوازی یان نادیاری رۆڵی چینی کرێکارە. ئەم خەباتە بەبێ رۆڵی پێشڕەوانەی چینی کرێکار نەک هەر ناتوانێ ئاڵوگۆڕێکی ئەوتۆ بەدیبهێنێ، بەڵکو زۆر ئەستەمە بتوانێ داخوازیە سەرەتاییەکانیشی بەدەستبهێنێت. هەرچەندە قسەکەرانی بورژوازی و رۆشنبیرانی توێژە ناوەنجیەکان دەیانەوێ لە دۆخی ئیستای کوردستاندا رۆڵی چینی کرێکار نادیدە بگرن و تەشەری لێبدەن، هەروەها سەرباری هەموو ئەو وێرانکاریانەی بورژوازی تاڵانچی کورد لە روی ئابوریەوە بەسەر ئەم کۆمەڵگایەی هێناوەو بەشێکی یەکجار زۆر لە چینی کرێکاری بێکارو پەرتەوازەو بەشێکی بەرچاویشی ناچار کردوە ببن بە زەخیرەی میلیشیاکانی خۆیان، بەڵام هێشتا ئەوە چینی کرێکارە کە گەورەترین زەبری هەیە بۆ بەچۆکداهێنانی ئەم دەسەڵاتە ستەمکارە. تەنها هەڕەشەیەکی کرێکارانی کۆمپانیا نەوتیەکان بەسە بۆ ئەوەی ئاستی ئەم زەبرە بەرجەستەبێت. کرێکارانی ناوەندە جیاجیاکان پێویستە بێدرەنگ بە رۆڵی پێشڕەوانەوە لە ئاستی ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیەدا دەرکەون. بە داخوازی و دروشم و ریزی رێکخراوی خۆیانەوە ئاسۆیەکی پرشنگدار بەڕوی ئەم بزوتنەوەیەدا بکەنەوەو بیکەن بە هەنگاوێک لە ریگای پساندنی کۆتی ئەسارەتی سەرمایەدا. ئەرکی رابەران و هەڵسوڕوانی بزوتنەوەی کریکاری و کۆمۆنیستیە بۆ وەلانانی ئەم خاڵە لاوازەوە دەستبەکاربن.

خەتی سیاسی تاکتیکی

ئەمرۆ ئەوە بوە بە باوەڕو بۆچونێکی هەمەگیر لە ئاستی زۆر فروانی جەماوەریدا کە حزبە دەسەڵاتدارەکان بە هەموو جۆرێک ئیمتحانی خۆیانداوەو ئیتر نەک هەر بە هیچ جۆرێک جێگای ئومێدنین بۆ دەرهێنانی کۆمەڵگای کوردستان لەو هەموو قەیران و نەهامەتی و گێژاوەی کە دەسەڵات و سیاسەتەکانی ئەوان خوڵقاندویانە، بەڵکو خەڵک بە دروست خوازیاری هەڵپێچانی ئەم دەسەڵاتە و دادگایی کردنی سەرانیانە. ئەمە ئەنجامی هوشیاریەکی سیاسیە کە بە نرخی چارەکە سەدەیەک لە جۆرەها نەهامەتی و کارەسات بەدەست هاتوە. ئەگەر دیسانەوەش ئەم جەماوەرە ناچاربکرێنەوە بۆ دەورەیەکی تر تەحەملی ئەم دەسەڵاتە بکەن، ئەمجارە هۆکاری سەرەکی نەک لە خۆشباوەڕی وەکو سەرەتای نەوەتەکان، بەڵکو ئەنجامی نائامادەییە بۆ هەڵپێچانی. کەواتە لەم ئاستە گشتیەدا حوکمی دروستی جەماوەری ستەمدیدە لەسەر ئەم دەسەڵاتە ئاشکرایە. بەڵام چونەپێش لە جێبەجبەجێ کردنی ئەم حوکمە و لەوەش گرنگتر بەرپاکردنی ئایندەیەکی باشتر، هەم پێویستی بەوەیە بەدیلێکی شۆڕشگێڕانە و بەرچاورۆشنیەکی زیاتر لە ئاستی جەماوەریدا پێگەیەکی بەهێزی هەبێت، هەم تێپەڕاندنی سەرکەوتوانە لە هەر هەنگاوێکدا تاکتیکی کارسازو گونجاوی دەوێ. ئەمەی دوەمیان رۆڵی زۆریشی هەیە بۆ فەراهەم کردنی ئەوەی یەکەمیان. کارکردن و پیادەکردنی ئەم تێڕوانینە، ئامادەکاری بە کردەوەیە بۆ ئاڵوگۆڕی شۆڕشگێڕانە و پشتکردنیش لەمە، فەرامۆشکردنی ئەو ئامادەکاریەیە. بۆیە لێرەدا پێویست دەکات بڕێک وردتر لەسەری بڕۆین. تاکتیکی گونجاو پێویستە لە هەر هەنگاوێکدا بەپێی هاوسەنگی هێز، ئاستی توانای بزوتنەوەکە، رادەی رێکخراوبونی، رادەی مسۆگەربون و دەرکەوتنی رابەریی سەربەخۆی، رادەی جێکەوتنی ئاسۆو سیاسەتی شۆڕشگێڕانە بەسەریدا…زامنی بەرەوپێشەوەچون و هەر بەم پێیەش پێداویستیەکانی هەنگاوی دواتری بڕەخسێنێ. نابێ پێش ئەوەی ئامادەییەکانی هەنگاوێک رەخسابێت بخرێتە دەستورەوە. بە تایبەتی دورگرتنی بزوتنەوەکە لەو شێوازو روبەڕوبونەوانەی کە رەنگە دەسەڵات بۆ پەیداکردنی بەهانەی سەرکوت، یان باڵەکانی تری بورژوازی بە مەبەستی فشارهێان بۆ دەسەڵات و کردنەوەی رێگای بەندوبەست، دەستپێشخەری بۆ بکەن. هەروەها دیاریکردنی داخوازیەکان بە جۆرێک کە توانایی بە کردەوەی بزوتنەوەکە لە ئاستی سەپاندنیاندابێت، لایەنێکی تری ئەم مەسەلەیەن. داخوازیەک کە بەرزدەکرێتەوە بۆ ئەوەیە کە دەسەڵات ناچاربکرێت بە جێبەجێکردنی. کەوایە بەدیهاتنی سەرکەوتنێکە و کارایی دەبێت لەسەر رەوتی پێشڕەوی بزوتنەوەکە، پێچەوانەکەشی کاریگەری پێچەوانەی دەبێت، بۆیە ناکرێ یاری بە دروشم بکرێت. ئەم رۆژگارانە لە زۆر ناوەندی کارو خوێندن کار راگیراوە، هەڕەشەی مانگرتنی ناوەندەکانی تریش لە ئارادایە. هەر ئێستا خەریکە ساڵێک لە خوێندنی دەیان هەزار خوێندکار بە فیڕۆ دەڕوات. دەسەڵاتی گەندەڵ نەک هەر خەمی ئەمەی نیە بەڵکو خۆی مەڵاسداوە ئەمە بکاتە هۆکارێک بۆ ئەوەی هەزاران خانەوادەی ئەو خوێندکارانە بکات بە گژی ماموەستایان و نارەزایەتیەکاندا. ئەمە جگە لەوەی کە بە فیڕۆچونی ساڵێک بۆ هەزاران خوێندکار پێویستە خەمی گەورەی بزوتنەوەیەک بێت کە دەیەوێ ئایندەیەکی گەشتر بۆ ئەم کۆمەڵگایە دابین بکات. هەروەها ئەگەر سبەی نەخۆشخانەکان و خزمەتگوزاریە سەرەتاییەکانی ژیانی خەڵک بە تەواوی رابگیرێت، کارەسات بەرپادەبێت. دەسەڵات خەمی نیە و تەنها لە بیری ئەوەدایە خەتاکەی بخاتە ئەستۆی مانگرتوان و جەماوەر دوشەقە بکەن ە بیانکەن بەگژی یەکتردا. هەڵسوراوان و رابەرانی بزوتنەوەت جەماوەری پێویستە هەم خەمی ژیانی خەڵک و هەم خەمی یەکڕیزی جەماوەری ستەمدیدەیان هەبێت. کەوایە گونجاونیە ئەو ناوەندانەی کارەکانیان راستەوخۆ بە ژیانی رۆژانە و لە راوەستان نەهاتوی خەڵکەوە پەیوەستە رابگیرێن بە تایبەتی بۆ درێژماوە یان کاتی نادیار. پێویستە لە هەموو حاڵێکدا لانی کەمی خزمەتگوزاریە پێویستەکانی ژیانی رۆژانەی خەڵک لەبەرچاوبگیرێت، مانگرتنی گشتی بۆ کاتێکی کورت و دیاریکراو کارسازو گونجاوە، بەلام بۆ درێژماوە دەبی پێویستیە سەرەتایی و لە راوەستان نەهاتوەکانی ژیانی رۆژانەی خەڵک لەبەرچاوبگیرێن و شێوازی گونجاوتری خەبات بگیرێتەبەر. ئێستا کاتی ئەوەیە کە هیچ ناوەندێکی کار داهاتی ناوەندەکەی خۆی نەدات بەم دەسەڵاتە گەندەڵە، لە جیاتی ئەوە داهاتەکانیان پێویستە بخرێتە بەردەستی دەستەکانی نارەزایەتی جەماوەری و بۆ خەرجی دابینکردنی لانی کەمی خزمەتگوزاریە زۆر پیویستەکان تەرخان بکرێن. هەروەها پێویستە مامۆستایان پلانێکیان هەبێت کە هەم ناڕەزایەتیەکان بەردەوام و هەم ساڵی خوێندنی خوێندکاران بە فیڕۆنەچێت. بەم جۆرەش دەتوانن هەزاران کەس لە خوێندکاران و خانەوادەکانیان بخەنەپشتی خەبات و داوا رەواکانی خۆیان. یادی هاتنەمەیدانی ١٧ی شوباتی ٢٠١١ دژی ئەم دەسەڵاتە گەندڵ و تاوانکارە نزیک دەبێتەوە، کاتێکیش بەدەستەوە ماوە بۆ ئەوەی ئەم بزوتنەوە جەماوەریە سازو ئامادەو یەکدەست بکرێت و لەو یادەدا پەیامێکی توکمەو شایستە بدات بە گوێی ئەم دەسەڵاتەدا. بۆ نمونە مانگرتنی سەرتاسەری لە کوردستان بەرپابێت لە دەوری خواستە دەستبەجێکان. دەرەوەی وڵاتیش وەکو هەمیشە دەتوانێ و پێویستە مەیدانێکی گەرم و گرنگی ئەم بزوتنەوەیە بێت.

١٠ی شوباتی ٢٠١٦