سەمير عادل
( سکرتێری کۆمیتەی ناوەندی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی عێراق)
ئەوەی ئێستا لە گۆڕەپانی عێراقدا دەگوزەرێت، لە بۆردومانی بەردەوام و زیادبوونی کردەوە ئەمنی و سەربازیەکان دژ بە پێگەی سەربازیەکانی ئەمریکا، چ فڕۆکەخانەی هەولێر بێت یان بنکەی بەلەد یان ناوچەی سەوز یاخود فڕۆکەخانەی بەغدا، سەرەڕای دانانی بۆمبی چێنراو لەسەر رێگای هاتوچۆی هاوپەیمانەکان لە ناوچەکانی خوارووی عێراق، ئەمانە هەموویان بەشێکن لە پرۆسەیەکی سەراپاگیر بۆ گێڕانەوەی پێگەو نفوزی سیاسی و کۆمەڵایەتی و بەدەستهێنانەوەی دەستپێشکەری بۆ کۆماری ئیسلامی ئێران و هاوپەیمانە سیاسیەکانی نەك تەنها لە عێراق بەڵکو لەسەر ئاستی ناوچەکە.
ڕاپەڕینی ئۆکتۆبەر لەعێراق زیاتر لە ڕاپەڕینی لوبنان ڕۆشت لەڕووی دانی زەبرێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی گەورە لە ئیسلامی سیاسی و دەسەڵاتەکەی لە عێراق و ناوچەکەدا. بەپێچەوانەی ئەو هەراو زەنا ڕاگەیاندنەی پێی دەوترێ تەوەری بەرەنگاری و پێشگیری و بریتیە لە کۆمەڵێك ئامێری دەستی کۆماری ئیسلامی کە پێکهاتوە لە میلیشیا هاوپەیمانەکانی لیستی فەتح لەناو پەرلەمان، و ئەو هەموو دەهۆڵ کوتانەی مەلاکانی تاران- قوم سەبارەت بە بەدەستهێنانی سەرکەوتنی سیاسی و مەعنەوی و هەڵخڕاندنی جەماوەری، بەڵام نفوزی سیاسی و کۆمەڵایەتی کۆماری ئیسلامی ئێستا لاوازترە بە بەراورد بە پێش ڕاپەڕینی ئۆکتۆبەر. دوبارەی دەکەینەوە وەکو لە چەند بۆنەی دیکەشدا پێداگریمان کردوە کە حکومەتی پێشووی ئەمریکا کەشوهەوای ڕاپەڕین و ئەو توڕەییە فراوانەی کە لەناو خەڵکی عێراقدا هەبوو دژی دەسەڵاتی ئیسلامی سیاسی، سوود لێوەرگرت تا بە خوێنساردیەوە قاسم سلێمانی ، سەرکردەی سوپای قودس بکوژێت، کە ئەوەش وایکرد زیاتر نفوزی سیاسی کۆماری ئیسلامی بەرتەسك بێتەوە و لەوکاتەشەوە نەیتوانیوە ئەو کەلێنە پڕبکاتەوە. بۆ یەکەمجار کۆماری ، لەدوای حکومەتی ڕاگوزەری ئیبراهیم جەعفەریەوە لەساڵی ٢٠٠٥ دا، هاوپەیمانەکەی لەعێراقدا؛ واتە دەسەلاتی جێبەجێکار کە لەسەرشانی ڕاپەڕینەوە هات، لەدەست دا. بەمانایەکی دیکە ڕەوتی ناسیۆنالیستی بە هەردوو باڵی عەرەبی و لۆکاڵیەوە(نیشتمانی) لە دوای داگیرکردنی عێراقەوە بەوجۆرە دەرفەتی نەبوە کەسێکی وەکو کازمی بکاتە سەرۆك وەزیرانی عیراق.
ئەو ئاڵوگۆڕە مەزنانەی کە لەماوەی کەمتر لەساڵێکدا لە ناوچەکەدا ڕویانداوە، هەموویان لە قازانجی کۆماری ئیسلامی و نفوزی سیاسیدا نەبوون، رێکەوتنی ئاشتی نێوان ئیسرائیل و بەحرەین، پاشان ئیسرائیل و ئیمارات، هەندێ سەرەداوی رێکەوتنی نوێ هەیە کە لە پشتی پەردەوە دەچنرێن و هەروەها هاوکاری ئەمنی و هەواڵگری نێوان ئیسرائیل و سعودیە، دزەکردنی هەواڵی ئەوەی کە مەرجەعیەتی شێعە لە نەجەف گڵۆپی سەوزی داگیرساندوە بۆ ئاساییبوونەوەی پەیوەندی نێوان عێراق و ئیسرائیل، هاوشانی ئەمە هەوڵی چڕوپڕ هەیە بۆ بەهێزکردنی ڕەوتی کازمی- ڕەوتی عروبی لە عێراق لەلایەن سعودیەوە لەڕێگای دامەزراندنی سندوقی سەروەری( سیادی) یەوە بە بەهای ( ٣ ملیار دۆلار) بۆ وەبەرهێنان لە عێراقدا، وهەروەها گرێبەستی نێوان عێراق و ئیمارات بە بەهای (٣ ملیار دۆلار)ی دیکە و بەستنەوەی عێراق بە تۆڕی کارەبای کەنداوەوە، لەجیاتی هاوردەکردنی گاز لە ئێرانەوە بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا، سەرەڕای زیندووکردنەوەی پرۆژە کۆنەکەی سەدام ” ئەنجومەنی هاریکاری عەرەبی” بەڵام بەناوێکی نوێوە و بەبێ ووڵاتی یەمەن، بەناوی” رۆژهەڵاتی نوێ” لەنێوان عێراق و ئەردەن و میسردا، هەموو ئەم ئاڵوگۆڕانە بەپێچەوانەی ئاراستەی کەشتی ئێرانەوە لە ناوچەکەدا ڕویانداوە. ئەمە لەبواری سیاسیدا، بەڵام لە مەیدانی سەربازیدا، رێکەوتنەکانی ئاشتی لەگەڵ ئیسرائیلدا رێگای کردەوە بۆ بەرینبوونەوەی زەبرە سەربازیەکانی ئیسرائیل دژ بە بوونی سەربازی ئێران لەئاستی ناوچەکەدا، نەك تەنها لەسوریادا. ئەوەتا ئیسرائیل لە گەرووی ( باب المندب) لە دەریای سوور و دەریای سپی زەبر لە کەشتیە جەنگیەکانی ئێران دەدات، هەروەها زەبری جۆری لە ناوخۆی ئێران داوە چ لەوەی کە جێگری وەزیری بەرگری ئێران و بەرپرسی پرۆژەی ئەتۆمی ئێران، موحسین زادە دەکوژێت و وێستگەی کارەبای وێستگەی ئەتۆمی (تەنز) دەتەقێنێتەوە. سەرەڕای گەمارۆی ئابوری ئەمریکا کە هەموو سەرچاوەکانی دارایی پرۆژە سەربازی و سیاسیەکانی لەناوچەکەدا لێ داخستوە.
ئەمە لایەنێکی گۆڕانکاریەکانە، بەڵام لایەنەکەی دیکەی بریتیە لە سیاسەتی ئەمریکا لە ناوچەکەدا کە لەسەردەمی ئۆباماوە ستراتیژێکی ناڕوون و تێکەڵوپێکەڵی هەیە، بەتایبەتی سەبارەت بە پرسی سوریا. لەکاتی ڕاگەیاندنی کشانەوەی ئەمریکا لە عێراق ساڵی ٢٠١١، کە بەرەو ئەوەدەچوو لە سەرجەم رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بکشێتەوەو تەرکیز بخاتەسەر سەر ئۆقیانووسی ئارام بۆ گەمارۆدانی چین وەکو ڕکابەری ستراتیژی ئەمریکا. ئەم سیاسەتەش لە وتاری ئۆبامادا لە بۆنەی دوبارە هەڵبژرادنەوەی وەکو سەرفۆك کۆماری ئەمریکا بەشێوەیەکی ڕاشکاو ئاماژەی پێکرا. بەڵام ئەم سیاسەتە بەشێوەیەکی گشتی ئاڵوگۆڕی بەسەردا هات نەك لەلایەن ئیدارەی ترامپەوە، بەڵکو بەهۆی دەستێوەردانی ڕوسیا بەشێوەیەکی کردەیی لەشەڕی سوریادا لە ئەیلولی ٢٠١٥دا و هەڵگێڕانەوەی هەموو هاوکێشە سیاسیەکانی ناوچەکە، کە ئەوەش وایکرد دەستەی فەرمانڕەوای ئەمریکا پێداچوونەوە بە سیاسەتەکانیدا بکات. لەلایەکی دیکەوە، پەلکێشانی چین و بەتایبەتی پرۆژەی رێگای ئاوریشمی کە سێ کیشوەر، ئاسیا، ئەوروپا و ئەفریقا، بەڕێگای ئاوی و ئاسمانی و ووشکانیەوە بەیەکەوە دەبەستێتەوە،وە عێراق و سوریا یەکێكن لەڕاڕەوە گرنگەکان بۆسەر دەریای ناوەڕاست، بێگومان کۆماری ئیسلامی و تواناییەکانی لە ناوچەکەدا تەوەری ڕوسیا- چین لە پشتیەوە دەوەستێ. سیاسەتی ئیدارەی نوێی ئەمریکا گەڕانەوەیە بۆ ناوچەکە بەشێوەیەکی دیکە بۆ گەمارۆدانی نفوزی چینی – ڕوسی. لەبەرئەوە دەبینین کە ئیدارەی ئەمریکا بڕیاری کشانەوە لە ئەفغانستان دەدات لەبەرامبەر مانەوەیدا لە عێراق بەڵام لەچوارچێوەی هاوپەیمانی نێوەدەولەتیدا. لەبەرئەوە دەبینین کە هێزەکانی هاوپەیمانی بڕیاری زیادکردنی ژمارەی هێزەکانی دەکات لە ٥٠٠ کەسەوە بۆ ٥٠٠٠ کەس بەبیانوی شەڕ دژی داعش!
بەبێ ئەم گوزەرە شیکاریە ناتوانین هاوکێشەی سیاسی عێراق تێبگەین کە کاریگەری لەو گۆڕانکاریانەوە وەرگرتوە. ئەم گۆڕانکاریانە فرسەتی لەبەردەم دوبارە بەرهەمهاتنەوەی نفوزی دەسەڵاتی ئیسلامی سیاسی لە عێراقدا و بەهێزبوونەوەی پێگەکەی و لەسەر ئەو بنەمایەوە دوبارەبونەوە ئەو مەشهەدەی هەڵبژاردنی ئایاری ٢٠١٨، کاتێك ئاهەنگی سەرکەوتنی بەسەر داعشدا دەگێرا و سوودی لەو فەزایە وەرگرت، داخستوە. ئەوە بوو هەرخۆی سندوقەکانی پڕکرد لە دەنگ و هەرخۆشی سندوقەکانی کردەوەو کاتێك دەرکەوت هەڵبژاردن ساختەکاری تێداکراوە و داوای دوبارە جیاکردنەوەی دەنگەکان کرا، هەستا بە سوتاندنی سندوقەکان.
ئەم هێزە ئیسلامیە میلیشایییە، هەوڵیان دا لەڕیگای کوشتن و تیرۆرکردن و ڕفاندن و ئەشکەنجەدان و وونکردنی خۆپیشاندەران کۆنترۆلی بارودۆخی سیاسی بکەن و نەهێڵن لەدەستیان دەربچێت، بەڵام نەیانتوانی، بگرە لەوەش زیاتر ئەوەبوو سەرۆك وەزیرانە تاوانبارەکەی عادل عبدالمهدی ناچارکرد کە دەست لەکاربکێشێتەوە. مەسەلەیەکی دیکەی گرنگ ئەو رێکەوتنەیە کە لەنیوان حکومەتی هەولێر کە پارتی نوێنەرایەتی دەکات و تورکیاو حکومەتی کازمی ئەنجامدراوە و بە رێکەوتنی شەنگال ناسراوە، کە بەپێی ئەو رێکەوتنە دەبێ حەشدی شەعبی و هێزەکانی پەکەکەی هاوپەیمانی بکشێنەوە، ئەم رێکەوتنە زەبرێكی دیکە بوو لە نفوزی ئیسلامی سیاسی و گروپ و میلیشیاکانی و کۆماری ئیسلامی کەوت.
ئەم لەوحە گشتیەی کە لە مەشهەدی نێودەوڵەتی و هەرێمی و لۆکاڵی پێکهاتوە، پاڵی بە ئیسلامی سیاسی شێعەوە نام کە لەڕووی سیاسی و سەربازی و ئەمنی و هەواڵگریەوە پشتیوانی دەکرێ، بەشوێن پێناسەیەکدا بگەڕێ بۆخۆی، ئەویش پێناسەی( بەرەنگاری و پێشگیری) یە، دوای ئەوەی هاتوهاور و دەهۆلکوتانی جەنگی داعش و سەرکەوتنەکانیان بەسەریدا کۆتایی هات، تا لەوڕێگایەوە خۆیان پێناسە بکەنەوەو خۆیان بەرهەم بهێننەوە. بەوجۆرە کارەکە بوو بە گورزوەشاندن لە پێگە سەربازیەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی لە عێراق، وەکو هەوڵێك بۆ هەڵگێڕانەوەی هاوکێشەکە و گێڕانەوەی دەوری پێشووی خۆی. ئەو هەڵبژاردنەی بڕیارە ئەنجام بدرێ لەبەرژەوەندی ئەم گروپانە نیە لەبەر ئەو هۆیانەی باسمان کردن، بۆیە هەوڵ دەدەن پشێوی بنێنەوەو چ لەڕێگای تەقینەوە تیرۆریستیەکانەوە بێت کە لەبەغدا ڕویدا یاخود لەڕێگای بۆردومانکردنی ئەو شوێنانەی ناومان هێنان.
وەکو ئاکامێکی ناچاری کۆماری ئیسلامی هەوڵ دەدات کارتەکانی گفتوگۆی سەبارەت بە پرسی ئەتۆمی بەهێز بکات، یان لانی کەم چەند کارتێکی بەدەستەوە بێت بۆ دانوساندن، وەکو چۆن دەبینین کردەوە سەربازیەکانی لە یەمەن دژی سعودیە زیاد دەکات، کەچی لەهەمانکاتدا ڕازی دەبێت بە دەستپێکردنی چەند گەڕی گفتوگۆ لەگەڵ سعودیە لە بەغداد.
ئەم شیکردنەوە سیاسیە ئەمانگەیەنێت بەوەی کە بارودۆخی سیاسی عێراق و تەنانەت ناوچەکە، ئەگەری تەقینەوەی هەیە، چونکە ئەگەرهاتوو کۆماری ئیسلامی خۆی ببینێت کە گەمارۆ دراوە لە عێراقدا و لە پرسی ئەتۆمیدا بەشوێنك ناگات و کردەوە سەربازیەکانی ئیسرائیل لەدژی بەردەوام بێ، دەرگای عێراقیشی لێدابخرێ کە لەم گەمارۆی ئابوریەدا وەکو سەرچاوەی هەناسەدانی ئابوری ئێران هەژمار دەکرێ، ئەوا ڕەنگە کاربکات بۆ تەقاندنەوەی بارودۆخی ئەمنی عێراق بەهەمانشێوەی شوباتی ساڵی ٢٠٠٦، کە بوە هۆی هەڵگیرساندنی شەڕی ناوخۆ. وەکو دەزانین ئامانجی شەڕی ناوخۆ سازدانەوەی هاوسەنگیە سیاسیەکانە.
ئەگەری تەقینەوەی بارودۆخی ئەمنی، یان لانی کەم دروستکردنی جۆرێك لە پشێوی لەو ئەگەرانەن کە ڕەنگە ڕووبدەن، بەڵام حەتمی نیە، بەڵام ئێمە کۆمۆنیستەکان و سۆشیالیستەکان و ئازادیخوازان دەبێ ئەم ئەگەرە لەبەرچاومان وون نەبێ و دەبێ جەماوەری لێ ئاگاداربکەینەوە و بانگەوازیان بکەین کە شوێن ئەم کێشمەکێشە کۆنەپەرستانەیە نەکەون، و هاوکات کاربکەین بۆ رێکخستنی ڕیزەکانمان لە گەڕەك و ناوچەکان و ڕێگا نەدەین شوێنی کارو ژیانمان ببێتە مەیدانی یەکلاکردنەوەی حساباتی سیاسی خۆیان. دەبێ لیژنەکانی پاراستنی خەڵکی گەڕەك دروست بکەین و لەژێر دروشمی: میلیشایاکانتان لە ناوجەکانمان بەرنەدەرەوە، شوێنی ژیان و گەرەکەکانمان شوێنی بارەگای میلیشیای تێدانابێتەو، رێگا نادەین میلیشیاکانتان شوێنی ژیان وکارمان بکەنە مەیدانی جەنگ وشەڕە کۆنەپەرستانەکانتان.