hkkurdistan
گفتوگۆی گۆڤاری دیدگای سۆشیالیستی له‌گه‌ڵ عوسمانی حاجی مارف، سكرتێری كۆمیته ناوه‌ندی حزب
دیدگای سۆشیالیستی: هاوڕێ عوسمان، به‌ڕێكردنی ژیانی ئه‌م نه‌وه‌یه هاوكاته له‌گه‌ڵ شه‌ڕێكی دڕندانه كه ڕووكه‌شی مه‌سه‌له‌كه وا ده‌ریئه‌خات جه‌نگه له‌گه‌ڵ داعش. به‌ڵام ئه‌م مه‌سه‌له‌یه زۆر فاكتۆری جیهانی و ناوچه‌یی هه‌یه. پێش ئه‌وه‌ی بێینه سه‌ر خودی داعش و كرده‌وه‌كانی با كه‌مێك له بنه‌ما جیهانیه‌كانی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه بكۆڵینه‌وه. ئێستا ئه‌م ناوچه‌یه ده‌رگیری جه‌نگێكه كه زۆر كه‌س هه‌ن ناوی ئه‌نێن جه‌نگی جیهانی سێهه‌م به‌وهۆیه‌وه كه به‌شێكی زۆر له ووڵاتانی جیهانی تێوه‌گلاوه. به بڕوای ئێوه جێگاوڕێگای زلهێزه‌كانی دنیا كه خاوه‌نی هێزی سه‌ربازی گه‌وره، ئابوری ئێجگار قه‌به و پیشه‌سازی سه‌ربازی و چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی بێشومارن ڕۆڵیان چییه له‌م هاوكێشه نوێیه‌ی جیهاندا؟
عوسمان حاجی مارف: مەسەلەیەک کە پێویستە لە پێشەکیدا باسی بکەین و پێش ئەوەی بچینە ناو وەڵامی پرسیارەکەوە، باکەمێک بگەڕێینەوە بۆ مێژووی نەوەکانی پێش ئێستا کە شەڕ لەدوای شەڕ کارەسات لە دوای کارەساتی نا ئینسانی رویانداوەو بەرەوروی بونەتەوە، بۆیە باشتر وایە ئەو پرسیارەبکەین ئەم شەڕو کارەساتە بەردەوامانە لەکوێوە سەرچاوەیان گرتووەو سەرهەڵدەدەن و دوبارەدەبنەوە. چونکە هەر بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە دەربارەی جەنگەکان چەندین دیدگاو لێکدانەوەی جیاواز دەبیستین و دەخوێنینەوە. بۆ نمونە بۆچونەکان بە شێوەی جیاواز تەعبیر لە خۆیان دەکەن، هەندێک پێیان وایە ئەم شەڕو کارەساتانە لە ئەستۆو تاوانی دیکتاتۆرەکان و زاڵمەکان و ئینسانە دڕندەکانە، بەڵام ناپرسن و لێک نادەنەوە کە ئەم دیکتاتۆرو زاڵمانە لەکوێوە هاتون و بۆچی وادەکەن. یاخود هه‌ن ئەم شەرو کارەساتانە دەگەڕێننه‌وه بۆ کارکردی ئایدۆلۆژیایەکی دیاریکراو، نمونەی ئاینی ئیسلام بەڵام ناچنه‌وه سەر ئەوەی کە دوای هەزارو پێنچ سەد ساڵ بۆچی بەناوی دەوری دینەوە ئەم کارەساتانە دەخوڵقێنرێت و لە یەخەی بەشەریەت نابنەوە و نائاسودەیی بەردەوام دەخاتە ژیانی مرۆڤایەتیەوە. یاخود هەندێ کەس ئەم شەڕو کارەساتە تەنها دەگەڕێننەوە بۆ ناکۆکی و کێشەو شەڕی پارتە سیاسیەکان، بەڵام ئەوەیان لا ڕۆشن نیە کە ئەم پارتە سیاسیانە بۆ بەرژەوەندی کام چینی کۆمەڵایەتی ئەم ئاشوب و شەڕو گێژاوە دەگێڕن هەندێكیش، پێیان وایە کە ئەم شەڕو کارەساتانە لە ئاکامی کێشەو ڕێک نەکەوتنی نێوان نەتەوە جیاوازەکان و دینە جیاوازەکان و طائیفە جیاوازەکانەوەیه، بەڵام بەدوادا چون ناکەن کە بزانن ئەم شەرە طائفی و قەومی و دینیە بۆ پێک دێت. لەلایەکی تر دەبینین لەشەڕی نێوان ووڵاتەکاندا مەسەلەیەکی زۆر سادە و ڕوکەش دەکەنە هۆکاری ئەو شەڕە ئەویش گوایە بەرگریە لە سنوور و نیشتمان. لە پێناوی بەرگری لە خاک و نیشتمان هەزاران کەس دەکەنە قوربانی بەڵام ناپرسن ئەم شەرە بۆ لەسەر خاک و سنور دەکەن و چ گرنگیەکی بۆ بەشەریەت هەیە، بۆیە لەم جۆرە بیرکردنەوانە نامان گەیەنێت به ئاکامێک کە واقعیەتی جەنگەکان رۆشن کاتەوە. بەڵام گەرلە دیدگای مارکسیەوە بچینە ناو ئەم باسەوە، هەر ئەوەی کە جەنگ درێژەدانە بە سیاسەتێکی دیاری کراو ناکرێت بچێتە دەرەوەی لێکدانەوەو تێگەیشتن لە کێشمەکێشی بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکان و بەرژەوەندی جیاوازی چینەکانەوە، گەر بچینە سەر ئەو ڕاستیە زانستیەی کە پێکهاتەی کۆمەڵگا ئاوێتەی چینەکانە لەسەر بنەمای خاوه‌نداریه‌تی تایبەتی بۆ هۆکانی بەرهەمهێنان و لەبەرامبەریدا مل کەچ کردنی چینێکی ژێردەستە بۆ کارکردن و بەدەستهێنانی قازانج بۆ چینە داراکان، واتە دابەشکردنی کۆمەڵگا بە چەوساوەو چەوسێنەر، چەوسانەوەی ئینسان لەسەر ئینسان، کە کۆمەڵگای خستۆتە ناو چوارچێوەی کێشمەکێش و شەڕێک لەسەر بنەمای جیاوازی چینایەتی، ئەو کات دەتوانین لە تەواوی لێکدانەوە ڕووكه‌شیه‌كان خۆمان بپارێزین، چونکە بیرو بۆچون و دەوری خودی ئینسانەکان زادەی واقعیەتی جیاوازی چینایەتی و کێشەمەکێشی نێوان چینە کۆمەڵایەتیەکانە، چینەکانیش زادەی پەیوەندی نێوان هێزی بەرهەم هێنان و پەیوەندیەکانی بەرهەم هێنانن، گەر لە واقعیەتی ئێستای کۆمەڵگای جیهانی کە بنەما ئابوری و کۆمەڵایەتیەکەی پێکهاتوە لە پەیوەندی کارو سەرمایە، کرێکاران و سەرمایەداران، واتە گەر پەیوەندی بەرهەم هێنان لە خاوەنداریەتی بۆ هۆکانی بەرهەم هێنان لەلایەک و هێزی کاری بەکرێ لەلایەکی ترەوە بناسین و پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان هەر لەم چورچێوەیەدا بخوێنینەوە، ئەو کات ناتوانین هیچ دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی سیاسی لە چوارچێوەی کێشمەکێشی چینی کرێکارو سەرمایەدار و بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکان بەدوور بگرین. تەواوی جەنگەکان لەو شوێنەوە سەر دەردەهێنێت و لێدەدرێتەوە کە خاوەندریەتی بۆ هۆکانی بەرهەم هێنان لەبەین نەچێت و هەرەس نەهینیت، کە کێشمەکێش و شەڕی خودی بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانی بۆرجوازی بۆ راگرتن و بەدەستەوە گرتن و بەردەوامیە بە پاراستنی خاوەندریەتی بۆ هۆکانی بەرهەم هێنان، شەری نێوان کۆمپانیە مۆنۆپۆلیەکانە، باڵادەستی کۆنترۆل کردنی بازارە.
بۆ ئەوەی ووردتر و ڕونتر بچینە ناو بابەتەکەوه بەتایبەتی جۆری پرسیارەکە کە باس لە ژیانی ئەم نەوەیە دەکات کە کەوتۆتە بەرامبەر شەڕی داعش و هەلومەرجی سیاسی ئێستاوە و گەر بمانەووێت لێکدانەوەیەکی سادەو ڕووکەش نەدەین بەدەستەوە تا نەکەوینە ژێر کارکردی ڕووکەشی ئەو لێکدانەوەیە کە خودی بونی ئەو هێزە سەربازیانەی ووڵاتانی ناوچەکەو جیهان لە ناو جەرگەی ئەم شەرەدان و گەمەی سیاسی دەکەن، تەنها ئەم شەڕە بەوە دەناسێنن کە ئەو هێزانە هاتون لەبەر ئەوەی دوژمنێکی دڕندەو مەترسیدار بەرەو ڕوی جیهان بۆتەوەو ئەو هێزانە فریادرەسی ئەم خەڵکەن و دەبێت هەموان پشتیوانیان لێبکەین و لەبەرامبەر داعشدا بوەستینەوە. لە باری واقعیەوە ناتوانین نکوڵی لەوە بکەین کە داعش هیزێکی دڕندەو مەترسیدارەو پێویستە کۆتایی پێبهێنرێت، بەڵام شەڕێکی بەرفراوان کە تەواوی ناوچەکەی گرتۆتەوە زۆر لەوە واوەترە کە تەنها بە سەرهەڵدان و مەترسیەکانی داعش وێنا بکرێت، بە تایبەتی کە گەمەو مامەڵەی لایەنەکان لەم شەڕه‌دا ئاشکراو بەرچاوە. هەروەها بەر لە دەرکەوتنی داعشیش بارگرژی و ناجێگیری سیاسی و شەڕی بەردەوام ئەم ناوچەیەی داگیرکردوە. شەڕی ئێران و عێراق، جەنگی کەنداو و داگیرکردنی عێراق لەلایەن ئەمریکاوە، دواتر لەدوای شۆڕشەکانی تونس و مسر تێکڕمانی لیبیاو سوریا، نمونەیەکن کە نائارامی و نائاسودەییان بۆ ئەم نەوەیە خوڵقاندووە، کە خودی داعش بەدوای ئەم هەموو شەڕو کارەساتانەدا دێتە ئاراوە. ئەوەش ئەو پرسیارەمان بۆ ڕوون دەکاتەوە کە ئەم هەل ومەرجە جەنجاڵ و نالەبارو سەختە لەکوێوە سەرچاوەیان گرتووە. گەر بچینەوە سەر ئەو واقعیەتەی کە ئەم هەلومەرجە لە ئاکامی ناکۆکیەکانی سیستمی سەرمایەداری و پاراستنی سەرمایەداریەو شەڕی نێوان بەرژەوەندیە جیاوازیەکانی سەرمایەدارانە، کە لەمێژووی سەدەی بیستەمدا دوو جەنگی جیهانی بەخۆوە دیوە. ئەم هەل و مەرجەی ئێستاش درێژەی هەمان شەڕی بەرژەوەندی و کێشمەکێشی ووڵاتانی سەرمایەداریە، کە بە موشەخەسی بەدوای داڕمانی یەکێتی شورەویی و بلۆکی رۆژهەڵات، لە ئێستادا هەوڵ دانی دەوڵەتی ئەمریکایە بۆ درێژەدان بە باڵا دەستی خۆی بەسەر جیهاندا. کە هەوڵدانی ئەمەریکا بۆ باڵادەستی بەسەر جیهاندا، تێکچونی هەل و مەرجی سیاسی ئەم ناوچەیەو زۆر ناوچەی تریشی لێکەوتۆتەوە.
هەموان دەزانین لە دوای ١١ی سێپتەمبەر ستراتیجیەتی ئەمریکا بۆ جێبەجێکردنی ئەم باڵادەستیەی بەسەر جیهاندا ئەوەی ڕاگەیاند کە هێرش دەکاتە سەر ئەڤغانستان، عیراق، کۆریا، ئیران و سوریا، بەڵام دیمان نەیتوانی لە دوای هێرشەکانی بۆ سەر ئەڤغانستان و عێراق سەرکەوتنی تر بەدەست بهێنێ، بەمانای شکست و پاشەکشە بوو بۆ جێبەکردنی ستراتیجیەکەی. لەهەمان کاتدا کەوتە بەرامبەر شکستی بەردەوام لە جێبەجێکردنی ستراتیجیەتی باڵادەستیەکەی بەسەر جیهاندا، بەتایبەتی کە نەیتوانی درێژە بە شەڕەکەی لەگەڵ ئێران و کۆریادا بدات، هەر وەها لەلایەکی ترەوە لە نێو ووڵاتانی سەرمایەداری گەورەی جیهانیەوە لە بەرامبەریدا رەقیبەکانی وەک جەمسەرێکی تر کەوتنە بەرامبەر دەوڵەتی ئەمریکاوە، وەک ڕوسیاو چین. دەتوانم بڵێم شکستەکانی ئەمریکا لە عێراق و ئیران و ناوچەکەدا و هەستانەوەی جەمسەرەکانی تر لە بەرامبەر ئەمەریکادا ڕەوەندی روداوەکان و هەلومەرجی سیاسی جیهان بە گشتی و ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەراستیان گۆڕی.
مەسەلەیەکی تر کە گرنگی پێبدەین شۆڕشەکانی تونس و میسر مەترسیەکی تری گەورەی بەردەم وڵاتانی سەرمایەداری جیهان و نەخشەکان وستراتیجیەتی ئەمریکا بون، بۆیە بەتەواوی تواناوە هەوڵیاندا بۆ بەرگری و پاراستن لە سیستمی سەرمایەداری، بەر بە گەشەو بەربڵاوی ئەو شۆڕشانە بگرن، پێویستی کرد هەلومەرجێکی وەک سوریا و لیبیا بخوڵقینن و سەرمایەداری و سەرمایەداران لە مەترسی شۆڕش بپارێزن، ئاکامەکەشی بەشەڕو کارەسات بەسەر ژیانی خەڵکەکەدا بشکێتەوە.
دەمەوێت بڵێم واقعیەتی ئەم هەلومەرجەی ئێستا بە دەرکەوتن و دەوری داعشیشەوە ئاکامی نە خشەو سیاسەتی ئیمپریالیستیانەی دەوڵەتی ئەمریکا و کێشمەکێش و ڕکابەری لەبەرامبەر جەمسەرەکانی ڕوسیاو چیندایە. واقعیەتی نەخشەو سیاسەتەکانی ئەمریکاو رکابەری لە بەرامبەر وڵاتانی گەورەی سەرمایەداریدا و شکستی نەخشەو سیاسەتەکانی، خوڵقێنەری ئەم هەموو شەڕوکارەسات و گەورەبونەوەی هێزی تیرۆرستی و شەڕی قەومی و طائیفیە، واتە ئەم شەرانەی نێوان ووڵاتەکان و شەری نێوان رەوتە کۆمەڵایەتیەکانی بۆرجوازی بە ناوی دین و نەتەوەو سنورەوە ئاکامی شەڕی نێوان بەرژەوەندی و رکابەری ووڵاتانی زلهێزی سەرمەیاداریە بۆ پاراستنی سەرمایەو دابەشکردن و دوبارە دابەشکردنەوەی جیهان لە نێوان خۆیاندا. بۆیە هەرئەم بارگرژی و شەڕەی کەلە ڕۆژهەڵاتی ناوەراستدایە ئەتوانین وێنای بکەین بە شەڕێکی جیهانی. دڕندەیی داعشیش لە ناو ئەم هەلومەرجە جەنجاڵ و جەنگەی نێوان وولاتانی سەرمایەداری دنیاو قەیرانی ئابوری سەرمایەو کێشمەکێش و شەڕی نێوان زلهێزەکانی جیهاندا سەردەردەهێنێت، بوەتە دیاردەیەکی تایبەت و مەترسیدارو بەڵا بەسەر ژیانی خەڵکەوە.
دیدگای سۆشیالیستی: باشه تۆ باست له‌وه كرد كه له چوارچێوه‌ی ململانێ و ڕكابه‌رێیتی زلهێزه‌كانی جیهان بۆ بردنی سه‌رمایه‌ی زیاتر بۆ خۆیان، ئه‌م جه‌نگانه ئه‌خولقێنن، به‌ڵام ئه‌وان ئه‌و هه‌موو پاره و پول و چه‌كه له‌م شه‌ڕانه‌دا خه‌رج ئه‌كه‌ن، جگه له‌وه‌ی هه‌زاره‌ها خه‌ڵك تیا ئه‌چن چه‌ندین سه‌ربازی خۆشیان له‌ناو ئه‌چن، چ شتێك وا له‌مان ئه‌كات كه چاوپۆشی له‌بەرامبه‌ر ئه‌م شتانه‌دا بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و به‌رژه‌وه‌ندیه به ده‌ست بهێنن، به واتایه‌كی تر ئایا ئه‌و به‌رژه‌وه‌ندیه ئه‌وه‌نده گه‌وره‌یه؟
عوسمان حاجی مارف: مەسەلەکە لە سەر گەوەرەیی و بچوکی یان زۆرو کەمی بەرژەوەندیەکان و خەرجیەکان نیە، مەسەلەکە واقعیەتی سیستمێکی ئابوری و کۆمەلایەتیە کە دنیای سەرمەیەداری رایگرتووەو تەحه‌کومی پێدەکات، واقعیەتی پەیوەندی کارو سەرمایە، سەرمایەدارو کرێکارە، پاراستنی جۆری پەیوەندیەکانی بەرهەم هێنانە کە ئینسان دەکاتە کۆیلە و ئامراز بۆ بەرهەم هێنان و بۆ بەدەست هێنانی قازانج ، جا لەم پەیوەندیەدا چەند قازانج بەدەست دێت بۆ سەرمایەداران و داهاتی ووڵاتەکان چەند زیاد دەکات، یا چەند خەسارەت دەکەن یاسایەک بەسەریدا زالە، ئەویش دەرهێنانی زێدەباییە لە کاری بەکرێ لە بواری بەرهەمێناندا، کاری ئینسانەکان دەبنە کاڵا و لە بازاردا مامەڵەی پێ دەکرێت، کارکردن لەسیستمی سەرمایەداریدا بۆ بەدەستهێنانی قازانج و کەڵکەی سەرمایەیە، سەرمایەداران لەتەواوی دنیادا بەدوای کۆنترۆل کردنی بازاری هێزی کارەوەن، سەرمایەداری بەبێ کاری بەکرێ و زێدەبایی لەبەین دەچێت و مانای نامێنێت، وە هەمیشە لە سروشتی ناکۆکی پێکهاته‌ی ئەم سیستمەدا بە جیا لەقەیرانە ئابوریەکانی لە هەمان کاتدا قابیلی داڕمان و هەڵوەشانەوەیە، قابیلی ڕودانی ناڕەزایەتی و زەرورەتی شۆڕشی کۆمەڵایەتی کرێکارە، کە مەترسیە بۆ سەر پاراستنی سەرمایەداری، سەرمایەدارن و دەسەڵاتی بۆرجوازی ناتوانن بە ئارامی و بە ئاسودەیی پێکهاتەی ژیانی دژایەتی دوو چینی دوژمن بەیەک لەبەرامەبەر یەکدا بە ئاسانی بگوزەرێنن و بەردەوامی پێبدەن و بیپارێزن، بەرگری بۆ پاراستنی ئەم سیستمە ناکۆکە بەهای ئینسانی وەها دەباتە لاوە، جەنگ و کوشتار کارەسات و خەرجکردن بۆی سنوری نامێنێت، بە مانایەک رکابەری و کێشمەکێشی نێوان خودی سەرمایەداران و ووڵاتەکانیان، لە ناو جەرگەی ناکۆکیەکانی خودی سیستمی سەرمایەداریەوە سەرچاوە دەگرێت، هەوڵدان بۆ کۆنترۆلکردنی بازاری کار و وەبەرهێنان و رکابەری نێوان سەرمایەدارن بە هیچ رێژەیەک لە خەرجی و کوشتار ناناسێ و بە هەند وەرناگێری، خودی ئەو سەربازانەی دەبنە قوربانی جەنگی نێوان سەرمایەدارن بۆ خۆیان بەشیکی بەرینن لە هێزی کار و دەبرێن بۆ بەرەکانی جەنگ و بەکوشت دەدرێن بۆ پاراستنی پەیوەندی نێوان کارو سەرمایەدار بۆ باڵادەستی بەسەر جیهاندا، واتە چوارچێوه‌ی ململانێ و ڕكابه‌رێیتی زلهێزه‌كانی جیهان بە تەنها بۆ بردنی قازانجی زیاتر نیە بۆ خۆیان، بەڵکو بۆ باڵادەستیە بەسەر جیهاندا بۆ کۆنترۆلکردن و مۆنۆپۆلکردنی زۆرترین و فراوانترین ناوچەکانی بازاری کارە لە جیهاندا، شەر بۆ دابەشکردندەوەی جیهان کە سەرمایەی زیاتر لە رێگەی هێزی کارەوە کەڵه‌کە پێ بکەن، سەرمایەدران بۆ وەبەرهێنان و زیاترکردنی کەڵه‌کەی سەرمایە بەدوای داگیرکردنی شوینی کاری هەرزانەوەن.
دیدگای سۆشیالیستی: دەتوانم بڵێم هەموو ئەو بۆچونانەی بە ڕوکەشی دەچنە سەر لێکدانەوەی ئەم شەڕو کارەساتانە بۆ خۆیان بەگشتی لێکدانەوەیەکی هاوبەشن بەو مانایەی ناچنەسەر کێشمە کێش و شەڕی نێوان چینە کۆمەڵایەتیەکان واتا بەدور لە مەسەلەی بنەڕەتی کەبەرژەوەندی ئابوری چینەکۆمەڵایەتیەکانە دەکەونە نێو گێژاوی لێکدانەوەکانیان لەهەمان کاتدا دەبێتە بەشێک لە چەواشەکاری و پاساو هێنانەوە بۆ شەرعیەت دان و حەقدان بە شەڕەکەیان. كه‌وایه گه‌شه‌ی زیاتری ئیمپریالیزمه، چ وه‌ك ئه‌م قۆناغه باڵایه‌ی سه‌رمایه‌داری كه له‌م كاته‌دا جیهانی كردۆته بازاڕێكی گه‌وره بۆ به‌گه‌ڕخستنی سه‌رمایه‌كه‌ی وه چ وه‌ك هێزێكی كۆلۆنیالیستی (داگیركه‌ر)، كه یاریكه‌ری ئه‌سڵی یه له‌م مه‌یدانه‌دا؟!
عوسمانی حاجی مارف : ئەگەر لە واقعیەتی پێکهاتەی کۆمەڵگەی سەرمایەداریەوە بچینە سەر لێکدانەوەی دیاردە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکان و کێشمەکێشی نێوان چینە کۆمەڵایەتیەکان و شەڕێك لە نێوان ووڵاتانی سەرمایەداری و هێزە سیاسیەکان دایە، پێویستە دوو مەسەلە بە بنەما وەربگرین، لایەنێکیان کە لە پێكهاتەی ناکۆکی کۆمەڵگەی سەرمایەداریدایە کێشمەکێش وشەڕی بەردەوامی کرێکاران و سەرمایەداران کە کۆتاییەکەی شۆڕشی کرێکاری و هەڵوەشاندنەوەی سەرمایەداری و دامەزراندنی سۆشیالیزمە. لایەنێکی تر ڕکابەری خودی کۆمپانیای سەرمایەدارەکان و ووڵاتانی زلهێزی سەرمایەداری و مۆنۆپۆڵەکانە لە ناو “بازاڕی ئازاددا”، وە دوبارە دابەشکردنەوەی جیهان و گۆڕینی هاوکێشەی سیاسی بەقازانجی سیاسەت و ستراتیجی وڵاتانێکی زلهێز بۆ ناردنی سەرمایەو وەبەرهێنان و داگیرکردن و پاراستنی هەلەمەرجی کاری هەرزان، کە دەبنە مایەی جەنگ و نائارامی سیاسی و کارەساتی بەردەوام لە جیهاندا. کە کۆتایی ئەمەش هەر لە ڕێگەی هەڵوەشاندنەوەو کۆتایی هێنانە بە کۆمەڵگەی سەرمایەداری. ئەم هەل ومەرجە نالەبارەی ئێستا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەگوزەرێ، شەڕی نێوان بەرژەوەندی سیاسەت وستراتیجی وڵاتانی ئیمپریالیستی و وڵاتانی ناوچەکەیە، بەڵام ئەم شەڕە لە ڕواڵەتدا تەنها خۆی بەشەڕ لەبەرامبەر داعشدا پێناسەدەکات. ئەگەر لەهەلومەرجی ئێستای جیهاندا لەوە تێبگەین کە بەدوای بنبەست و شکستێک کە دەوڵەتی ئەمریکا بەرەو ڕوی بۆتەوە لە پەیرەوکردنی سیاسەتی وەک هێزێکی تاک جەمسەر و هەوڵدانی بۆ باڵادەستی بەسەر جیهاندا، وە لەلایەکی ترەوە سەرهەڵدانەوەی ڕەقیبەکانی لە بەرامبەریدا نمونەی ڕووسیا وچین، کە وەک جەمسەری رکابەر لە بەرامبەر دەوڵەتی ئەمریکا گەشەیان کرد، جگە لەوەی رەوتی کۆتایی هێنانە بە دەوری تاک جەمسەری ئەمریکا وەک تاکە زل هێزی دنیای سەرمایەداری، لەهەمان کاتدا دەتوانین بڵێین ئەم هەل و مەرجەی ئێستای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست شەڕێکی جیهانیە کە خۆی دەنوێنێ لە دوو بەرەی بەرامبەر بە یەکدا. کە بەرەیەکیان ئەمریکاو ڕۆژئاواو تورکیا دەوری تێدا دەگێڕن بەرەکەی تریش ڕوسیاو چین و ئێرانە، کە تەواوی هیزە سیاسیەکانی ئەم ناوچەیه‌ش کەوتونەتە نێوان ململانێی و شەڕی ئەم دووبەرەیەوە.
ئەگەر بگەڕێینەوە سەر ئەوەی هێزێکی وەک داعش چۆن هاتە ناو ئەم هاوکێشەیەوە، بە بۆچونی من دەگه‌ڕێتەوە سەر ئەوەی کە مەوقعیەتی ئیسلامی سیاسی بەوە چوە سەرەوە کەبەدوای ئەوەی کە دەوڵەتی ئەمریکا بە داڕمانی بلۆکی ڕۆژهەڵات دەورانێکی یەک جەمسەری تێپەڕاند، لە لایەنێکی تریشەوە بن بەست و شکستی دەوری ناسیۆنالیستی عەرەبی، فرسەتی زیاتری ڕەخساند بۆ گەورەبونەوەی ئیسلامی سیاسی، کە وەک هێزێک هاتە ناو هاوکێشەی سیاسی و کێشمەکێشەکانەوە و بە شەڕ لەبەرامبەر ئەمەریکادا خۆی پێناسە کرد. لە هەمان کاتدا بنبەست و شکستی سیاسەتەکانی ئەمریکا زیاتر ئیسلامی سیاسی هێنایە ناو شانۆی سیاسی ناوچەکەوە، تا ئەو ئاستەی کە هێزێکی وەک داعش توانی سود لە گێژاوی سیاسی و هەل و مەرجی کوردستان و عێراق بەسود وەرگرتن لە پشتیوانی ڕەوتی ناسیۆنالیستی عەرەب و لەناوچە سوننەکان وەک هێزێکی سەرەکی بکەوێتە بەرامبەر حکومەتی ناوەندی عێراق وهەرێمی کوردستانەوە. لەلایەکی تریشەوە ئاشکرا و ڕۆشن بوو ئەم هێزە دڕندەیە لەلایەن سعودیە و قەتەر و تورکیا و ئیماراتەوە پشتیوانی لێدەکرا، ئەوەش بۆ لێدان بوو لە مەوقعیەت و دەوری جمهوری ئیسلامی لە ناوچەکەدا، بەمانایەکی تر هەوڵ دان بۆ لێدان و لاواز کردنی دەورو مەوقعیەتی رووسیا و چین لە هاوکێشە سیاسیە جیهانیەکاندا. لە هەمان کاتدا کێشەکانی نێوان بارزانی و حکومەتی ناوەندی عێراق دەروازە و فرسەتێک بو بۆ داعش هێرشەکانی بۆ سەر شارەکانی عێراق بەسەرکەوتن بگەیەنێت.
بە جیا لەوەی کە ئەم شەڕە لەسەرەتادا ئەوەی نیشاندا کەهاوسەنگی هێزەکانی گۆڕی و هەلومەرجێکی تازەی هێنایە پێشەوە کە بارزانی و پارتی دیموکراتی کوردستان ئەم هەلومەرجە بقۆزنەوە بەقازانج بۆ پتەو کردنی مەوقعیەتی سیاسی خۆیان و چونە پێشەوەی ستراتیجی تورکیا بەکاری بهێنن، بۆ فشار هێنانە سەر حکومەتی مەرکەزی، بە تایبەتی بە دوای داگیرکردنی شاری موسڵ بە شێوەیەکی ئابروبەرانە سوپای عێراق تێک شکا و ئەو ناوچانەی بەجێ هێشت. گەر سەرنج بدەن هەر بەدوای ئەو شکستە گەورەیەی سوپای عێراقی کە خەڵکانێکی زۆر بونە قوربانی و کوشتارو ئاوارەیی گەورەی لێکەوتەوە، بارزانی ڕایگەیاند ئەمە فرسەتە بۆ کورد، دروشمی دەوڵەتی کوردی بەرزکردەوە، بەڵام ڕەوتی ڕووداوەکان جۆرێکی تر هاوکێشە سیاسیەکەی ئاڵوگۆر پێ کردو دۆخێکی تری هێنایە پێشەوە، ئەویش دەوروو دەخەڵاتی جمهوری ئیسلامیە لە دەوڵەتی مەرکەزی عێراق و پێشڕەویەکانی لە شەڕ لە بەرامبەر بە داعش توانی هاوکێشە سیاسیەکان بە قازانجی ئێران و بەخودی حکومەتی مەرکەزی عێراق بگۆڕێت. ئەم حاڵەتەش تارادەیەک مەوقعیەتی بارزانی و پارتی دیموکراتی بردە دواوە، هەروەها گورزێکیش بوو بۆ لێدان لە ستراتجیەتی تورکیا لە ناوچەکە، لە هەمان کاتدا دەوڵەتی ئەمریکا ناچار بوو رێکەوتن لە گەڵ ئێراندا واژۆ بکات، بارزانیش لە دروشمەکانی پاشگەز بوەوە و بێدەنگی لێکرد.
ئەتوانم بڵیم کە واقعییەتی کێشمەکێش و شەری هێزەکان کە لە واقعیەتی کێشمەکێشی بەرژەوەندی چینەکان و بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانەوە شەڕەکانیان دیاری دەکرێت، بۆیە تەواوی لێکدانەوانەوەکنیان و ئەو هۆیانەی دەیکەنە پاساو بۆ شەڕەکانیان دەبێتە بەشێک لە سیاسەتی فریوکاری و چەواشەکاری بەکاری دەهێنن بۆ شەرعیەتدان بە شەرەکانیان، هەرلایەنێکیان لەهەولی سەلماندنی هەقانیەتی ئەو شەڕەیە لە تەرەفی خۆیەوە، بەناوی پاراستنی سنور و خاک و بەرگری لە نیشتمان و تا بەرگری سەرسەختانە لە هەقانیەتی مەزهەب و ئایدۆلۆژیەکەیان..هتد. بروانە ووشەی “شەهید” چەندە مامەڵه‌ی پێ دەکرێت، بەکار هێنانی ووشەی شەهید لە گەڵ کلیلی بە‌هشتی چاخەکانی سەدەی ناوەراستی کلێسەی مەسیحیەکاندا جیاوازی نیە، لەم شەرانەدا کە بەهەزاران و سەدان هەزار ئینسان دەبنە قوربانی هەموو لایەنەکان دوژمنی یەکترن و هەقیان بەلای یەکترەوەیەو دەبێت وەریگرنەوە، هەموو لایەنکانیش دەیسەلمێنن کە قوربانیەکانیان “شەهیدە”، ئەم بانگەوازی هەق و هەقانیەتە و کوشتار لەپێناویدا کۆتایی نایەت، کە جگە لە ئالوگۆرێک لە هاوکێشەی سیاسی و هاوسەنگی هێزەکان کە بە دەورانی جیاوازدا تێ پەردەبێت، نەک هیچ قازانجێکی بۆ ژیانی کرێکارو زەحمەتکێش نیە، مایەی سەرگەردانی و بەڵاو موسیبەتکانیشە.
دیدگای سۆشیالیستی: زۆر باشه، كه‌واته به‌م لێكدانه‌وه‌یه‌وه با بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ڕۆڵی داعش له خزمه‌تكردن به‌م سیاسه‌ته‌ی ئیمپریالیزم و له‌سه‌رووشیانه‌وه ئه‌مریكا و ڕۆژئاوا. له‌مباره‌یه‌وه تۆ چی ئه‌ڵێیت؟
عوسمانی حاجی مارف: وڵاتانی سەرمایەداریە کە مەبەستیانە هێژمونی خۆیان بەسەر بازاڕی جیهاندا بسەپێنن و مۆنۆپۆلی کەن، ئەمەش دەیان خاتە بەرامبەر یەک لە ڕکابەریەکی بەردەوامدا، کەبە گوێرەی واقعیەتی کێشمەکێشی ناکۆکیەکانی کۆمەڵگەی سەرمایەداری لە قەیران و تێک شکان و هەستانەوەدان، هەروەها لە بارزبونی جەمسەرەکاندا دەکەونە بەرامبەر یەکتر بۆ دابەشبوونەوەی جیهان بە گوێرەی باڵادەستی هەر بەرەیەک لە جەمسەرەکان، لە ناوچە جیاجیا کانی جیهاندا، ئەمەش بە گوێرەی توانایی جێبەجێ کردنی ستراتیجیەتیان دەکەونە بەردەم واقعیەتی جەنگەوە، هەر وەک پێشتر گفتوگۆمان لەسەر کرد ئەم هەل ومەرجە نالەبارەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەڕێوە دەبرێت شەڕی بەرژەوەندیە جیا جیاکانی ئەمریکا و ڕۆژئاوایە لەلایەکەوە، روسیاو چین لەلایەکی ترەوە.
لێرەوە دەمەوێت سەرنج بۆ مەسەلەیەک ڕابکێشم ئەویش ئەو شەڕە بوو کەلە ئۆکرانیا هەڵ گیرسا و هەواڵەکانی تەواوی جیهانی داگرت، بەڵام دواتر هێرشەکانی داعش بۆ سەر شارەکانی عێراق ڕەوتی ڕوداوەکان و شەڕەکەی لە ئاستی جیهاندا لە ئۆکرانیاوە گۆڕی بۆ ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەراست و تەواوی میدیاکان و چاودێرانی سیاسی چاویان چوە سەر ئەم شەڕەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە تا ڕادەیەک بە جەنگی جیهانی ناو دەبرێت، هەروەها گەر پێش ئەم شەڕانەش بۆ چەند ساڵێک بگەڕێینەوە دواوە لەسروشتی شەڕی کەنداوو شەڕەکانی دوای ١١سێبتەمبەر کە شەڕی باڵادەستی ئەمریکا بوون بەسەر جیهاندا، ئەویش بەدوای داڕمانی جەمسەری یەکێتی شورەویی و بەرەی ڕۆژهەڵات ، کە ڕکابەری ئەمریکاو ڕۆژئاوا بوو، بۆیە سروشتی جەنگی کەنداو و شەڕەکانی دوای ١١ سێبتەمبەر بەمانای ستراتیژی ئەمریکا بوون بۆ جێبەجی کردنی ستراتیژی کۆنترۆل و باڵادەستی بەسەر جیهاندا. بە جۆرێک دەوڵەتی ئەمریکا توانی ئەم ڕەوتە بسەپێنێت بەسەر وڵاتانی سەرمایەداری جیهاندا، لەو ڕێیەوە کە لە شەڕی کەنداودا بە بەڵگەو بیانووەوە ئەوەی کە بە دوای داگیرکاری کوەیت لەلایەن حکومەتی عێراقەوە، سەدام حسێن وەک دوژمنێكی مەترسیدارو دژ بە جیهان وێنا بکات و بناسێنێت، لەو رێگەیەوە وڵاتانی سەرمایەداری جیهانی وەک هاوپەیمان بخاتە ژێر کۆنترۆڵ و باڵادەستی خۆیەوە، بەهەمان شێوە شەڕەکانی دوای ١١ سێبتەمبەر لە بەرامبەر ئەڤغانستان و عێراقدا هەمان سروشتی کۆنترۆڵ و باڵادەستی دەوڵەتی ئەمریکای نیشاندا. بەڵام ئاکامی شکستەکانی ئەمریکا لەبەرامبەر عێراقدا، نەخشەو سیاسەتەکانی نەچونە پێشەوە، لەلایەک بە عەمه‌لی نەبونەوەی ستراتیجەتی شەڕەکەی لەگەڵ ئێران و سوریا و کۆریا پاشەکەشەی بە سیاسەتی باڵادەستی ئەمریکا کرد بەسەر جیهاندا، لەلایەکی تریشەوە سەرهەڵدانی جەمسەریکی تر لە وڵاتانی سەرمایەداری وەک رووسیاو چین لە بەرامبەر ئەمریکادا، سروشتی شەڕەکەی ئۆکرانیای گۆڕی و هاوکێشەی سیاسی جیهانی و هاسەنگی هیزەکانی گۆری. بۆ دەوڵەتی ئەمریکا گونجاو نەبوو شەڕی هاوپەیمانان لە ئۆکرانیا لە بەرامبە روسیادا بکات، واتە ئەمریکا بۆ دەخاڵەتی لەناو کێشەکانی ئۆکرانیادا نەدەکراو نەیتوانی ستراتیژیەتی باڵادەستی بەکار بهێنی و یەکڕیزی هاوپەیمانیەکانی بپارێزێ، چونکە بۆ ئەم شەڕە ڕاستەوخۆ دەکەوتە بەرامبەر ڕووسیاوە و قابلی سەرکەوتن و بەردەوامی نەبوو، ئەمریکاش بە شکستێکی گەوەروە لێ‌ێ دەهاتە دەرەوە، بۆیە بەدوای ئەوەی داعش لە سوریاوە پەلی کێشایە ناو عێراق و کارەساتەکانی خۆڵقان، ئەمریکا بۆ شەڕ لەگەل ڕەقیبەکانیدا شەڕی لە ئۆکرانیاوە گواستەوە بۆ عێراق، بەو مانایایەی کە توانی ئەوە رابگەیەنێ کە هێزیکی وەک داعش مەترسیە بۆسەر جیهان و دوژمنی هەموو جیهانە، لەرێگەی”شەر لە گەڵ داعشیکدا کە خودی دەوڵەتی ئەمریکا دەوری لە گەورەکردنەوەیدا هەبو بۆ شەر لە بەرامبەر رژێمی بەشار ئەسەدا و لەباربردنی هەلومەرجی شۆرشگێرنە لە سوریا و ناوچەکەدا”، دەوڵەتی ئەمریکا جارێکی تر توانی هاوپەیمانەکانی ڕاکێشێتەوە ناو ئەم شەڕو کێشمەکێشەوە تا هەوڵبدات مەوقعیەت و دەخالەتی ئێران لە ناوچەکەدا لاواز بکات و لەوێشەوە پاشەکشە بە دەوری ڕوسیاو چین بکات، بەڵام بەردەوامی دەسەڵاتی بەشار ئەسەد لە سوریاو دەخاڵەتی بەرفراوانی ئێران لە ناوچەکەداو وەستانەوەی ئێران بەرامبەر داعش و پێشڕەویەکانی لەو بارەیەوە، دەوڵەتی ئەمەریکای ناچار بە دانوستان کرد لە گەڵ ئێراندا. بۆیە سروشتی ئەم شەڕە نەک کۆتایی هێنان نیە بە داعش بەڵکو لە بەردەوامی شەڕو کێشمەکێشی نێوان جەمسەرە جیهانیەکانی دنیای ووڵاتانی سەرمایەداریە، هەر بۆیە کۆتاییەکەی نادیارە و ئاسۆی جێگیری سیاسی لە ناوچەکدا نارۆشنە.
دیدگای سۆشیالیستی: بڕێك زیاتر با بێینه سه‌ر هێزه ناوخۆییه‌كانی كوردستان، واته هێزه بۆرژوازیه‌كانی كورد و جێگاوڕێگایان له خزمه‌تكردنی ئه‌م جه‌نگه كاولكاره كه له بنه‌ڕه‌تدا دژی چینی كرێكاره؟ بۆچی ئه‌وان كه هه‌میشه وێردی سه‌ر زمانیان كورد و كورد و ’’خۆمان‘‘ه‌یه، خه‌ڵكیان بردۆته ناو ئه‌م گێژاوه‌وه؟ یان به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌وان له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا چییه؟ ئایا نان له جه‌نگ ئه‌خۆن؟
عوسمانی حاجی مارف: حیزبەکانی کوردایەتی هەر لەسەرەتای شەڕی کەنداوو نەمانی دەسەڵاتی حکومەتی بەعس لە کوردستاندا، دەورو چارەنوسی هێزەکانیان خستە بەردەم بەرژەوەندی و ستراتیجیەکانی ئەمریکا بەهەمان شێوەش ئایندەو چارەنوسی کوردستانیان بەستەوە بە چارەنوسی بەرژەوەندی و سیاسەتەکانی حیزبەکانیانەوە. لە ٢٤ ساڵی دەسەڵاتی میلیشییایاندا چارەنوسی خۆیان بە ئێستاشەوە گرێداوە بە بەرژەوەندی و ستراتیژو کێشمەکێشی وڵاتانی سەرمایەداری جیهانی و وڵاتانی ناوچەکەوە. لە بەرنامەو سیاسەتی ئەم هیزە ناسیونالستانەی کوردستاندا هیج کات ئەوە نەبووە کە ئایندەی کوردستان و چاەرەنوسی خەڵکی کوردستان لەم هەلومەرجە نالەبارو گێژاوە سیاسیە دەرکێشن.
دەتوانین بڵێین ئەم جۆرە لە پیادەکردنی هەڵسورانی سیاسی حیزبەکانی کوردایەتیدا، بەتایبەتی بارزانی و پارتی دیموکراتی کوردستان، بەرژەوەندی هێزەکەیان و سیاسەتەکانیان لە پەیوەند بە خۆ بەستنەوەیان بە ستراتیژی ئەمریکاو بەرژەوەندی و سیاسەتەکانی تورکیاوە کرێ داوە، وە کردنی کوردستان بە بازاڕێکی تورکیا لە بارزرگانی و قاچاخچێتی بە نەوت توانی وەک هێزیکی بە توانا لە باری ئیمکاناتی ئابوری و هێزی چەکداری دەرکەوێت، وەک هێزی یەکەم و خاوەن دەسەڵات لە کوردستاندا باڵادەستی خۆی بەسەر کوردستاندا جێ بخات و ببێتە خاوەنی حکومەتی کوردستان، هیزەکانی تر ناچار بکات کە بەدەوری مەوقعیەتی باڵای بارزانیدا بەشداری لە حکومەتی هەرێمدا بکەن. لەلایەکی ترەوە سیاستەکانی بارزانی لە پەیوەند بە خۆبەستنەوەی بە ستراتیژی تورکیا لە ناوچەکەدا ئەو مەوقعیەتەی بە دەست هێنا، بەڵام دواتر زیاتر خستیە بەرامبەر بەرژەوەندی و ستراتیجی حکومەتی ناوەندی عێراقەوە. سیاسەتەکانی حکومەتی عێراقیش کە زیاتر بەرژەوەندیەکانی دەسەڵاتی میلیشیایی “دەوڵەتی قانونە”، خۆی گرێداوە بە بەرژەوەندی و ستراتیجیەتی ئێرانەوە. هەر بۆیە ئەو ئاڵوگۆڕانەی لە پاش هاتنی هێزەکانی داعش بۆ عێراق ڕویدا هاوکێشە سیاسیەکەی خستە ناو چوار چێوەیەکی ترەوە. ئاڵوگۆری جدی بەدوای خۆیدا هێناو هاوسەنگی هێزەکانی گۆری، بە تایبەتی دوای پێشڕەوەیەکانی ئێران لە ناوچەکەدا و شەرەکانی لەبەرامبەر داعش و دەوری لە پێکهێنانی “حەشدی شەعبی” و پشتیوانی لە حکومەتی ناوەندی عێراق، جۆریک لە قەیرانی سیاسی و ئابوری و بنبەست و پاشەکشەی سیاسی بەسەر بارزانی و پارتی دیموکراتی کوردستاندا سەپاند. ئەم پاشەکشەیە لەمەوقعیەتی پارتی بە مانایەک لە لایەکی ترەوە نمونەی فەشەلی دەسەڵاتی حیزبەکانی کوردایەتی لە بەڕێوەبردنی کۆمەڵگەدا سەلماند، کێشەکانیان لەگەڵ حکومەتی ناوەندیدا ئالۆزترو بێ چارەسەر راگرتووە، ئێستاش هەر لە چاوەڕوانی ئەوەدان کە شەڕو کێشمەکێشی ووڵاتانی ناوچەکە بەرەو کوێیان دەبات، کە بەڵای ئەم سیاسەتی چاوەڕوانیە گێژاوو کارەساتی بەردەوام دەخاتە بەردەم خەڵکی کوردستان. ئەتوانم بڵێم کە هاتنە خوارەوەی مەوقعیەتی بارزانی و پارتی لە هاوکێشەی سیاسی ئێستاد ئینسجام و یەکریزی بۆرجوا ناسیۆنالستی کوردی پەرێشان کردووە، سەرچاوەی کێشەکانی نێوانیان تا باس کردن لە درێژ نەکردنەوەی سەرۆکایەتی مەسعود بارزانی پاشەكشەی سیاسەت و مەوقعیەتی پارتیە لە کێشمەكێشی نێوان ستراتیژی تورکیا و ئێران.
دیدگای سۆشیالیستی: وه‌ك دوا پرسیار: سیاسه‌تی دروست له ڕوانگه‌ی چینی كرێكار و خه‌ڵكی مه‌حرومی كوردستان و ناوچه‌كه‌وه چییه؟ سه‌ره‌تا دژ به هێزێكی ڕه‌شی وه‌ك داعش و پاشانیش دژ به‌م جه‌نگه به شێوه‌یه‌كی گشتی؟
عوسمانی حاجی مارف : بە هەموو ئەو لێکدانەوانەی لە هەل و مەرجی سیاسی ئێستای ناوچەکەدا باسمان کرد تا بەمانای ئەوەی کە ئەم بارگرژی و هەل ومەرجە نالەبارەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیەو وێناکردن و پێناسەکردنی بە شەڕێکی جیهانی، بەڵام ئێستا خەڵکی ناوچەکە بەرەو ڕوی هێزێکی دڕندەی وەک داعشن کە دەبیت پاک بکرێتەوەو لە شانۆی سیاسی ناوچەکەدا بسڕێتەوە. بەڵام سروشتی شەڕو کێشمەکێشی وڵاتانی زلهێزی جیهان و وڵاتانی ناوچەکە و حیزبەکانی کوردایەتی و حکومەتی ناوەندی عێراق، نە ویستویانە و نە دەخوازن و نیشانیشان دا کە شەڕی پاککردنەوەی داعش ناکەن، بەڵکو شەڕیان لەگەڵ داعش تێکەڵ دەکەن بە کێشمەکێش و شەڕەکانی نێوان خۆیان و بەرژوەندیەکانیان. هەر لایەنێکیان بەدوای چنینەوەی بەرژوەندی و سودی خۆیەوەیە کە بە ناوی شەر لە بەرامبەر داعش بەدەستی بهێنن، واتە پێش هەمو شتێک نابێت چاوەروانی و ئومێدمان هەبێت ئەم هێزە جیهانی و ناوچەیی و هێزەکانی ئەحزابی دەسەڵاتداری ناسیۆنالستی کورد شەری لەبەین بردنی داعش دەکەن و کوردستان و ناوچەکە دەپارێزن. بارزانی لەسەر قوربانیەکانی هەزاران کەسی موسل و شەنگال ووتی فرسەتە بۆ کوردو دواتر کەوتەوە دروشمی پاراستنی یەک پارچەیی عێراق. ئەمریکا ویستی داعش بکاتە ئامرازێک بۆ لێدان لە ئێران بەڵام دواتر کەوتە دانوستان و ڕێکەوتن، حکومەتی عێراق “دەوڵەتی قانون” فرسەتی هێنا لە دروستکردنی میلیشیایەکی دڕندەی هاوشیوەی داعش بەناوی حەشدی شەعبی، کە پارتی بە زیان بۆ نفوزی خۆی لێکی دەداتەوە و یەکێتی نیشتمانی پێان باشە..
شەڕی پاککردنەوەی داعش لە ڕێگەی بەرگری چەکداری سەربەخۆی جەماوەریەوە بەسەر کەوتن دەگات کەنمونەکەی کۆبانیە. کۆتایی هێنانی شەڕ لە ناوچەکەدا لەرێگەی هاتنە مەیدانی جەماوەری بەرفراوانەوە مه‌یسه‌ر ده‌بێت. تەواوی زلهیزە جیهانیەکان و حیزبەکانی بۆرجوازی بەهەر رەنگ و شێوازێکەوە بن نەک لەگەل بەرگری چەکداری جەماوەری و هاتنە مەیدانی جەماوەری خەڵکدا نین بەڵکو بۆ پاراستنی کۆمەڵگەی سەرمایەداری دەسەڵاتی بۆرژوازی هەمیشە لە هەوڵی پەراوێز خستنی دەورو دەخاڵەتی ڕاستەو خۆی جەماوەری خەڵکدان بۆ دەسەڵاتی سیاسی و دیاری کردنی چارەنوس و ئایندەی خۆیاندا. بۆیە دەرچون لەم هەل و مەرجە نالەبارو شەڕو ئاژاوەیە به هاتنە مەیدانی دەورو دەخاڵەتی خەڵک ده‌بێت. بە پێکهێنانی دەسەڵاتێک کە دەورو دەخالەت و ئیرادەی راستەوخۆی خەڵک دابین بکات.
تەواوی واقعیەتی شەڕەکان لە جیهاندا و کارەسات و نەهامەتیەکانی لەئاکامی واقعیەتی بونی دنیای سەرمایەداریەوە سەرچاوە دەگرێت، لە سایەی دنیای سەرمایەداری و کێشمەکێشەکانیدا بە هیچ جۆرێک جەنگ و نەهامەتی و کارەساتەکان کۆتاییان پێ نایەت، پێشتریش ئاماژەمان پێکرد بۆ کۆتایی هێنان بە کۆمەڵگەی سەرمایەداری هاتنە مەیدانی بەرفراوانی ناڕەزایەتی چینی کرێکارە بۆ وەلانانی دەسەڵاتی تەواوی بۆرژوازی و هەڵوەشاندنەوەی سەرمایەداری و دامەزراندنی سۆشیالیزم، درەنگ یا زوو دەبێت چینی کرێکار بە خەباتی شۆرشگێرانەو حزبی خۆیەوە بێتە مەیدان. بە جیا لەوەی خەڵکی کوردستان پێوستە ئامادەبن کە خۆیان لە کێشەو کارەساتەکان و ئەگەری هەلومەرجی نالەبارتر بپارێزن کە لەوانەیە لەرێگە شکستی سیاسەتکانی حزبەکانی کوردایەتی بەرەورومان بێتەوە، لەهەمان کاتدا داعشیکی نوستو لە کوردستاندا هەیە کە لایەن و هێزەکانی ئیسلامی سیاسی نوێنەرایەتی دەکەن، خۆیان مەڵاس داوە لە ئەگەری فروان بونەوەی بارگرژیەکاندا پەلاماری کۆمەڵگە بدەن، پێویستە لە ئێستاوە رێگەیان پێ بگیریت و بواریان بەرتەسک بکرێتەوە.
