بارودۆخی نالەباریی ژنان لە هەرێمی کوردستان

نووسیی: هەتاو عەبدولاهی

بارودۆخی ژنان لە ماوەیەی چەند دەیەی ڕابردوو لە زۆربەی وڵاتانی جیهان پێشکەوتنی بەرچاوی بە خۆیەوە بینیوە، لە حاڵێکدا هەڵاواردنی رەگەزی هێشتاکە لە زۆربەی وڵاتان بوونی هەیە. بارودۆخی ژنان بە تایبەتی لە وڵاتانی سەرمایەداری کە ئەبزاری پیاومەزنی و ئایین بە کار دێنێ بۆ چەوساندنەوەی تاکەکان زۆر نالەبارترە. لەو بابەتەدا هەوڵ دەدەین بپرژێینە سەر بارودۆخی نالەباری ژنان لە هەرێمی کوردستان و  هەڵاواردنی رەگەزی و ئەو نابەرابەریە کە لەو ناوچەدا بە سەر رەگەزی ژنان سەپێنراوە. لە کوردستان ئاماری جۆراوجۆر و زۆر جار ناراست لە پەیوەندی لەگەڵ توند وتیژی بە دژی ژنان بوونی  هەیە، ئەم پارادۆکسە تەنیا ناگەرێتەوە بۆ داتاکانی رێکخراوە ناحکومی و خۆبەرێوەبەرەکان، بەڵکو پەیوەندیی راستەوخۆی بە ئاماری دوور لە راستی  نیهادە دەوڵەتی و بەرپرسانی ئەو بەشانە هەیە. لە پەیوەندی لەگەل بێ مافی و توندوتیژی بە دژی ژنان، ناوەندەکانی ئاسایش ئاماری تایبەت بە خۆیان هەیە کە ئەویش دەگەرێتەوە بۆ شکایەتی خودی ئەو ژنانەی کە راستەوخۆ هانا بۆ ئاسایش دێنن وزۆر جاریش ئاسایش مەجبورە و ناچارە هێندێک ئامار بداتە دەرەوە، چونکە توندوتیژیەکە ئەوەندە زۆر بووە بۆتە هۆکاری سڕینەوەی جەستەی ژنان و گیانیان لە دەست داوە. بە داخەوە هەر ئەو ئامارانەش بە هۆی بەرتیل دەشاردرێنەوە و بە خۆکوژی لە قەڵەم دەدرێن. لە ماوەی مانگەکانی رابردوو بە دەیان ژن لەلایەن کەس و کاریانەوە کوژراون و نیزیک بە دە نمونە خوکوژی ژنان لە رێگایە ئاگرەوە بوونی بووە بە دەیان نمونە توندوتیژی جنسی و بە هەزار نمونە سکاڵای یاسایی لەلایەن خودی ژنانەوە لە بواری توندوتیژی خێزانی بوونی بووە، هەڵبەت ئەوانە ئامار گەلێکن کە لەلایەن ئاسایشی گەندەڵ و سیستمی دژە ژنی هەرێمەوە بڵاوکراوەتەوە، چونکە ئامارەکان زۆر لەوە زیاترن و بە داخەوە پەردەپۆش دەکرێن. دیاردەی توندوتیژی و بێمافی ژنان لە هەرێمی کوردستان جێگای نیگەرانی و تێڕامانە. بە سەرنج دان بە سیستمی حکومەتی هەرێمی کوردستان کە  سیستمێکی عەشرەیی و نادیموکراتییە و پیاومەزنی و ئایین رۆڵی نەرێنی لەو پەیوەندیە دا دەگێڕێ، هەروەها بارودۆخی  پیاومەزنی و سونەتی دواکەوتووی هەرێم کە خۆی خزاندۆتە ناو ژیانی بنەماڵەکانەوە و بە ئامانجەوە ساڵهایە لەلایەن هەر ئەو سیستمەوە پەیڕەو دەکرێ و هەروەها نەبوونی وشیاری ژنانی چینی کرێکار و چەوساوە لەسەر توندوتیژی و  مافەکانیان و زۆر جار قبوڵکردنی توندوتیژی لەلایەن خودی ژنانەوە، هەروەها خۆلادان لە گێرانەوەی توندوتیژی جەستەیی و کوشتن و بڕینی ژنان بە هۆکاری بە قسەی کەسانی دواکەوتوو و پیاومەزن قەتڵی نامووسی و زۆر جاریش تەنانەت  شاردنەوەی تەرمی قوربانیان لە لایەن بنەماڵەکانەوە دەتوانێ دەرخەریی بارودۆخی نالەبار و بێمافی ژنان لە هەرێمی کوردستان بێ. نیهادە ناحکومی و سەربەخۆکان  بە پێچەوانەی هەموو ستانداردە نێونەتەوەییەکان لە سیستم و حکومەتی هەرێم موچە وەردەگرن. راستییەکی حاشاهەڵنەگرە لە کۆی ئەو  رێکخراوە ناحکومیەکانیەی کە ناویان واژۆ کراوە و زیاتر لە سەد نیهاد لە خۆ دەگرێ، هیچکامیان بە مانای واقعی خۆی بە بەرپرسیارێتیەوە رێکخراوی خەڵکی  نین و لە راستای سیستمی گەندەڵی حاکمەوە هەنگاو دەنێن و تەنیا رێکخراوەی رواڵەتین. زۆربەی ژنانێک کە بە هۆی نەبوونی ئەمنیەتی گیانی دوای بێ هیوا بوون لە دەستگای گەندەڵی ئاسایشی هەرێمی کوردستان  بۆ پاراستنی گیانیان پەنا دەبەنە بەر ئەو رێکخراوانە، لە کۆتاییدا بە هاوئاهەنگی و نابەرپرسانە رادەستی بنەماڵەکان دەکرێنەوە و بە داخەوە گیانیان لە دەست دەدەن و بە دەیان و سەدان نمونەی بەو جۆرە لە ماوەی ساڵانی رابردوودا بینراوە. بارودۆخی ژنان لە هەرێمی کوردستان لەناو بێ دادگاکانی ئەو وڵاتە  تا رادەیەک نالەبارە کە بەشیکی محامیەکانیش دۆسیەی توندوتیژی بە دژی ژنان قبوڵ ناکەن، روانگەی دادوەرەکان بە نیسبەت دۆسیەی توندوتیژی بەدژی ژنان بە هەموو جۆرەکانیانیەوە زۆر نابەرپرسانە و دژە مرۆڤانەیە. زۆر جار لە زۆربەی سکالاکان دەبینرێ ژنان بە هەرەشە ناچار دەکرێن سکاڵاکەیان وەرگرنەوە و بگەرێنەوە ناو ئەو ماڵەی کە بۆتە نیهادی توندوتیژی بە دژیان. لە راستیدا سیستمی هەرێمی کوردستان کە سیستمێکی عەشیرەیی و تا سەر ئێسقان دژ بە مافی ژنانە هەوڵی داوە بە دامەزراندنی ئەو نیهادانە و یەکیەتیەکانی ژنان کە هەموویان مۆرەی دەسەڵاتن پەردە بە سەر بارودۆخی ژنان لە هەرێم  دا بکێشێ و لە باتی کەمکردنەوە و بنبڕکردنی توندوتیژی بە دژی ژنان لە رێگای راگەیاندن و هەموو ئەمرازاکانەوە هەوڵ بۆ پەرەسەندی توندوتیژی بە دژی ئەو رەگەزەی کۆمەڵگە دەدات، چونکە نانی لێ دەخوات. دیاری هەرێمی کوردستان بۆ ژنان لە ماوەی ئەو چەند ساڵ حاکمیەتە گەندەڵەی بێمافی، توندوتیژی، یاسای دژە مرۆڤ، کوشتن و بڕین و دەیان خەساری کۆمەڵایەتی وەکو لەش فرۆشی بووە بە داخەوە بارودۆخەکە رۆژ بە رۆژ خەریکە نالەبارتر دەبێ. حکومەتی هەرێمی کوردستان ساڵەهایە هەوڵ بۆ پەرەسەندی توندوتیژی و پەسندکردنی یاسای دژە مرۆڤانە بە دژی ژنان دەدات، رێکخراوەکانی ژنان تەنیا کارتۆنی و سەر بە دەسەڵاتن و لەو چوارچێوەدا چالاکی دەکەن و خۆیان مۆرەی دەسەڵاتن و هیچ پەروەردەیەک بۆ وشیاریان لەو پەیوەندیەدا بوونی نییە و ئەوە کارەساتەکە قوڵتر دەکاتەوە. دەسەڵاتی هەرێم ساڵەهایە هەوڵ بۆ کپکردنی دەنگی ژنان دەدات و هەموو هەوڵەکانی خۆی لە رێگای راگەیاندن  و بەرهەمهێنانی خورافە خستۆتە گەڕ تا ژنان لە پرۆسەی سیاسی و ئابوری وڵات دوور بخاتەوە و بیانخاتە ناو کونجی ماڵەوە.  یاسا لە پشت پیاوە و ئەوندەی پارە سەرفی مامۆستایانی ئایینی بۆ پەروەردەی ناتەندروستی دینی و خورافە دەکرێ سەرفی نیهادەکانی سەر بە ژنان ناکرێ. هەروەها یاسا هەمیشە رێگە خۆشکەر بووە بۆ پەرەسەندنی توند و تیژی و بێ مافی ژنان. دیارە ئەو بارودۆخە رۆژ بە رۆژ بۆ ژنان نالەبارتر دەبێ و ژنان دەبێ خۆیان بۆ نەمانی ئەو بارودۆزخە قوڵی هیمەتی لێ هەڵماڵن، لەو نێوە دا پێویستە ژنان و پیاوانی چەپ و چالاک و ئازادیخواز هەوڵی چڕوپڕتر بۆ وشیارکردنەوەی کۆمەڵگە بە گشتی و ژنان بە تایبەتی بدەن. ژنان دەبێ لە کوردستان بەو راستیە بگەن کە تەنیا رێگەی نەمانی هەموو کێشە و گرفتەکان بە نەمانی ئەو سیستمە گەندەڵەوە لکاوە، ژنانی چالاک دەبێ دەنگی ژنانی سەر شەقام و چەوساوە و کرێکار بن و وشیاری چینایەتی ژنان بەرنە سەرێ، ژنانی کوردستان دەبێ لە ژێر چەترێکی گشتگیردا هاوتەریب بن لەگەڵ بزوتنەوەی کرێکاری، چونکە  تا ئەو کاتەی مەودای چینایەتی بوونی هەبێ چاوساندنەوە لە کۆمەڵگە بنبڕ ناکڕی و ژنان پێویستە بەو وشیاریە بگەن. بێ مافی، چەوساندنەوە، توندوتیژی، لەشفرۆشی، بوونی یاسای دژە ژن وهەموو دیاردە نالەبارەکانی کۆمەڵگە کە یەخەی ژنانی گرتووە دیاری ئەو دەسەڵاتە گەندەڵ و عەشیرەیی و دواکەوتووەیە و تا مەودای  چینایەتی بوونی هەبێ و ژنان لە بواری ئابوری پێویستیان بە پیاوان بێ بارودۆخەکە رۆژ بە رۆژ خراپتر دەبێ. بۆیە پێویستە خەباتی ژنان هاوتەریب بێ لەگەڵ خەباتی کرێکاری و هەوڵ بۆ نەمانی ئەو سیستمە عەشیرەیی و گەندەڵ و دژە ژنە  و دامەزرانی سیستمێکی سوسیالیستی بدرێ کە لەودا رێز لە کەرامەتی مرۆڤ بگیرێ.

تێبینی: ئەم بابەتە لە بۆپێشەوەی ژمارەی ژمارە ٢٥ی بەرواری ١/٤/٢٠١٨ بڵاوبۆتەوە…