hkkurdistan
دۆسیەی ژمارە ” سەبارەت بە ٢٩ هەمین ساڵیادی ئاوارەیی و بەرگری بزووتنەوەی شورایی”
مەحمود حەلاق: نەبوونی دەوڵەت و قەوارەیەکی سیاسی جێگیر و پەرتوبڵاوی پارتە سیاسیەکان و بێباکیان لە پێشڕەویکردنی هێزی بێگانە. لە ڕێزی پێشەوەی ئەو زەمینە سازیانە بوون کە لە سایەیدا خەڵکی کوردستان ئاوارە بوو….
دیمانە بۆپێشەوە لەگەڵ مەحمود حەلاق هەڵسوڕاوی سیاسی سەبارەت بە ٢٩ هەمین ساڵیادی ئاوارەیی و بەرگری بزووتنەوەی شورایی…
بۆپێشەوە: ژمارەیەک لە هەڵسوڕاوانی شوراکان و بزوتنەوەی شورایی، لە بەرامبەر بە گەڕانەوەی بەعسدا، بەرگریان کرد، تا چەندە لاتان وایە ئەو بەرەنگارییە دروست بوو، لە کاتێكدا هێزی شوراکان و دەوڵەت زۆر نابەرابەر بوو؟
مەحمود حەلاق: بەبڕوای من ئەو بەرگری و مقاوەمەیەی کەلەلایەن ژمارەیەکی زۆر لە هەڵسوڕاوانی شورا کرا لەشوێنی خۆیدا نەبوو، چونکە لەپێشەوە دیاربوو کە باڵانسی هێز چۆن و بەشێوەیەک دەکەوێتەوە بە قازانجی حکومەتی بەعس، کەبەداخەوە ژمارەیەک لەو هاوڕێیانە گیانیان بەختکرد. هێزە سیاسیەکانی ئەحزابی کوردیش بەو ژمارە زۆرەوە و دیسانەوە بەو خەڵکە زۆر و زەوەندە چەکدارەوە و تەنانەت بەچەکی نیوە قورس و ئیمکاناتێک کەهەیانبوو نەیتوانی لە بەرامبەر زەحف و هاتنەوەی هێزی هیلاک و ماندووی سەربازی بەعس خۆی ڕابگرێت. بەم هۆیەوە خەڵکی کوردستانی ڕووبەڕووی گەورەترین تراژیدیای ئینسانی کردەوە. من خۆم وەک ئەندامێکی چالاکی “شورای سەیوان” هەر زوو هاوڕێیانم لەخەتەری ڕووبەڕوو بوونەوە و مقاوەمەت ئاگادار کردەوە کە ناکرێت بەم هێزو پێزەوە مجازەفە بە گیانی هیچ کەسێکەوە بکرێت، بەڵام بەداخەوە هاوڕێیانێک نەیان بیست و مقاوەمەیان هەڵبژارد، تا دواجار هاوڕێ نەوزاد کەمال قەرەداغی لەگەڵ چەند هاوڕێیەکی تردا گیانیان بەختکرد. بەرەنگاری کاتێک گرنگە کە هێزو لیاقەی مەیدانی و عەسکەری لێکبدرێتەوە، کە تۆ چەند ئەتوانیت باڵانسی هێز بەقازانجی خۆت و بە کەمترین زەرەری ماددی و گیانی لێی دێیتە دەرێ، نەک مجازەفە و هەڵچونێکی دەروونی و عاتیفی بچیتە ناو ئەو مەیدانەوە. وە چۆن و چەند ئەتوانیت بچیتە ناو شەڕێک و مقاوەمەیەکەوە کە فرسەتی سەرکەوتن و بردنەوە مسۆگەر نییە.
بۆپێشەوە: هێشتا دۆخی سیاسی کورستان ناجێگیرە، ململانێی لەگەڵ بەغدا، هەڕەشەی بەردەوامی وڵاتانی ناوچەکە، تا چەند لاتان وایە ئەمانە هەرەشەن و ئەگەری ئەوەی هەیە لەداهاتوودا خەڵکی کوردستان توشی کارەسات یان ئاوارەیی بکاتەوە؟
مەحمود حەلاق: بەبڕوای من؛ دۆخی ناسەقامگیری کوردستان بەندە بەوەی کە تەعریفی سیاسی چوارچێوەیەکی جوگرافی نایگرێتەوە. کوردستان مەملەکەتێکی بێ ناسنامەی سیاسیە، نە لە عێراق جیایە، و نە خۆشی وەک دەوڵەت یان چوارچێوەو قەوارەیەکی سەربەخۆ دەرئەکەوێت. خانوویەکی بێ دەرگا و پەنجەرەیە، و هەر وڵات و هێزێک بیەوێ دەتوانێت تەراتێنی تێدا بکات!. کوردستانی عێراق لەئەنجامی ئەو بۆشاییە سیاسی و ئیدارەییەوە دروست بوو کە هەردوو شەڕی خلیج بە ڕابەری ئەمریکا هێنایە پێشەوە، و دواتر بوو بە دیفاکتۆیەک. نە بەخەبات و تێکۆشانی ئەحزابی کوردی بووە، و نە پەیوەندیشی بەوانەوە هەبووە. دەبێت ئەوان خێرو سەدەقە بکەن بۆ ئەمریکا کەبەم ڕۆژەی گەیاندن و لەمایەی هیچەوە خرانە سەر کورسی دەسەڵات، ئەگینا دەبوایە لە دووری دوورەوە و لە ئەوروپا و شارەکانی ئێران و کەرەجەوە بە ناظور اللیلي سەیری کوردستانیان بکردبایە. شەڕی ئەحزابی کوردی لەپێناوی پاوانخوازی و دەسەڵاتدا، ناوەڕاستی ساڵی نەوەدەکان کوردستانی بردە فازێکی ترو ناو هاوکێشەیەکی ترەوە و کوردستانی کرد بە دوو زۆنی سەوزو زەردەوە، و هەریەکەیان لەپێناوی مانەوە و لەپێناوی بەرژەوەندیەکانیاندا ئاودامان خۆیان گرێدایەوە بە هەردوو وڵاتی ئینسانکوژ و کورد کوژی ئێران و تورکیاوە. کردنەوەی دەیان مەرزو بازرگانی و دزین و بەتاڵان بردنی نەوت و سەرمایە گوزاری و ئیحتکار کردنی بازاڕ لەلایەن ئەوانەوە بووە هۆی زیاتر بەهێزکردنی هەردوو زۆنەکە و شەڕی بەرژەوەندی زیاتر. هەربۆیە هەموو ئەمانە بەبڕوای من بوار ناهێڵێتەوە بۆ چوونە ناو شەڕێکی ناوخۆیی ترەوە بەقیمەتی ئاوارەبوونی خەڵک و خەتەری ئاوارەیی نەماوە، ئەویش هەرگیز لەپێناوی خەڵکی کوردستان نا، بەڵکو لەپێناوی نەک هەر دەسەڵاتی سیاسی خۆیاندا، بەڵکو لەپێناوی لەدەستنەدانی هەموو ئەو بەرژەوەندی و فەرهودی و کەڵەکەی سەرمایەی کە ئەمڕۆ لەسایەو پەنای ئەمریکا و شەڕی خەلیج پێی گەیشتوون. خۆ ئەگەر تەوەتورێکیان هەبێت لەنێوان یەکتریدا و مەلەف و کارنامەی ئابڕوتکاوی یەکتریش هەڵبدەنەوە، تەنها دەتوانێت قینێکی لە مێژینە، و دەمەزەردکردنەوەی لایەنگر و ئەندامانی خۆیان و لەوانەش گرنگتر بەشی زیاتر لە حوکمڕانیدا بێت .بەبڕوای من هەمیشە خەڵکی کوردستان لەناو کارەساتی ناسیونالیزم “کوردایەتی” ی و ئەحزابەکانی دا بووە، ماڵوێرانی، ئاوارەیی، ئیعدام، داگیرکاری، ئەنفال و جینۆساید ..و تاد . بەشی سەرەکی ژیان و چارەنووسی بووە .بۆیە لەوەڵامی پرسیارەکەتاندا کە وشەی کارەسات هاتووە، بێگومان هەموو ئەوانەی کەڕیزمان کردن کارەساتی گەورە و پڕ تراژیدیان بەسەر خەڵکی کوردا هێنراون، و ئەحزابی ملەوەنی کوردیش نەک هەر هەمیشە لەسەر لاشە و ژیان و گوزەرانی ئەو خەڵکە بە نازو نیعمەت و ئەوپەڕی ژیانێکی پڕ لەخۆشی گەیشتوون، بەڵکو گەورەترین قازانجی ماددی و مەعنەویشیان کردووە لەسەر باوەشێنکردن و قووڵتر کردنەوە و تقدیس کردنی نەعرە و ڕۆحی کوردایەتی، یەعنی فاشیزمی کوردی و دەمەزەرد کردنەوە و دنەدانی نەعرەی قەومی. ئەو کارەساتە گەورانە کە بەقیمەتی قەتڵ و عام و کوشتارکردن و ئاوارەیی و برسێتی خەڵکی کوردستان دوچاری کراوەتەوە، بۆ حیزبەکانی باشترین سندوقی دراوی ناوخۆ بوون بۆ کەڵەکەی سەرمایە و چەتەیی زیاتر.
بۆپێشەوە: تا چەندە لاتان وایە دۆخی کوردستان هێندە جێگیرە، کە خەڵکی کوردستان لە ڕووداو و ئاڵوگۆرە سیاسیەکان لەسەر ئاستی عێراق و ململانێی سیاسی ناوچەکەدا پارێزاوە و توشی ئاوارەیی و دەربەدەری نابێتەوە؟
: مەحمود حەلاق بەبڕوای من ئاوارەیی و ئاوارەبوون بەگشتی ناچێتە فازی ساڵانی نەوەدەکان، بەڵام هەرئێستا خەڵک ئاوارەیە، کورد لە کەرکوک و عەرەب لە عەربەت و لەچەند ناوچەی تر ئاوارەیە. ململانێی ئەحزابی کوردی لەپێناوی سەهمی زیاتر و هەریەکەیان بەجیا لە بەغدا و هەوڵی پارتیش بۆ بەشی زیاتر لەوێ، هەموو ئەوانە هیچیان بەقازانجی خەڵکی کورد نەک هەر نەبووە، بەڵکو ڕلستەوخۆ قووتی ژیانی ئەوانی هەمیشە خستۆتە مەترسیەوە، و بەبیانووی دەسەڵاتی مەرکەزی خۆی لەسەدان لێپرسراوێتی دزیوەتەوە. نە کەرکوک دڵی کوردستان بووە و نە ڕۆحەکەشی، ئەوان لەپێناوی هەیمەنەی زیاتری خۆیان لە کەرکوک، خەڵکی کەرکوک و تەنانەت ناوچەکەشیان تووشی دەیان کارەساتی گەورە کردۆتەوە. کەرکوک بۆ ئەوان لە ڕووی ماددیەوە تەنها نەوت و دەوڵەمەندی ناوچەکانیەتی! نەک قەزیەی خەڵکەکەی وەک مەسەلەیەکی سیاسی گرێخواردووی چەندین ساڵە. هەرئەوەش لەباری سایکۆلۆژی سیاسیشەوە دەستکەوتی گەورەی فەراهەم کردووە بۆ ئەوان لە دنە دان و تۆخکردنەوەی نەعرەی فاشیانەی قەومی و قەوم پەرستی ناسیونالیستی بۆ خەڵک کۆکردنەوە بەدوای سیاسەتەکانی خۆیانەوە. ناجێگیری سیاسی کوردستان سەرچاوەیەکی مەزنی بەرژەوەندی ئەحزابی کوردی بووە لەپێناوی کەڵەکەی هەرچی زیاتری سەرمایە و چەتەیی بە ژیان و گوزەرانی خەڵکی کوردستانەوە. ئەوەندەی کەبە ململانێ و کێشمەکێش لەناوچەکەشدا دێتەوە، هێشتا ئەوەش ناکاتە ئەوەی کە خەڵکی کورد ترسی ئاوارەیی لەئاستی ملیۆنیدا بۆ بهێنێتە پێشەوە. کێشمەکێشی ئەمریکا و ئێران لە عێراقدا هێندەی تر عێراقی بەرەو قەیرانی ماددی و مرۆیی زیاتر کردۆتەوە. بێکاری و هەژاری و برسێتی، قۆرغکاری موتڵەق لەلایەن باند و مەرجەعیەت و ئاخوندەکانی عێراقەوە، ئەو وڵاتەی خستۆتە بەردەم هەڕەشەی گەورەتر بۆ خەڵکەکەی. ئاوارەیی و دەربەدەری خەڵکی کورد لەچەند ناوچەیەکی کوردی وەک دوزخورماتوو و دەوروبەری کەرکوک، ناوچەی خانەقین و سعدیە کەلەلایەن ڕاسیزمی عەسکەری و حکومەتی ئاخوندەکانی بەغدادەوە دەچێتە پێشەوە، ئەو کارەساتە مرۆییە گەورانەن کەبە قیمەتی کوشتن و داگیرکاری لەئەرزی باو پاپیریان بێبەش کردووە. هەموو ئەوانەش وەک سیاسەتی واقعی ناسیونالیزمی عەرەب لەپێناوی هەیمەنەی سیاسی زیاتری ناوچە کوردیەکان، لەپێناوی بەرژەوەندییە ماددیەکانی ئەچێتە پێشەوە. ئەمانە هێشتا ناچنە چوارچێوەیەکی گشتی لەسەر ئاوارەبوونێکی تر لەچەشنی ساڵی ١٩٩١. بەبڕوای من تەنها جیابوونەوەی کوردستان لە کیانێکی سەربەخۆدا دەتوانێت سیاسەتی سەودا و مامەڵەی ئەحزابی بۆرژوازی کورد و سیاسەتی فاشیستانەی ئاخوندەکانی عێراق پاشەکشە پێ بکات بەقازانجی خەڵکی کوردستان و کۆتایی بهێنێت بە پەلکێشی و هەیمەنە و داگیرکاری دەوڵەتانی ناوچەکەش . بەڵام هەروەکو وتم شەڕو کێشەی نەبڕاوەی ئەمریکا و ئێران لە عێراقدا و بوونی قەرزێکی زۆر لەسەر عێراق بەقیمەتی تاڵانکردنی نەوت و فەرهودی سەدان ملیۆن پارەی بێ ئەندازەی عێراق لەلایەن مەرجەعیەت و گروپ و چەتە بازرگانەکانی ئیسلامی سیاسیەوە، ئەو وڵاتەی تووشی سەدان کارەساتی مرۆیی کردۆتەوە. بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا ڤایرۆس هێندەی تر قەیرانەکە قووڵتر دەکاتەوە بەقیمەتی هەرچی خراپتری وەزعی مەعیشی خەڵک لەئاستێکی کۆمەڵایەتی زیاتردا، کەبۆخۆی ڕاستەوخۆش کاریگەری نێگەتیف و داغانکردنی زیاتر لەسەر کوردستان دائەنێت بەهۆی مەسەلەی بودجەوە. هەموو ئەمانە فعلا کارەساتی گەورەتر دەهێنێتە مەیدانەوە لە برسیکردن و بێ ئیشی زیاترو، هەزار و یەک دەرد و قەیرانی کۆمەڵایەتی گەورەتر، کەپێ ئەچێت خۆپیشاندان و ڕاپەڕینی گەورەتری بەشوێنەوە بێت .تەنها ڕێگاچارە بۆ ئەم هەموو ئاوارەیی و دەربەدەری و قات و قڕی و شەڕو کێشانە ..و..تاد .. لەگرەوی هەڵگێڕانەوە و تەخت و تاراج تێکدانی عەرشی دەسەڵات و گۆڕبەگۆڕکردنی هەژموونی فکری و ئیدیۆلۆژی دەسەڵاتی بۆرژوازییە لە سەرتاسەری عێراق بەکوردستانیشەوە. دەبێت خەڵکی بۆ ئەم جەنگە خۆی ئامادە بکات بە ئاڵتەرناتیف و ئاسۆی سیاسەتێکی ئینسانی، بە خەتێکی فکری ڕۆشنەوە بێتە مەیدانەوە لەپێناوی گێڕاندنەوەی ئیرادە بۆ دەستی خۆی و لەپێناوی چارەنووسی سیاسی خۆیدا. بەبڕوای من سۆسیالیزم ئەو ئاسۆو ئامانجەیە.
حەسەن مارف: ڕاپەرینی خەڵکی کوردستان بەرەو ئەوە دەچوو خەڵک بێتەخاوەنی ڕاستەقینەی خۆی و شۆرش، ئەمە ترسی لای بەرەی کوردوستانی و بەعس و وڵاتانی ناوچەکە و بگرە ئەمریکا دروست کرد…
دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ حەسەن مارف هەڵسوڕاوی چەپ و چالاکی ناوەندی تەندروستی و مەدەنی لە کوردستان، سەبارەت بە ٢٩ هەمین ساڵیادی ئاوارەیی خەڵکی کوردستان و بەرگری بزوتنەوەی شورایی …
بۆپێشەوە: دوای ٢٩ ساڵ بە سەر ئاوارەیی خەڵکی کوردستان، چۆن دەڕواننە ئەو کارەساتە سیاسی و ئینسانییە؟
حەسەن مارف: بەتێپەربوونی ۲۹ ساڵ بەسەر ئەم کارەساتە پر تراژیدیایە من وا هەست دەکەم بۆ هەمیشە وتایبەت کە ساڵان وەرز وەردەچەرخێتەوە ساتە وەختی کارەساتەکە لەنێو کارەساتەکەدام. هەرچەندە ئەوەندەی لەوساڵانەی تەمەن بیرەوەریم کارەساتی مرۆیی و سیاسی سەریان هەڵداوە و ئاوارەی ملێونی خەڵکی کوردستان نەیەکەم کارەسات بوو نە دواین کارەسات بووە، هەرلەشەری ساڵی ١٩٧٤ و دواتر ئاشبەتاڵ وکیمیا بارانکردنی هەڵەبجە و شێخ وەسانان و ۰۰۰۰ هتد. پڕۆسەی بەدناوی ئەنفال تا بە ئاوارەیی ملیونی خەڵک، بۆ هەمیشەیش لە دڵە راوکێداین چاوەڕوانی کارەساتی مرۆیی و سیاسی هاوشێوە دەکەین، لەبەرئەوەی حیزبەکانی باشوری کوردستان بەشێوەیەک هەڵسوکەوتیان لەگەڵ ڕەوشەکان کردووە هەموو شتێکیان کردۆتە قوربانی بەرژەوەندی تەسکی حیزبی و بنەماڵەکانیان. جا بۆیە بەکارەساتبارترین ڕووداوی سیاسی و مرویی دەبینین.
بۆپێشەوە: ئاوارەیی ملیۆنی خەڵکی کوردستان لەساڵی ١٩٩١دا، یەکێک لە کارەساتەکانی ترە کە بەسەر خەڵکی کوردستان هات، هۆکاری ئەم کۆڕەوە ملیۆنییە چی بوو؟
حەسەن مارف: هۆکاری ئەم ئاوارەییە بۆ چەند هۆکار دەگێڕمەوە: ۱- دوای ڕاپەرین و بەدەرنان و تۆڵەسەندنەوەی خەڵکی داخ لەدڵی کوردوستان و باشورو ناوەراستی عێراقیش لەدەزگا سەرکوتگەرەکانی ڕژێمی بەعس، وای لە خەڵک کرد ترسێکی گەورەیان لە گەڕانەوەی ئەم دام ودەزگایانە هەبێت، ئەگەر بەنیوە گیانیش بووبیت. ۲- ڕابردووی بەعس و دەزگا جاسوسی و سەرکوتگەرەکانی بەرامبەر خەڵک، ئەم ترسەی زیاتر کرد. ۳- ویستی حیزبە کوردیەکان و بەدیاریکراوی ئەوکاتە بەرەی کوردستانی کە هیچ سەنگ و قورساییەکیان نەلای ڕژێمی بەعس و نە لەناو خەڵکدا نەمابوو! بەم کارەساتە هەم سۆزی خەڵکیان بۆخۆیان ڕاکێشا، و خۆیان کردە نوێنەر و دەمڕاستی خەڵکی کوردستان، هەم لای بەعس و هەم لە ڕێکخراوە نێو دەوڵەتیەکاندا. ٤- ڕاپەرینی خەڵکی کوردستان بەرەو ئەوە دەچوو خەڵک بێتەخاوەنی ڕاستەقینەی خۆی و شۆرش، ئەمە ترسی لای بەرەی کوردوستانی و بەعس و وڵاتانی ناوچەکە و بگرە ئەمریکا دروست کرد.
بۆپێشەوە: نزیک مانگێک دوای ڕاپەرین و خرۆشانی خەڵکی کوردستان و وەدەرنانی هێزو دەزگاکانی ڕژێمی بەعس، چ خەڵکی کوردستان چ حزبەکانی بزووتنەوەی کوردایەتی نەیانتوانی لەبەرامبەر بە گەڕانەوەی سوپای تێکشکا و قەسابی کراوی بەعس بەرگری لەخۆیان بکەن، بە بۆچوونی ئێوە، بۆ خەڵکی کوردستان و حزبەکانی بزووتنەوەی کوردایەتی بەرگرییان نەکرد؟
حەسەن مارف: سەبارەت بەگەرانەوەی ڕژێمی بەعس بەدیاریکراوی مانگی نەبرد، ئەگەر کۆتا پڕۆسەی ڕزگارکردن بێنینە هەژمار، ئەوا لە ۲۱ی مارت کەرکوک ڕزگار کرا، وە ئەگەر دەستپێکی ڕاپەرینیش بێت ئەوا لە ٥ ی مارت لە ڕانیەوە سەری هەڵدا. من ئەمەوێت زۆر لەسەر ئەمە قسەبکەم دەمەوێت بچمەسەر ناوەڕۆکی پرسیارەکەت. دیسان بەرای من چەند هوکارێ هەبوون بۆ تێکشکانی بەرگری خەڵک و بەرەی کوردستانی لەبەرامبەر گەڕانەوەی سوپای بەعس و قەسابیکردنی خەڵکی کوردستان. بۆ هۆکار گەلێک دەگێڕمەوە: ۱-هێزی خەڵک نە هێزیکی ڕێکخراو بوو، نە پڕ چەک بوو، بگرە چەکە قورس و مام ناوەندەکان بەرەی کوردستانی دەستی بەسەرداگرت، و لەدەستی خەڵکیان دەرهێنا، و خۆیشیان وەک پێویست بەکاریان نەهێنا بۆ بەرگریکردن لە جەماوەری ڕاپەڕیوی کوردستان.۲- بەرەی کوردستانی کە خۆی بەهێز و لەشکر و پێشمەرگەی خەڵکی کوردستان دەناساند! هێزیکی کەمی پەرتەوازەی بێ ئیرادە بوون و نە لەڕووی زهنی و نە لەڕووی سەربازیەوە ڕێک نەخرابوون ۳- بەرەی کوردستانی نەیتوانی دەستبەرداری دانوستان(مفاوەزە) ببێت لەگەڵ ڕژێمی بەعس. تەنانەت لە کاتی گەڕانەوەی سوپاکەی بەعس و لە خوێن هەڵکێشانی خەڵک ٤ –بنبڕنەکردنی تەواوی دەزگاجاسوسی و ئیستخباراتیەکانی وەک جاش و ئەمن لە کوردستان، هەروەها پەیوەستبوونی دووبارەی جاش و ئەمن و بەعسیەکان کۆمەکێکی گەورە بوو بە هێزی بەعس بۆ گەڕانەوە. ۵- بەهۆی دەزگا جاسوسی و ئیستخباراتیەکان ترسێکی گەورەیان لای خەڵک دروست کردبوو ٦ -پشتکردنە هێزی جەماوەری و لە هەندێک شوێن فێڵ کردن و خستنە تەڵەی ئەم هێزانە لەلایەن بەرەی کوردستانی! بە نموونە: قەساب خانەی چیمەن لەسەر ڕێگای کەرکوک و تاسلوجە لە بازیان.
تێبینی: ئەم بابەتە لە بۆپێشەوەی ژمارە ٧٢ی ١/٤/٢٠٢٠ دا بڵاوبۆتەوە
