hkkurdistan
خەسرەو سایە
ئەمجارەش پەیامە نەوروزیەکەی ئۆچئالان، لەنێوان پێداهەڵدانی لایەنگران وڕەخەنەی نەیارانیدا قەرای گرت. ئەوانەی کەلەپێشەوە، سەنگەری جولانەوەی بۆرژوا ناسونالیزمی کوردیان وەک تەنها ئالتەرناتیڤێک بۆچارەسەری مەسەلەی کورد لەتورکیا، هەڵبژاردوە، بەپێی بەرژەوەندی چینایەتی خۆیان، نایانەوێت هەقیقەتی چینایەتی وسیاسی ڕەوتی بۆرژوا ناسیونالیستی پەکەکا ببینن وبگرە لەڕێگای مەدحوسەنای ڕێبەر ئاپۆوە، بەیەکجاری ماهیەتی سیاسیو کۆمەڵایەتی وئەو گۆرانکاریەی ستراتیژیەی کەئەم ڕەوتە لەزمانی سەرۆکەکەیەوە گرتویەتیە پێش بشارنەوە. ئەمانە کەڕاستیەکان لەمەنقی هیزەوە دەبینن، ئاپوڕەی جەماوەری ئامەد، وەک نیشانەیەک بۆ ڕەوابوونی پەکەکاو ئۆچئالان وسیاسەتە تازەکانی بەدەستەوە گرتوە، تا دەمی نەیارانی پێدابخەن. ئەوانەشی کەپێیان وایە سیاسەتی تازەی ئۆچئالان، بەدانانی چەک، خیانەتو ئاشبەتاڵیکی تری کوردە، دیسانەوە گۆرانکاریە کۆمەڵایەتیو سیاسیە نیو خۆیەکانی تورکیا وکێشمەکێشە جیهانی و ناوچەییەکان، لەلولەی چەکەکانی ڕابردودا دەبیننەوە ولەگۆشەیەکی تری ناسیونالیزمەوە ڕەخنەدەگرن، بەبێ ئەوەی ئامانجە چینایەتیەکانی بۆرژوازی کورد دەرکبکەن. بەلام ناوەرۆکی پەیامەکەی ئۆچ ئالان چیە وڕەنگدانەوەی چ واقعیەتێکی سیاسیو کۆمەڵایتیە کەڕەوتی ناسیونالیستی پەکەکە لەگەڵی بەرەو ڕووە؟
پەیامەکەی ئۆچئالان بەگشتی شتێکی زیاتر نیە لەپێداگرتنەوەی ستراتیژێکی تازە، کەلەژیر ناوی پرۆژەی چارەسەری ئاشتی ودیموکراسی بۆ کێشەی کورد، ماوەیەک لەمەوبەر لە١٠خاڵدا، ڕای گەیاند. ناوەرۆکی ئەم ستراتیژە، ڕاوەستانە لەسەر “دیموکراتیکردنی سیستەمی سیاسی” ئێستای تورکیا لەڕیگای پێکهینانی گۆڕانکاری لەدەستوردا، بەجۆرێک کە”هاوبەشی نەتەوەیی” لەدەسەلاتو دابەشکردنی سەروەتدا، بۆ ناسیونالیزمی کورد دەستەبەر بکاو بەشیوەیەکی قانونی ئەم بەشداریکردنە بچەسپێنێ. لەم چوراچیوەیەشدا، پەکەکا نەک هەر ئامادەی چەک دانانە، بەڵکو ئەگەری، گۆڕینی ناو وجیگیرکردنی فەرماندە سەربازیەکانیاش لەیەکێک لەولاتە ئەورپیەکاندا بۆ مەترەحە. بەم جۆرە ئۆچئالان ستراتیژی پێشووی پەکەکا کەلەسەر بزوتنەوەی چەکداری وبەدروشمی سەربەخۆییەوە، کردبوە ڕێبازێکی سیاسی بۆ فشارهێنان بۆ دەوڵەتی تورکیا، تا لەماوەیەکی درێژدا، لەگەڵی بسازێ وناچاریکات بەدانپێدانان بەبەشداری ناسیونالیزمی کورد لەدەسەڵاتدا، خراوەتەلاوە. ئەمە لەکاتێکدایە دوای سێ دەیە لەخەباتی چەکداری، ئیتر ناکارامەیی ئەم ستراتیژە بەکردەوە ئەوەی سەلماندووە کەنەک هەرناتوانێ دەوڵەتی تورکیا ناچار بەخواستەکانی بۆرژوازی کورد بکات، بەڵکو پەکەکاو هیزە چەکدارەکەشی لەبن بەستێکی ئەکیدا راگرتووە. بەواتایەکی تر بێئاسۆیی وسیاسەتێکی چاوەڕوانی کەئەم هیزەو ئەم جولانەوە چەکدارەیەی پەکەکا لەجەرگەی ئاڵوگۆرە سیاسیەکانی ناوچەکەو گۆرانکاری لەتەوازنی هێزی ناوخۆی تورکیادا، روو بەڕووی بۆتەوە، بەو ئەنجامە گەیاندووە، کەستراتیژی تازە، وەک ڕیگایەکی واقعبینانە بۆ رزگارکردنی هێزەچەکدارەکانی پەکەکا، لەم بنبەستە بخاتەڕوو. بەلام زەمینە سیاسیو کۆمەڵایەتیەکانی ستراتیژی تازە لەکوێوە سەرچاوەی گرتوە؟ ڕاوەستان لەسەر درزو کەلێنە سیاسیەکانی نیوان دەوڵەتانی ناوچەکە و چاوتێبرێن لەجەمسەری هێزە ئیمپریالیستیە جیهانیەکان وکێشمەکێشی نیوانیان، هەمیشە بنەمای بەدەستەوەگرتنی سیاسەت بووە بۆ ناسیونالیزمی کورد. لەدونیای ئەمڕۆدا ململانێی دوو جەمسەری ئیمپریالیستی بۆدابەشکردنەوەی سەرلەنوێی جیهان، کەلەسەرێکیدا ئەمریکاو دەوڵەتانی ئەوروپا ڕاوەستاوەو لەسەرێکیتریشیدا، ڕوسیاو چین، تەواوی گۆرانکاریە ناوچەییەکانی خستۆتە ژێر سێبەری خۆیەوەو بەم جۆرەش دەولەتان، هێزو بزوتنەوەو لایەنە ناوچەییەکانی ناچارکردووە کەبۆ بردنە پێشەوەی بەرژەوەندیەکانی خۆیان سیاسەتو ستراتیژی تایبەت بەخۆیان لەپەیوەند بەم کێشمەکێشو دۆخەوە بگرنەبەر. لەئاستی ناوچەییدا، سەرهەڵدانی داعش، جەنگ لەسوریاو لیبیا، عێراق وگەلێ شوێنیتر، کانون گەلێکی قەیراناوین کەراستەوخۆ رەنگادانەوەی ئەم قۆناغەی کێشمەکێشو ململانێی جەمسەرە ئیمپریالیستیەکانە، کەبێگومان ئاڵوگۆر لەسیاسەتەکانی پەکەکاو گشت ناسیونالیزمی کورد لەناوچەکەدای کردۆتە یەکێک لەئاکامەکانی. ئۆچئالان لەناسینی ئەم واقعیەتەوە ولەدەرک کردنی جێگاو رێگای ئێستای دەوڵەتی تورکیا، لەم کێشمەکێشانەدا، بەپێشنیاری چەکدانانی پەکەکا گەیشتوە. بەتایبەتی کەسەرهەڵدانی داعشو جەنگ لەسوریادا، تاهاتوە کەلێنی پەیوەندیەکانی نیوان ئەمریکاو دەولەتی تورکیای بەرینکردۆتەوە. بەواتایەکیتر، ئۆچئالان ئەو واقعیەتەی دەرک کردووە کەدونیا سەردەمی باڵادەستی سۆڤیەتی تێپەراندووە، سەردەمێک کەتورکیای لەگەڵ نیزاع وکەلێنە سیاسیەکانی لەناوچەکەدا لەگەڵ یۆنان وئەرمەنستانو سوریادا بەرەوڕوکردبوەوە وبەم پیەش شەڕی چەکداریو دروشمی سەربەخۆیی، بەئایدیۆلۆژیای ئەنتی ئیمپریالیستیو “چەپگەرای”یەوە، لەیەک ستراتیژدا، بەرامبەر بەتورکیا بۆ پەکەکای کردبوە مومکین، ئێستا پێویستی خۆی لەدەستداوە. لەئێستادا کەسیاسەتەکانی تورکیا گرێ کوێرەیەکە لەبەردەم چونە پێشەوەی سیاسەتەکانی ئەمریکا لەبەرامبەر دۆخی سوریا وبەتایبەتیش لەبەرامبەرداعش وهاوکات بەرین بونەوەی دەخاڵەتی ئیران لەعێراق وناوچەکەو نزیکبوونەوەی پەیوەندیەکانی ئەمریکاو ئیران لەسەر کەیسی ئەتۆمی، دۆخو کەلێنێکی تازەی هێناوەتەئاراوە، کەلەحساباتی وەرگرتنی ئەم ستراتیژە تازەیەی ئۆچئالاندا جێگای تایبەتی گرتوە. لەلایەکیتریشەوە ئالوگۆر لەهاوکێشەی هێزدا، لەخودی کۆمەڵگای تورکیادا، فاکتۆرێکی تازەی بۆئەم دۆخە زیاد کردووە، لەوانە جوڵانەوەی سەراسەری تورکیا لەدژی سیاسەتەکانی ئۆردوگان، بەدەست هێنانی مەوقعیەتی دوفاکتۆی هیزی پەکەکا وناسیونالیزمی کورد لەشارە کوردنشینەکان، بەسود وەرگرتن لەکاری قانونیو عەلەنی وبەدەستەوەگرتنی شارەوانیەکانو پەرلەمانی تورکیا، بەپیویست، ڕیگایەکی بۆ زەرورەتی مانەوەی هێزی چەکداری پەکەکای نەک هەر نەهێستۆتەوە، بەلکو مانەوەی بەزیانی ئەم جێگاوڕیگایەیەتی. هاوکات دانانی چەک ئەو بەهایەشی دەبێ تا ئۆچئالان و پەکەک وەک هێزێکی ئاشتی ودیموکراتخواز لەبەردەم رای گشتی وبەتایبەتی ئەمریکا وئەوروپادا هەڵخاتو ئەوان لەلیستی تیرۆر دەرکێشیو لەناوخۆی تورکیاشدا، هەموو ئەو پروپاگەندانەی حکومەتەکەی ئۆردوگان لەمبارەوە دەیکات، بەتاڵ کاتەوە. لەئێستادا پەکەکا لەڕیگای بەدەستەوەگرتنی شارەوانیەکانو بەشداری لەپەرلەماندا، نەک هەر دەتوانی فشارەکانی خۆی چەندبەرابەر لەفشاری چەکداری بۆ گەیشتن بەخواستەکانی بباتە پێشەوە، بەلکو بەکردەوە، بەشداری خۆی لەدەسەلاتدا، بکاتە ئەمری واقع. بێگومان لەم چوارچیوەیەدا ئەگەر چەکدانانی پەکاکاو قەبوڵکردنی لەلایەن دەوڵەتی تورکیاوە، لەجەرگەی دانوسانو ڕیکەوتنەکانداسەر بگرێ، نەک هەر وەرگرتنی ئیمتیازاتێکە، بەڵکو بەقانونیکردنی بەشداری پەکەکایە لەدەسەلاتی ئێستای تورکیاو بونیەتی بەحزبێکی قانونی. لەم روانگەیەوە ئۆچئالان نەخیانەتی کردووە ونەئاشبەتاڵ، بەڵکو ئەوەی ئەو لەپەیامەکەیدا پیداگری لەسەر کردۆتەوە، ستراتیژێکە بۆ بەرەو پێشبردنی جولانەوەکەی لەپەیوەند بەبارودۆخی ئێستاو دەرکێشانی هێزە چەکدارەکەیەتی لەبنبەستێک کەتێی کەوتوە. بەڵام ئایا لەم ستراتیژەدا، باسی دیمکراتی وئازادی چ جێگایەکی هەیە؟ ئایا بەسەرگرتنی ئەم ستراتیژەو لەسایەی بەرینکردنەوەی دیموکراتی وئازادیەکاندا، هیچ دەستکەتێک بۆ خەلكی کرێکارو زەحمەتکێشی تورکیا، بەدی دێنێ؟
باسی دیموکراتی و تیزی “چارەسەری ئاشتیو دیموکراتیانە”، کەگوایە ئۆچئالان لەم دەورەیەدا چارەسەری مەسەلی کوردی بەستۆتەوە بە بەرینکردنەوەی دیموکراتیو ئازادیەکان لەکۆمەڵگای تورکیادا، بەتایبەتی کەلە کتێبی “مانیسفێستی شارستانی دیمکراتیدا” تیوەریزەی کردوە ولەلایەن رۆشنبیرانێکی ناسیونالیستەوە، وەک بنەمایەک بۆ فکری”عەدالەتخوازی” ئاپۆ لەمەسەلەی کورددا، ڕەواجی پێدەدەن، نەک هەر ڕووی لەچەسپاندنی ئاستێکی تر لەئازادیەکان بۆ هاوڵاتیانی تورکیا نیە وئەوان لەژیانێکی ئازادو خۆشگوزەران بەهرەمەند ناکات، بەڵکو دەستەواژەیەکە بۆ تەبریرکردنی ئەم ستراتیژە تازەیەو ئامانجێک کەبۆرژوازی کورد بۆ بەشداری لەدەسەلاتو کۆنترۆلی بازاری ناوخۆی کارو سەرمایەو چەوسانەوەی خەڵکی کرێکار وزەحەمتکێشی کوردستان چاوی تێبڕیوە. یانی هەمان ئامانجێک کەحزبە ناسیونالیستەکانی کوردستانی عێراق بەناوی دیموکراسیو ئازادیو ئاشتیەوە لەپێکهێناوەی دەوڵەتی عێراق وبەشداریان لە”پرۆسەی سیاسیدا” بەدواوەی بون. تیوەری هەمیشە تەبریری یەک سیاسەتو یەک بەرژەوەندیو ئامانجێکە کەلەپشتیەوە جیاوازیە چینایەتیەکان راوەستاوە. لەم مەنتقەوە باسی دیومکراسیو بەرینکردنەوەی ئازادیەکان بۆ ئۆچئالانو سەرجەم ناسیونالیزمی کورد، “پرۆژەی نەتەوەیە”، یانی پڕۆژەی بەشداری بۆرژوازی کورد لەدەسەلاتو بردنی سەهەمی چیانیەتی خۆی لەقودرەتو ساماندا، بەناوی نەتەوەوە، ئەوەی ئۆچئالان لەباسی دیموکراتیو ئازادیدا ئاشکرای کردوە، (هەروەک لەتەرحی دەخالەکەدا هاتوە ) گۆڕینی تورکیایە لەدەستوردا بەدەولەتی نەتەوەکان، کەتێیدا بۆرژوازیو ناسیونالیزمی کورد دانی پێدابنرێ. یانی وەک هەمان ئەو نمونەیەی کەلەعێراق بەڕیوەبرا. بەدیوێکیتردا باسی بەرینکردنەوەی ئازادیەکانو کرانەوەی دیمکراتی لەحکومەتی تورکیا، بەو جۆرەی ئۆچئالان پەنای بۆبردووە، نەک هەر پەیوەندی بەئازادیەکانو باش بژیوی خەڵکی سەراسەری تورکیاوەنیە، بگرە تەنها دەتوانی ئازادی زیاترو کرانەوەی دیموکراتی زیاتر لەبەردەم جوڵەی سەرمایەدارانی کورددا بەدی بهێنێ ولەئیختیاراتی زیاتر بەهەرەمەندیاکات، کەلەژیر دەسەلاتو ڕەوتی ناسیونالیزمی کوردا، بەرامبەر بەژیانو مافەکانی کرێکارانو زەحمەتکێشانی کوردستاندا، خۆی ڕیکخستوە. سیاسەتی دابرانی خەڵکی کوردستانی تورکیا لەخۆپیشاندانەکانی تەقسم کەبەرلەماوەیەک لەفەزای شۆڕشگێرانەی ناوچەکەدا سەری هەڵدا، خۆی باشترین بەڵگەیە بۆ بەدرۆ دەرهاتنی باسی “بەرینکردنەوەی ئازادیو دیموکراتی” لەتورکیادا.
بەلام لەبەرامبەر ناسیونال چەپێکدا کەپەکەکاو ڕیبەرەکەی بۆتە قیبلەگای ڕادیکالیزم و بۆنی چەپگەرایی وعەدالەتخوازی لەسیاسەتەکانی ئۆچئالاندا دەکەن و گوایە بەچەکدانانی پەکەکا، ئەم قیبلەیە وئەم رادیکالیزمە لەدەست دەدەن، دەبێ ئەوە وەبیر خۆیان بهێننەوە کەئۆچئالان وەک هەر رابەرێکی تری بزوتنەوەی ناسیونالیزمی کورد، هەمیشە تیوەر بۆیان تەبریری سیاسەتو بەرژەوەندی چینایەتی بوە، نەک دەرخستنی هەقیقەتی ژیانی خەلکی کرێکارو وزەحمەتکێش، ئەمانە لەرابردوودا وبەپێی مەسلەحەتی ڕۆژ لەهەر دەورەیەکدا دەستیان بۆ جۆرەها تیوەری درێژکردووە، تاپاساوی سیاسەتەکانی خۆیانی پێبکەن. بارزانی لەسەردەمێکدا کەسۆسیالیزم مەد بوو، بروابوونی حزبەکەی بەسۆسیالیزم لەیەکێک لەکۆنگرەکاند راگەیاند. تالەبانی ونەوشیروان مستەفا، شۆڕشی نوێی گەلیان بەتیوەری مارکسزیم لینینیم وگۆشەکراو بەباوەرەکانی ماتسیتۆنگ، پاساوکرد، ئۆچئالانیش لەرابردوودا، بەداسوچەکوشەوە خۆی هەڵواسی.. بەلام ئێستا دەبینین کەچۆن دیموکراتی وئازادی بەجێگیرکردنی موقەدەساتی دینی و”سەوابتە ئیسلامیەکان” لەدەستورو یاسای وڵاتدا، لای ئەم ڕابەرانە بۆتە پاساویک بۆ سیاسەتی ئیستایان. ئۆچئالان نەچەپەو نەلیبڕاڵ، نەئیسلامو نەدیموکراتخواز، بەڵکو ئەو ڕابەرێکی ناسیونالیستە کەخاکو نەتەوە، بنەمای بەدەسەلات گەیاندنی چینی بۆرژوازی کوردە. تێوەری دەستی ئەو تەنهاو تەنها گەرانەوەو خۆهەلواسینێکە بۆ پاساوی سیاسەتو ستراتیژێک کەئەم بنەمایە وئەم ئامانجە زامنبکات ولەڕیگایەوە لای جەماوەری بندەستی خۆی ڕەوایەتی پێبدا. کەوایە گەران بەدوای ئومید وهەرئاستێک لەرادیکالیزمو پێشکەتنخوازی، لەپەیامە نەورۆزیەکەی ئۆچئالاندا، جگەلەوەهم ومانەوە لەبازنەی سیاسەتەکانی ناسیونالیزمی کورد وئامانجەکانیدا شتێکی تر نیە. گلەیی کردنیش لەئۆچئالان لەسەرئەوەی بەدانانی چەک خیانەتیکردووە، دەرکنەکردنی ئامانجی بۆرژوازی کورد وئەو سیاسەتەیە کەناسیونالیزمی کورد لەپێناوبەشداری و گەیشتن بەدەسەڵاتدا، وەرچەرخانی تیابەدیهێناوە.
٢٥/٣/٢٠١٥
