hkkurdistan
ئۆکتۆبەر: لە کۆتایی مانگی تەموزدا و بۆماوەی چەندرۆژ لایەنگرانی موقتەدا سەدر بینای پەرلەمانی عێراقیان داگیرکرد. ئەوەش دوای ئەوە هات کە لایەنی نەیاری؛ واتە چوارچێوەی هەماهەنگی هێزە شێعەکان بڕیاربوو حکومەت بەبێ ئەوان پێکبهێنن! ئەوکارەی موقتەدا سەدر لەلایەکەوە پیشاندانی هێز بوو، هاوکاتیش وەکو تاکتیکێك بەکاربرا بۆ رێگاگرتن لە کۆبونەوەی پەرلەمان و بەئاکام گەیاندنی پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆکی کۆمارو دواتریش پێکهێنانی حکومەت! ئێوە چۆن سەیری ئەم ڕوداوە دەکەن؟
خسرەو سایە: ڕیشەی ئەم ڕووداوانە لەو قەیرانە سیاسی و حکومەتیەدایە کەهێزە بۆرژوایەکان و باڵەکانی شیعەی خستۆتە بەرامبەر بەیەکەوە. قەیرانێک کەخۆی لەبونیادی پێکهاتنی حکومەتێکدایە کەئەمریکا بەناوی دیموکراسیەوە، لەسەر بنەمای بەشبەشێنەی قەومی و تایفەگەری و هێزی میلیشیاییان دایمەزراند. حکومەت و سیستەمێك کە سەراپا ناکۆکە لەگەڵ ئومێدو ئارەزوو و خواستەکانی جەماوەری زەحمەتکێشدا، هەرزوو کەوتە دژایەتیکردنی ناڕەزایەتیەکانی خەڵک کە بۆ نان و کارو ئەمنیەت و ئازادی مەیدانی شارەکانی گرتەوە. ڕوداوەکانی ئەم دواییانەی عێراق و ئەو هەڵسوکەوتانەی کە ڕەوتی سەدر گرتیەبەر، دەورەیەکی تر لە کێشمەکێشەکانی باڵەکانی بۆرژوازی بەقەومی و تایفەگەریەوە، نمایش دەکات بۆ یەکلاکردنەوەی ئەو قەیرانە حکومەتیەی کە لەعیراقدا ساڵانێکە لەئارادایەو لەبەڕێوەبرنی کۆمەلگاو وەلامدانەوە بە خواست و مەسەلەکانی جەماوەر ڕووبەڕوی ناکامی و بنبەست بۆتەوە.
لەسەرێکیترەوە ئەم ڕووداوانە، بەدوای هەلبژاردنی پەرلەمانی عێراق و شکستی هەولەکانی بۆرژوازی بەپشتیوانی ئەمریکا بۆ پێکهینانی حکومەتێکی تازە، سەری هەڵداوە. بەتایبەتی کە کۆتاییهاتنی شەری داعش و جەنگی بە وەکالەت، بۆرژوازی عێراقی خستەسەر ڕێچکەی پێکهێنانی حکومەتێک کە کۆتایی بەبەشبەشینە بهێنی و هێزە میلیشیاییەکان دەستکۆتا بکرێن. حکومەتێکی پایەدار کە لانیکەم بتوانێ دەسەڵاتەکانی بەسەر کۆمەلگادا جیگیر بکاو فەزای ئارام لەبەردەم بازاڕی کارو سەرمایەو ڕوتێکردنی سەرمایەی دەرەکی لەبازاڕی جیهانیەوە ئامادەبکات. خودی دروشمەکەی سەدر”حکومەتی زۆرینەی نیشتمانی” لەبەرامبەر نەیارەکانیدا، کەخوازیاری “حکومەتێکی تەوافقی” بوون ئەم ڕاستیە دەردەخات. بەلام پێکهێنانی حکومەتێکی مەتڵوب بۆ بۆرژوازی لەعیراقدا، کەکۆتایی بەبەشبەشێنە بهێنی، لەدۆخێکدا کە نفوزی ئیران و تورکیا لەعێراقدا لەئارادایە، بەدڵنیایەوە، ڕەوتگەلێک دەخاتە بەردەم تەنگانەوە و دەبێ لە هاوکێشەی هیزەکان بکرێنەدەرەوە وەیا پاشەکشەیەکیان بەسەردا داسەپێندرێت، کە هەرگیز لایەنەکانی تر لەوانە “چوارچیوەی هەماهەنگی و حەشدی شەعبی” ئەمە قەبوڵ ناکەن. نەتوانینی سەدر لەپێکهێنانی حکومەتی زۆرینەی نیشتمانیدا و پاشان کشانەوە لەپەرلەمان وئینجا هەولەکانی مالیکی وحەکیم و تالەبانی لەچوارچیوەی هاوئاهەنگیدا بۆ پێکهێنانی حکومەت، کەکاردانەوەی ڕەوتی سەدری لێکەوتەوە، خۆی نیشانەی ئەم دۆخە و توندوبوونەوەی کێشمەکێشی لایەنەکانە لەجەرگەی ئەو قەیرانە حکومەتیەدا کەئاماژەمان پێکرد.
ئۆکتۆبەر: ئایا ئێوە پێتانوایە ئامانجی ڕاستەقینەی موقتەدا سەدر بەرگری لە مافەکانی خەڵک و دژی گەندەڵی حکومەتە یاخود هێزنیشاندان بووە بە نەیارەکانی و شەڕیان لەسەر دەسەڵاتە؟ ئایا بەڕای ئێوە پەیامەکەی گەیشتوە بۆیە کۆتایی بەو خۆپیشاندان و هیزنواندنە هێنا، یاخود مەترسی رودانی شەڕی ناوخۆ لەناو هەردوو بەرەی نەیاردا، یاخود هەڕەشەکانی ئێران لە موقتەدا کۆتایی بەو وەزعە هێنا؟
خسرەو سایە: هەر حزبێکی بۆرژوازی بۆ بردنەپێشەوەی سیاسەتەکانی، بەناوی خەڵک و خواستەکانیانەوە کاردەکات. موقتەدا سەدر کەخۆی کۆرپەی باوەشی سیستەم و دەسەڵاتێکەو خۆی قاچی لەو گەندەڵی و تاڵانیەدایە کە لایەنەکانی بەشدار لەپڕۆسەی سیاسیدا لەسەری دەلەوەڕن، ناتوانێت بەدەربێت لەو تاوان و سەرکوت و گێژاوە ئەمنیەی کە لەعێراقدا هەیە. ڕەوتی سەدر کە وەزیری لەحکومەتدا هەبوەو دەیان بەڕیوەبەرایەتی لەدەستدایە و خاوەنی هێزی چەکدارو “سەرایای سەلام”ە و ئیمکاناتێکی دارایی لەبەردەستە و ئەمریکاو دەوڵەتانی عەرەبی پشتیوانی لیدەکەن، بەم حاڵەوە بەشێک بووە لەسەرکوتکردنی ناڕەزایەتیەکانی جەماوەر، بەتایبەتی لەراپەڕینی تشریندا، کاتێک “کلاو شینەکان”ی بەردایە خۆپیشاندەران، چۆن دەتوانێت لە گەندەڵی و تاوانو سەرکوتگەری خۆی ڕەهاکات. بەدڵنیایەوە ئەو ئیدعایانەی کەسەدر دەیکات، لەدژی گەندەڵی و ئەو بێمافیەی کە دەسەڵاتداران و لایەنە قەومی و تایفەگەریەکان و هێزە میلیشیایەکانیان بەسەر خەڵکدا دایانسەپاندووە، تەنها پڕوپاگەندەیەکی پێچەوانەیە بۆ پاساوی جەنگێک کە لەسەر دەسەڵات بەڕێیخستوە، ئەمەش هیچ پەیوەندێکی بە بنبڕکردنی گەندەڵی وتاوان و دابینکردنی خزمەتگوزاریەکان و مافەکانی خەڵکەوە نیە. لەراستیدا ئەم پڕوپاگەندانەو ئەم کردەوانەی سەدر لەبنەڕەتەوە کودەتایەکە بەسەر ناڕەزایەتیەکانی جەماوەری ناڕازی و برەودانە بەخۆشخەیاڵی لەنیویاندا و هەوڵێکە بۆ بەلاڕێدابردنی خەباتی جەماوەری کەدەسەڵاتی ئێستای کردۆتە نیشانە.
لەبارەی ئەگەری رودانی شەڕی ناوخۆشەوە، بەدڵناییەوە ئەمە یەک مەترسی و ئەگەرە، بەلام لەئێستادا کەهەموو لایەنەکان ڕایانگەیاندووە پشتیوانی لە”گۆرانکاری مەدەنی و ئاشتیانە” دەکەن، بەڵگەیە بۆئەوەی کەباڵەکانی بۆرژوازی نایانەوێت بەشێوەی چەکداری بکەونە بەرامبەر بەیەکەوە، بەتایبەتی کەنارەزایەتی جەماوەری لەمەیداندایە ودۆخی ناهەمواری ژیان و گوزەرانی خەڵکی زەحمەتکێش بوار بە ئەگەری هەڵایسانی شەری نیوخۆ نادات. نابێ ئەوەش لەبیر بکەین دۆخی عێراق کەبەشێکە لەدۆخی ناوچەکە، لەئێستادا هەموو دەولەتان لەپێشیانەوە ئەمریکاو ئەوروپا وسعودیە وقەتەر، لەوخالەدا هاوبەشن ئەویش گێرانەوەی سیستەمێکی ئەمنیە بۆ ناوچەی کەنداو کەعیراق تێدا میحوەرە، تا ئارامی لەبەردەم جوڵەی سەرمایەکاندا دابین بکات. ئەمە بەومانایەی کەهەمولایەک لەهەوڵی ئەوەدان پێش بەجەنگ و نائارامی زیاتر بگرن و بەشیوەیەک لەشیوەکان عیراق وناوچەکە لە پێکدادان و نائارامی دوربخەنەوە.
لەپەیوەند بەدوا بەشی پرسیارەکەتانەوە، بەدڵنیایەوە ئێران کاریگەری لەسەر دۆخی عێراق هەیە. هەرەشەکانی لەموقتەدا سەدریش پێموایە بۆئەوەیە دۆخەکە قوڵتر نەکاتەوەو سنورێکی بۆدابنێت تا لایەنەکان لەسەر ڕیگاچارەیەک ڕیکبکەون. سەرەرای هەوڵەکانی ئەمریکاو ئێران کە هەردولایان دەیانەوێت دۆخەکە ئارام بکەنەوەو لەو قەیرانەی دەسەڵات تێیکەوتووە دەرچن، بەڵام ئەو کێشە ئابوری و سیاسیانەی کەیەخەی بەحوکمەتی عێراق گرتوە و ئەو ناکۆکیانەی کەلەنیوان باڵەکانی بۆرژوازیدا هەیە سادە نییە کۆتایی بە کێشمەکێشەکانی ئێستا بهێنێت.
ئۆکتۆبەر: لەئێستادا رەوتی سەدر پێشنیاری دوبارە هەڵبژاردنەوەی پەرلەمان دەکات، تاچەند ئەم ڕێگا چارەیە چانسی هەیە سەربگرێت؟ ئایا هەڵبژاردنەوەی پەرلەمان دۆخەکە چارەسەردەکات؟
خسرەو سایە: ئاماژەکان تائێستا وانیشان دەدات کەبەشێک لەلایەنەکان پێشوازیان لەپێشنیارەکەی سەدر بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختە کردوەو ئەوانەی تریش ڕاشکاوانە دژایەتیان دەرنەبڕیوە. تەنانەت خودی ئەمریکا خۆیی و نوێنەری نەتەوەیەکگرتوەکانیش،”بلاسخارت” ئەم داوایەی سەدریان ڕەت نەکردۆتەوە. ئەمەش ئاماژەیەکە بۆئەوەی کە پێشنیاری “هەڵبژاردنی پێشوەختە” بۆ ڕاکێشانەوەی سەدرە بۆ نێو پڕۆسەی سیاسی و خاوکردنەوەی کێشمەکێشی لایەنەکان و گەیشتنە بەدانوسان و تەوافق. بائەوەش بڵێم کە لەبەرنامەی ڕەوتی سەدر دا نیە شۆڕش بەسەر گشت ئەو سیستەم و دەسەڵاتەدا بکات، کەخۆی بەشێکە لێی. باسی چاکسازی کەڕۆژانە لەدەمی سەدرەوە ڕادەگەیەندرێت، هەرئەو سیاسەتەی لێدەردێت کە بەتەوافق بگات لەگەڵ نەیارەکانیدا.
بەلام ئەوەی کە “هەڵبژاردنی پێشوەختە” دۆخەکە چارەسەردەکات یان نا، بەبڕوای من لەئەگەری قەبولکردنی ئەم پێشنیارەی سەدردا، لەلایەن هەموو لایەنەکانەوە، ئەوا ئەو ململانێی و کێشمەکێشەی کە لەسەر دەسەڵات هەیە دەباتە قۆناغیکی ترەوەو ئەمجارە لەسەر یاسای هەڵبژرادن، پێکهاتی کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان و کاتو شیوازی هەڵبژاردنەکە دێتە ئاراوەو مەعلومیش نیە کەلەڕووی یاساییەوە، (لەکاتێکدا کە حکومەتی کاربەڕێکەر و سەرۆک کۆماری ماوەبەسەرچوو لەئارادایە)، چۆن ئەم بابەتە پینەدەکەن. بەدڵنیایەوە هەڵبژاردنی پێشوەختە نەکێشە سیاسیەکان و نە ئەو قەیرانە حکومەتی و ئابوریەی بۆرژوازی و چینی دەسەڵاتدار لەعێراقدا تێیدا چەقیوە، چارەسەر ناکات. بەبروای من هەڵبژاردنی پێشوەختە زیاتر پڕۆژەیەکە لەبەرامبەر ئەو بزوتنەوە نارەزایەتیەدایە کە لەدژی سەرتاپای دۆخەکە بۆ خواستی نان و کارو خزمەتگوزەرانی، ڕۆژانە یەخەی دەسەڵاتی گرتووە، تا لەچاوەروانیدا بەدیار هەڵبژاردنەوە ڕای بگرێ و گیرۆدەی بکات بەخۆشخەیاڵی.
ئۆکتۆبەر: بێگومان هەر گۆڕانکاریەك لە بارودۆخی سیاسی عێراق، ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر بارودۆخی سیاسی و پرسی دەسەڵات لە کوردستان هەیە. لەئەگەری قوڵبونەوەی کێشەکان و تێكچوونی بارودۆخی سیاسی و ئەمنی عێراق کاریگەری ڕاستەوخۆ ناکاتە سەر دۆخی سیاسی کوردستانیش. بەتایبەتی کاریگەری خراپ لەسەر ژیان وبژێوی خەڵك؟
خسرەو سایە: بەدڵنیایەوە تێکچون وخراپبوونی دۆخی عیراق و ئەو قەیرانە حکومی و ئابوریەی کەهەیە، هەروەها ئەو کێشمەکێش و ناکۆکیانەی کەلەئێستادا لەنیوان ڕەوتی سەدرو چوراچیوەی هاوئاهەنگیدا، خۆی دەرخستوە، کوردستانی لێبەدەرنابێت. لەڕویەکەوە ئەم رووداوانەی بەغدا، دەبێتەهۆی پەککەوتنی جوڵەی بازرگانی و هێنان و بردنی کاڵا لەهەردو سەرەوە، ئەمەش بازاڕ سست دەکاو دەیخاتەحاڵەتی چاوەڕوانیەوە. هەروەها بەهۆی کێشەی نەناردنی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حکومەتی عیراقەوە، مەسەلەکانی وەک موچەی فەرمانبەران، دەرمان و پیویستەیە تەندروستیەکان و خۆراکی مانگانەو.. هتد رووبەڕوی گرفت دەکاتەوە.. یەکێک لەئاکامەکانی ئەمانەش سەرهەڵدانی گرانی و بێبازاڕی و زۆربوونی بێکاریە. لەڕووی سیاسیشەوە ئەم دۆخەی ئێستا کە لەعیراقدا هەیە، قاچی ئەحزابی ناسیونالیست و بگرە لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکانیشی تێدایە و ناچاریان دەکات لەدەوری هێزە عیراقیەکان ڕیز ببەستن ودابەش ببن بەسەر لایەنە ناکۆکەکاندا. هەرئێستا بەهۆی ئەوەی کەسەدر لەپەرلەمان کشاوەتەوە، پارتی گیرۆدەکردوە بەچاوەڕوانی، چونکە ئەو هاوپەیمانێتیەی کە لەگەڵ حەلبوسی و سەدردا هەیبوو، کەوتۆتە حاڵەتی نەمانەوە. قسەکانی ئەم دواییەی فازل میرانی و ڕەخنەکانی لەسەدر، بەڕۆشنی ئەو نیگەرانیەی پیوەدیارە کەچۆن بارزانی و پارتی لەچاوەڕوانیدا کات دەکوژن. یەکیتی نیشتمانیش کە بەرلەڕووداوەکان کەوتوبوە شوینی پۆستی سەرۆک کۆمارەوە و ئامادەنەبوو بەڕێکەوتن لەگەڵ پارتیدا، ئیستا پاڤڵ تاڵەبانی لەگەڵ مەسعود بەرزانی کۆدەبێتەوە تا”هاوهەڵویستی لەگەڵ پارتیدا” بەدەستبهێنی.
بەجیا لەمانە حزبەکانی دەسەڵات کە باس لەستراتیژ”ی خۆیان لەبەغدا” دەکەن ولایەنەکانی تریش “ڕیگای بەغدا” بەچارەسەر دەزانن، بەهۆی ئەم ڕووداوانەو توندبوونەوەی ناکۆکی نێوان باڵەکانی شیعەوە، دەستێکیان کەوتۆتە ئەملاو دەستێکی تریان کەوتۆتە ئەولا. بەمەش قەڵشتی نیوانیان قوڵتر دەبێ و زەحمەتە بتوانن لەسەر کێشەکانی کوردستان لێکنزیکببنەوە. لەلایەکی ترەوە لەئارادابوونی کێشەکانی هەریم و بەغدا، لەوانە مەسەلەی نەوت و گاز، دەخاڵەتی تورکیاو ئیران، کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان، مەسەلەی داهات و بەشە بودجەی هەرێم لەبەغدا.. ئەمانە بەگشتی دەکەونە ژێرسایەی ئەو دۆخەوە کە لەعیراقدا هەیە و چارەسەرکردنیان لەمەحاڵ نزیک دەکاتەوە.. بەکورتی ئەگەر بڵێم ڕوداوەکانی ئەمڕۆی عیراق، کوردستانیش پەلکێشی ئەو گێژاوە دەکاو بەدیار یەکلابوونەوەی دۆخێکەوە ڕای دەگرێ کە ئاسۆی چارەسەری لەبەردەمدا نیە. هەموو ئەمانەش بەخراپ بەسەر خەڵکی کوردستاندا دەشکێتەوە.
بەلام نابێ ئەوە لەبیر بکەین کەبزوتنەوەیەکی نارەزایەتی و جەماوەری کە ئەمڕۆ لەشارەکانی عیراق و کوردستاندا هەیە و لەناوەڕۆکدا هەردولایان ڕوویان لەوەلانانی دەسەڵات کردوە و هەردولایان لەڕووی خواستەکانیانەوە هاوبەشێتی زۆریان هەیە، ئەم بزوتنەوەیە لێکنزیکتر دەکاتەوەو ئەو کەلینەی کە ناسیونالیزمی کورد دروستی کردوە، کاڵتردەبێتەوە و لەحاڵەتی درێژەکێشانی قەیرانی حکومەتی لەعیراق وکوردستاندا، هەروەها لەحالەتی بەردەوامی نارەزایەتیەکاندا، بزوتنەوەی جەماوەری لەکوردستان فرسەتی واقعی بۆ هاوئاهەنگی و یەکگرتوویی لەگەڵ باقی شارەکانی عێراقدا دێتەدەست. ئەمەش ئەو خاڵەیە کەدەبی کۆمۆنیستەکان وهەڵسوراوانی نارەزایەتیەکان چاوی تێببڕن.
ئۆکتۆبەر: نەوەی نوێ، بەدوای خۆپیشاندانەکانی لایەنگرانی سەدر، بانگەوازی خۆپیشاندانی سەراسەری کرد، گوایە دژی گەندەڵی و بێمافی خەڵك و ستەمی پارتی و یەکێتی لە خەڵك. لێکدانەوەی ئێوە بۆئەم جۆرە بانگەوازو هەڵوێستە سیاسیە چیە کە هێزێکی وەکو نەوەی نوێ پەنای بۆدەبات؟ چەندە لەبەرژەوەندی خەڵكە؟ ئایا بەراستی ئەمە فرسەتێکە بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی خەڵك دژ بە دەسەڵاتی گەندەڵ و مافایی پارتی و یەکێتی و هاوبەشەکانیان؟
خەسرەوسایە: ئەو خۆپیشاندانەی نەوەی نوێ بانگەوازی بۆکرد، بەهیچ جۆرێک نە تەعبیرە لە خواستەکانی خەڵک و نە بۆ بەدیهێنانی خواستەکانیانە، بەلکو یەک ئاکسێۆنی حزبی بوو کە هاودەنگ لەگەڵ گرتنی پەرلەمانی عێراق لەلایەن سەدرەوە، دەستی بۆبرد، گوایە لەو هیزهاوسەنگەیەی کەسەدریەکان دروستیان کردوە دەتوانێ بە ئاکسێۆنێکی حزبی فشارێک بخاتە سەر دەسەلات تا هەلبژاردنەکان لەهەرێم خیرا و زوتربکاتەوە. دیارە نەوەی نوێ پیویستی بەم کارەیە تا دەنگو کورسیەکانی خۆی پێ زیاد بکات، بۆ ئەم مەبەستەشی خواست و توڕەیی بەرهەقی زەحمەتکێشانی کردە ئامرازیك. ئەمە لەکاتێکدایە کەنارەزایەتی خەڵک بەشیوازی خۆی و لەدەوری خواستەکانیان بەسەربەخۆ بونی هەبوەو هەیە. بڕیاریش نیە خەڵك داوای نان و کار لەحکومەتێکی سەرمایەدارو خاوەن کۆمپانیاکان بکات و بچێتە سەنگەری سەرمایەدراو خاوەن کۆمپانیایەکی وەک شاسوار عەبدولواحیدەوە کەخۆی کورپەی باوەشی هەرئەم سیستەم و دەسەلاتەیە. بەبڕوای من خەڵکی ناڕازی کوردستان ئەگەر بیانەوێت بەخواستەکانی خۆیان بگەن، دەبێ لەجوڵانەوەیەکی سەربەخۆی خۆیاندا و بەدەر لەحزبەکانی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن پێبنێنە مەیدانەوە. نابێ ڕیگابدەن ببنە لەشکری لایەنێکی وەک نەوەی نوێ تا هەڵبژاردن لەهەرێم پێشبخرێ. بەتایبەتی نەک هەر هەڵبژاردن ئێستا بکرێ وەیا دوابخرێ، بەڵکو گشت پەرلەمان و حکومەتێک کەئەم حزبانە کایەی تێدادەکەن، لەدژی ژیان و داخوازیەکانی ئەوانە و ئەزمونی سی ساڵی رابردوش ئەم راستیەی چەندین جار سەلماندووە.
