hkkurdistan
گفتوگۆ لەگەڵ عوسمانی حاجی مارف
ئۆکتۆبەر: ڕۆژی ١٩ ی ئایار لەسەر پێشنیاری نێچیرڤان بارزانی کۆبونەوەی ئەحزاب لە هەولێر بەڕێوەچوو بەناوی کۆنفرانسی یەكڕیزی و دەستور، کەسی یەکەمی حزبە ناسیۆنالیست و ئیسلامیەکانی کوردستان تێدا بەشداربوون. قسەکانی زۆربەی سەرکردەی حزبەکان ستایشی نێچیر و پێداگری بوو لەسەر یەكڕیزی حزبەکانی بۆرژوازی کورد بە ئیسلامی و ناسیۆنالیستیەوە تا بتوانن لەبەرامبەر بەغداو حکومەتی ناوەندیدا وەکو یەك بەرەو هێز دەربکەون و لەو ڕێگایەشەوە بتوانن مافەکانی خەڵکی کوردستان لە حکومەتی بەغدا وەربگرن. ئەو کارەشیان وەکو فاکتەری ئاشتکردنەوەی خەڵك لەگەڵ دەسەڵات و حزبەکان ناوزەد دەکرد. بەبڕوای ئێوە نێچیرڤان بارزانی ئەم پێشنیارەی بۆچی کردوە، کام پێگەو کام ئامانجی سیاسی لە پشتەوەیە؟
عوسمانی حاجی مارف: پێویستە بەر لەوەی بێینە سەرباسی ئەوەی ئەم کۆنفرانسەیان بۆچی کردوە، با بێینە سەر دۆخێکی سیاسی کە ماوەی سی ساڵە خەڵکی کوردستان بەدەستیەوە دەناڵێنێت. هەرکەسێ سەیری دۆخی کوردستان بکات، لە ماوەی سی ساڵی دەسەڵاتی پارتی و یەکێتی و هاوکارانیاندا، ئەوە باش دەبینێت کە ئەزمونی دەسەڵاتی سیاسی حیزبەکانی کوردایەتی دۆخی کوردستانیان بەچ جۆرە گیژاوو قەیران و بنبەستێک گەیاندووە، تا ئەو ئاستەی کە هێزە دەسەڵاتدارەکان خۆشیان درک بە مەترسی هەرەسی ئەزمونی دەسەڵاتەکەیان دەکەن و پەلەقاژێیانە.
سەرنجدان لەو کۆنفرانسەو باسی کەسە سەرەکیەکانی حیزبەکان لەو کۆنفرانسەدا بە ئاشکرا لە قسەکانیاندا ئەوەیان ئەدرکان کە بەرەو ڕووی چارەنوسێکی نادیارو مەترسیەکی گەورەن، لەلایەک لە بەرامبەر چاودێری ووڵاتانی زلهیزی دنیا و لەلایەک ووڵاتانی ناوچەکە، هەروەها بەردەوامی بارگرژی پەیوەندیان لەگەڵ بەغدا، لەلایەکی ترەوە لە بەرامبەر ناڕەزایەتی و نەفرەتی بێپەردەی خەڵک و خواست بۆ کۆتایی هێنان بەدەسەڵاتیان، هەر بۆیە لە بەردەم دەرگایەکی داخراو لەناو بازنەیەکی داخراودا ئەسوڕێنەوەو گیریان خواردوە.
لەکاتێکدا کە هەڵبژاردنەکانی عێراق بەڕێوەیە، سەرکردەکانی پارتی و یەکێتی و لایەنەکانی تری بەشداربوو لەدەسەڵاتدا، لەم دەورانەدا زیاتر پێشبینی ناتەبایی و ناکامی دەورو پێگەی خۆیان لەو هەڵبژاردنەو پەیوەندیان لەگەڵ بەغدا دەکەن. بۆ خۆیان پێیانوایە گەر پێشتر جێگاو ڕێگایەکیان بوبێت لە بەغدا، ئەگەری ئەوە زۆرە کەئەم جارە پاشەکشەی زیاتریان پێ بکەن وە بەشێکی زۆرتر لەدەستکەوتەکانیان لەدەست بدەن، هەر بۆیە دەستەواژەی یەکڕیزی دەبێتە باسی گەرم و سەرەکی تەواوی ئامادەبوانی ئەو کۆنفرانسە. کەسێکی وەک نێچیر بارزانی هەر لەو ناچاریەی کە پێیوایە لە ئەگەری هەرەس و داڕوخاندان، هەوڵئەدات ڕێگایەک بۆ دەرچون لەو قەیرانە پەیدا بکات، بەو ئاراستەیەش لایەنەکان ناچار دەکات کە باسەکانی کۆنفرانسەکە دەربارەی یەکڕیزی کوردو دانانی دەستور بڕازێننەوە، بەڵام ئەوەی جێگای سەرنجە بەهەر نەرمیەک کە ئەو سەرکردانە لە بەرامبەر یەکتردا نواندیان و وەها نیشانیان داین کە ئامادەن بۆ یەکڕیزی و دانانی دەستور، بەڵام بەهیچ جۆرێک متمانەی ڕێگا چارەیەک و هەنگاوێکی عەمەلی بۆ دەرچون لەو قەیرانەی بۆخۆیان ئاماژەی پێ ئەدەن پەیدا نەکردو هیچ نەخرایە ڕوو. یەکریزی و دەستوریش جگە لەوەی دوو مەقولەی مەجلس گەرمکردن بوون، هیچی تری لێ شین نەبوو، چونکە دۆخی سیاسی کوردستان و بارودۆخێک کە بزوتنەوەی کوردایەتی کەوتوەتە ناوی، بۆ خۆشیان باشدەزانن کە یەکڕیزی و دەستور فریاد ڕەسیان نیەو نابێت. بە ڕۆشنی ئەو کۆنفرانسە ئەوەی پێوە دیاربو کە نەک ڕێڕەوی کێشەیەک کە خۆیان ناوی دەنێن نەبوونی یەکڕیزی و دەستور وەڵام بە قەیران و کێشەکانیان ناداتەوە، بەڵکو جارێکی تر ئەو دۆخە دوپات دەکەنەوە کە هیچ ئاڵوگۆڕێکی جدی و ئەرێنی لەدەسەڵاتی سیاسیاندا نیشان نادەن. لە هەمان کاتدا لەوانەش گرنگتر ئەم دەستپێشخەریەی نێچیربارزانی بە ڕۆشنی ئەوەی تیا بەدی دەکرێت کە هەوڵدانێکی زیاترە بۆ بەرز ڕاگرتنی پێگەی بنەماڵەی بارزانی و پارتی، تائەوەی بتوانن کێشەکانی نێوان خۆیان یەکلایی کەنەوە.
ئۆکتۆبەر: ئایا کێشەی خەڵك لەگەڵ ئەم حزبانە و دەسەڵاتی هەرێم ئەوەیە کە یەكڕیز نین!؟ یاخود خەڵك کێشەی بنەڕەتی و جیاوازی دیکەی لەگەڵ ئەم حزبانەو دەسەڵاتی بۆرژوازی کوردا هەیە؟
عوسمانی حاجی مارف: بە بۆچونی من پێویستمان بەهیچ بەڵگەو باسێک نیە تا بیسەلمێنن کە دەسەڵاتی پارتی یەکێتی و هاوکارانیان هیچ ئەزمونێکی ئەرێنیان بەقازنجی ئایندەیەکی ڕۆشن بۆ چارەنوسی خەڵکی کوردستان دیاری کردبێت، هەروەها تەواوی سی ساڵەی دەسەڵاتی ئەم هێزە میلیشیاییانە ئەوپەڕی نمونەی جەردەیی و تاڵانی و گەندەڵیان لە ئاستێکی بەرفراوانی کۆمەڵایەتی و ئابوری و سیاسیدا نیشان داین، زۆر دەمێکە جەماوەری ناڕازی کوردستان خواستی کۆتایی هێنانی ئەم دەسەڵاتەیان بەرز کردۆتەوە. ئاستی بێزاری و توڕەیی خەڵک لە شوێنێکدایە هیچ ئومێدێکیان بەئاڵوگۆڕ لە ناو ئەم دەسەڵاتەو چاکسازیەک کە ئەم دەسەڵاتە بیکات، نیە. بە مانایەک کێشەی خەڵک لەبەرامبەر ئەم هێزە سیاسیانەدا ئەم خاڵە نیە، چونکە هەر هەموویان یەکڕیزو تەباو شەریکن لە جەردەیی و تاڵانی و قۆرخکردنی سامانی کوردستاندا. دەتوانین ئەو نمونەیە باش ببینین کە کێشەکانی نێوان هەردوو زۆنی زەردو سەوز تەنها دەربارەی قۆرخکردنی سەرمایەو کەڵەکەکردنی سەرمایەیە بەهەر بەهایەکی نائیسانی لەسەر ژیانی سەدان هەزار کرێکار و خەڵکی زەحمەتکێش، هەر بۆیە لە کۆنفرانسێکدا لەبری ئەوەی دەست بخەنە سەر برینەکانی دانیشتوانی کوردستان یان ناڵاندن و بێزاری خەڵک لەدەسەڵاتی بنەماڵەو سەرکردەکانیان، یان داخوازیەکانی خەڵك، باسێکی بێمانا و پوچی وەک یەکڕیزی و دەستور بەخەڵک دەفرۆشنەوە، ئەم کۆنفرانسە جگە لە سەوداو مامەڵەی نێوان خۆیان هیچ پەیوەندیەکی بە ئایندەی کوردستانەوە نیە و نایانەوێ و ناتوانن کوردستان لە زەلکاوی سەرگەردانی و ناجێگیری سیاسی دەربازبکەن.
دەتوانم بڵێم قسەی سەرکردەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی و ئیسلامیەکان لە ناو کۆنفرانسەکەو دەرەوەی کۆنفرانسەکە، جگە لە نائومێدیەکی زیاترو چاوەڕوانیەکی بێهودە شتێکی تریان بە خەڵکی کوردستان ڕانەگەیاند.
ئۆکتۆبەر: ئایا لەرێگای یەكڕیزی ئەوانەوە دەتوانرێ مافەکانی خەڵكی کوردستان لە دەوڵەتی ناوەندی وەربگرێت و بەدەستبێت! یاخود ئەمە کەمپینێکی هەڵبژاردنەو پێویستیان بە دەنگی خەڵک هەیە بۆ ڕاگرتنی هاوسەنگی هێز لەگەڵ هێزە ئیسلامی و ناسیۆنالیستە عێراقیەکاندا تا بەشی خۆیان لە داهات و دەسەڵاتی عێراق بەدەست بهێنن؟
عوسمانی حاجی مارف: باسکردن لە یەکڕیزی لەدوای سی ساڵ لە پۆخڵەواتی دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی و بە بەشداری ئیسلامیەکان، بەباشی ئەوە دەخاتەڕوو کە کێشەکان زۆر بەرفراونترو واوەترە ، کەتەنها لە پەیوەندیەکی نەگونجاوی نێوان بەغداو هەرێم بۆی بڕوانین. تەواوی ئەم هێزە میلیشیا ناسیۆنالیستی و ئیسلامیانە زادەی زەلکاوی واقعیەتێکن کە شەڕو دەوری ئەمریکاو دەخالەتێک کە لە ناوچەکەدا بەدیهێناوە، بەمانایەک بزوتنەوەی کوردایەتی لە ماوەی دەسەڵاتی ئەو سی ساڵەیاندا لە نمونەی دەڵاڵی وبازرگانی شەڕ نەبێ شتێکی تر نەبون، هەر لەو مەوقعیەتەشەوە توانیویانە گەورەترین سوود لە دابەشکردنی کوردستان بە زۆنی زەردو سەوز ببینن، وەنان لەوە بخۆن کە نەک ئایندەی کوردستان ڕۆشن نەبێت، بەڵکو لەناو گێژاوو ناجێگیری سیاسیدا بۆ هەمیشە بیهێڵنەوە، هەرئەمەش بۆتە مایەی دۆشداماوی و بێسەروبەرییان.
هەڵبەتە لە ئەزمونی سی ساڵی دەسەڵاتیاندا چەندین جار ڕێکەوتنی ستراتیجی و حکومەتی بنکە فراوان و شەراکەت لەدەسەڵاتدا، بەهەر شێوازێکی کاریکاتۆریش بێت پیادەیان کردووە، یان بەقەولی خۆیان هەندێجار لە بەغدا یەک دەنگ بوون، بەڵام کێشەو بارگرژی هەلومەرجی سیاسی عێراق و کوردستان وە دەخالەتی ووڵاتە ئیمپریالیەکان و ووڵاتانی ناوچەکە سەرگەردانی تەواوی داوە بە دۆخی سیاسی کوردستان. دەتوانم بڵێم ئەو دۆخە زۆر لەوە فراوانترو ناتەباترە تا مەسەلەکە لەو چاوەڕوانیەوە سەیر بکەین کە ئەگەر هیزە کوردیەکان یەکڕیزبن دەتوانن کێشەکانیان لەگەڵ بەغدا چارەسەر بکەن، بەڵام چ دەسەڵاتی بەغدا چ هەرێم یەکەم: لەژێر کاریگەری تەواوی دەخالەتی ووڵاتان و بونی جۆرەها هێزی میلیشیادان و لەهەمانکاتدا هیچ ئایندەیەک بۆدامەزراندنی حکومەتێکی ناوەندی چ لە هەرێم و چ لە بەغدا ئیمکانی نیە.
دووەم: دەسەڵاتی هەرێم و بەغدا لەبەرامبەر توڕەیی و ناڕەزایەتی بەرفراوانی خەڵکدا قەراریان گرتووە، خواستی کۆتایی هاتنی ئەم دەسەڵاتانە هیچ بوارێکی بۆ ئاشتەوایی نێوان دەسەڵات و خەڵک نەهێشتۆتەوەو تەواو بە بنبەست گەیشتووە.
لەگەڵ ئەوەی لایەنەکان لە عێراق و کوردستاندا خۆیان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق ئامادە دەکەن، بەڵام بۆ خۆشیان ئەوە زۆر باش دەزانن کە دۆخی ئەم هەڵبژاردنە ئەوە نیشان دەدات کە رێژەیەکی کەمی خەڵك بەشدار بێت، بۆیە بەهەر ماستاوکردن و ڕیکلامێکی چەواشەکارانە هەولئەدەن سەرنجی خەڵک ڕاکێشن بۆ بەشداریکردن لە دەنگداندا، بەڵام فراوانبونی خواستی کۆتایی ئەم دەسەڵاتە بەشەڕی دەستەویەخە، لە بەرامبەر ئاراستەی بەشداریکردن لە دەنگدان هەنگاو بە هەنگاو بەجۆرێک بەرجەستە دەبێتەوە، کەدەسەڵاتداران دەستەوستان ماونەتەوەو گاڵتەجاری پەرلەمانی کارتۆنیان زیاتر ئاشکراو ڕیسواتر دەبێت، لە هەمان کاتدا یەکڕیزی وەک قسەیەکی پوچ بەناویاندا دەوران دەکات، ڕێگای دەنگدان و پەرلەمانیش ناتوانێ سەنگی مەحەکی هیچ هێزێک بێت بۆ پێگەو دەسەڵات لە کوردستاندا.
