hkkurdistan
نوری بەشیر
پاش زیاتر لە مانگ و نێوێک لە قسەکانی دەوڵەت باخچەلی سەبارەت بە دەستپێکردنی “پرۆسەی ئاشتی” و جۆرێك لە پشتیوانی ئۆردوگان، کە مەرجدار کرابوو بەوەی ئۆجەلان بچێتە پەرلەمان و هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و کۆتایی تیرۆر رابگەیەنێ، بەرامبەر بە ئازادکردنی، ئەم مەسەلەیە بوعدیكی فراوانتری بەخۆوە گرتوە و زۆربەی حزبەکانی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنی تورکیا، بێجگە لە باڵێکی ناو پەکەکە، هەموو پێشوازی لەم “گۆڕانکاریە نوێیە” دەکەن!
ئاخرین هەوڵەکانی پەیوەندیدار بەم پرسەوە لەزمانی حزبەکانی ئۆپۆزیسیۆنی تورکیاوەیە بەجیا لە جەهەپەو دەم پارتی، حزبەکانی ئایندەو سەعادەتیش کاری لەسەر دەکەن. رۆژی ٢٢ی نۆڤەمبەری ٢٠٢٤دا ئەحمەد داوودئۆغڵو، سەرۆکی پارتی ئایندە و سەرۆک وەزیرانی پێشووتری تورکیا، لەمیانی پێنجەمین کۆڕبەندی “مێپس” کە لە زانکۆی ئەمەریکی لەکوردستان لە شاری دهۆک بەسترا، قسەوباسی لەسەر پرۆسەی نوێی ئاشتی و لەسەر ئاشتی ناوچەکەو جیهان کرد.
سەرەتا دەبێت بپرسین بۆرژوازی تورکیا چ بەدەسەڵات و ئۆپۆزیستۆنەوە مەبەستیان لەئاشتی چیەو چ جۆرە ئاشتیەکیان دەوێت و دەبێت ئەم ئاشتیە لەبەرژەوەندی کێیدا بێت؟ لێرەوە دەردەکەوێت ئایا بەڕاستی بەشوێن ئاشتیەکەوەن کەژیان و گوزەرانی هەموو خەڵکی تیا پارێزراو بێت یان ئاشتیەک کە ئەوان بەشوێنیەوەن دەسەڵاتی خۆیان بهێڵێتەوەو بەرژەوەندی بۆرژوازی دەسەڵات و سەرمایەداران بپارێزێت، واتە بەشوێن پرسی ئاشتی مەرجدارن کە خۆیان دەیانەوێت.
سەرەتای مانگی ئۆکتۆبەری ڕابردوو دەوریەکی نوێی ئەم سیاسەتی پرسی ئاشتیەی بۆرژوازی دەسەڵاتداری تورکیا دەستی پێکردەوە، بەڵام ئەمجارە بە پێچەوانەی هەڕەشەو جموجۆڵی سەربازی، بەخۆمەڵاسدان لەپاڵ پرسی ئاشتیدا خۆی نمایش دەکات. ئەم هەنگاوە کە لەدوای ساڵی ٢٠١٥ جارێکی تر وا بەگەرمی دەستپێدەکاتەوە بەجیا لەوەی هەر مەرام و سیاسەتێکی راگەیانراوی بۆرژوازی و حکومەت و دەسەڵاتی تورکیای لەپشتەوەبێت، نیشانەی دەورەیەکی نوێیە بۆ بۆرژوازی تورکیاو دەسەڵاتەکەی، دەرخەری دەورەیەکە کە دنیای ئەمڕۆ هەر ئاڵوگۆڕە خێرا تەکنەلوژی و زانستی و ئابوریەکان بەخۆوە نابینێت، بەڵکو لەگەڵ ئەوەی کە دەسەڵاتدارێتی سەرمایەداری هێشتا کایەی بەسەر کۆمەڵگای ئینسانیدا هەیە، رۆژانە مۆری تاوان و کۆمەڵکوژی و برسێتی دادەسەپێنێ، بەڵام ژمارەیەک لە قەیران و رووداوی نوێ بەناچاری خۆی دەسەپێنێ بەسەر بۆرژوازی و دەسەڵات و حکومەتەکانیاندا کەناتوانن خۆیانی لێدەرباز بکەن و دەبێت وەڵامی ترو رۆپۆشی ترو هەنگاوی تری سیاسی لەبەرامبەردا بگرنەبەر.
کۆمەڵگای ئینسانی ئەمڕۆ لەگەڵ ئەو کارەساتە جەرگبڕو نامرۆڤایەتیانەدا کە لەژێر سایەی سەرمایەداریدا ڕوودەدات، ئیتر ناتوانێت هەروا درێژە بدات، بۆنموونە لەناو دەزگاکانی خودی گەورەترین سەرمایەداری دنیا کە “یوئێن” ە دەنگی ناڕەزایەتی و دادگاییکردنی سەرانی ئیسرائیل بەرزدەبێتەوەو بەدژی کۆمەڵکوژی و پێشێلکاری مافی مرۆڤ کە لەفەلەستین، ئەنجامی دەدەن، دەنگ هەڵدەبڕدرێت و داوای دادگایی و دەستگیرکردنی ناتانیاهۆ و گالانتی وەزیری بەرگری پێشوی ئیسرائیل دەکات. هیچ شوێنێکی دنیا نیە کە ناڕەزایەتیەکانی کرێکاران و کەمدەرامەتی کۆمەڵگا تێیدانەبێت و رۆژانە ئەو کارەساتانەی لەمیدیاکاندا نیشاندەدرێت دڵ و مێشکی هەموو مرۆڤێکی ئینساندۆست نەگوشێت، لەبرسێتی منداڵان و هەژاری و کوشتار، کە تێیدا روخساری راستی هەموو دەسەڵات و حکومەتەکانی جیهانی ئەمڕۆی سەرمایەداری دەردەخات.
تورکیاش نموویەکە لەو کۆمەڵگا چینایەتیانەی کە دەنگ و هاواری نا دادپەروەری و سەرکوت و سەپاندنی هەژاری و کوشتاری دەسەڵاتە سەرکوتگەر و فاشی و ناسیونالیست و ئاینیەکەی نەک هەر تەنیا تورکیا، بەڵکو ناوچەکەشی بەهەمانشێوەی جمهوری ئیسلامی ئێران ئەنجامی دەدات، گرتۆتەوە، کەتەنیا ناڕەزایەتی جۆراوجۆری چینایەتی و جەماوەری تێدا بەخۆوە ناگرێت، بەڵكو سەرکوت و پێشێلکاری قەومی و نەبوونی ئازادی و سەرکوتی بێپەردەو سەپاندنی کۆنەپەرسترین یاسای دژی کرێکاری و دژی ژنانی تێدا بەڕێوەدەچێت.
بەڵام بەهۆی هەلومەرجێکی نوێی جیهانی و ناوچەییەوە کە سیاسەتی تورکیا، بازاڕی تورکیا، حکومەتی تورکیا وەک بەشێک لەناو هەلومەرجێکی جیهانیدا ناتوانێت بەدەربێت لەکاریگەریەکان، وادەکات کە دەسەڵات و حکومەت لەبەردەم فشارێکی گەورەدا دانێت، کە کارو سیاسەت و تەجروبەکانی پێشوویان ناتوانێت وەڵامدەرەوە بێت، بۆیە ئاڵوگۆڕ لەسیاسەتی بۆرژوازیدا کە نیشانەی دەورەیەکە لە جێگاوڕێگای تورکیا چ لە قەیرانی ناوخۆیی و ناوچەییدا، تا دەگاتە نیشانەی هەلومەرجی جیهانی نوێی چەند جەمسەری، کە بۆرژوازی و حکومەتەکانیان ناتوانن وەک دەورانی پێشوو هەڵسوکەوت بکەن و بە سیاسەتێکی نەگۆڕ مامەڵەبکەن، واتە ئەمە لە خواستی خۆیانەوە نیە، لەبەرامبەر ئەو هەلومەرجە سیاسی و ئابوری کۆمەڵایەتیە نوێیەدا بۆمانەوەی دەسەڵاتی بۆرژوازی و بەرژەوەندیەکانیان دەبێت سیاسەتێکی دیکە بگرنەبەر.
دووبارە ئەم “پرسی ئاشتی”ە لێرەوە سەرچاوەی گرتووە، واتە نەباڵی دەسەڵاتی بۆروازی و نە ئۆپۆزیسیۆنەکەی بەڕاستی بەشوێن چارەسەری واقعی پرسی ئاشتیەوە نین، بەشوێن ئاشتیەکەوەن کە خۆیان دایبڕێژن و بەرژەوەندی خۆیان و هەتا بەرژەوەندی نەک خۆیان، بەڵكو بۆرژوازی و حکومەتانی ناوچەکەش لێرەوە بپارێزن.
ئەگەر لە قسەوباسەکانی ئەحمەد داودئوغڵو ووردبینەوە کە لە سێ بەرنامەدا، کە دوانیان لە بەرنامەکانی بەشێوەی چاوپێکەوتن لە روداو و کەی٢٤دا، و سێهەم لە کۆڕبەندی “مێپس” بۆ ئاشتی لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەئینگلیزی کردی، بە ئاشکرا داندەنێت بەوەی کە دنیا لەقەیراندایە، بەوەی کە ئەم ئاشتیەی کە ئەوان دەیانەوێت تەنیا بۆ تورکیا نیە، بەڵكو بۆ ناوچەکەو جیهانە. بۆیە رووی دەمی دەکاتە سەرانی حکومەتانی عەرەبی ناوچەکەو جیهان، باسی ئەوە دەکات نەزمی نوێی جیهانی نەیتوانی ئەو ئاشتیەی ئەوان دەیانەوێت بەدێ بهنێت و ئێستاش هەلومەرجێکی نوێیەو دەبێت هەموو سەرانی حکومەتی عێراق و وڵاتانی عەرەبی، مەسعود بارزانی “کە زۆریش بەسەریدا هەڵدەدات و بە کوردی دەڵی سەرۆک مەسعود”، وە ئەمریکاو روسیاو وڵاتانی تر کە لەپاڵ یەکدا بووەستن. قسەکانی وایەو داوا دەکات ئەگەر وانەکەن ئەوا هەموو زەرەر مەند دەبن.
ئەگەر ئەم قسانەی داودئۆغڵو وەک ئۆپۆزیسیۆنێکی ئۆردوگان و باخچەلی، دەزانێت ئەو هەلومەرجە قەیرانە قوڵە ناوخۆیی و ناوچەیی و جیهانیەی کە یەخەی بە تورکیا گرتووە، ئەگەر چینی کرێکارو کەمدەرامەتی کۆمەڵگا، هۆشیارو رێکخراوبن، ئەگەر حزبی چینایەتی کۆمۆنیستی لەمەیداندا بێت و ناڕەزایەتی سەراسەری و تا دەگاتە ڕاپەڕین رووبدات، ئەوا تەنیا باخچەلی و ئۆردگان و حزبەکانیان راناماڵێت، بەڵكو داودئۆغڵ و پارتی ئایندە و جەهەپەش رادەماڵێت، بۆیە بۆرژوازی بەهەموو جیاوازیەکانیانەوە، یەک بەرژەوەندیان هەیە کە دەسەڵات لەدەستی خۆیاندا بێت و نەچێتە دەست کۆمۆنیستەکان و چینی کرێکار.
ئەحمەد داودئۆغڵو خۆی وەک سەرۆک وەزیران تا ٢٠١٩ وە ئێستا وەک سەرۆکی پارتی ئایندەو هاوپەیمانی لەگەڵ پارتی سەعادەت و چووە هاوپەیمانی لەگەڵ چەند پارتی تردا، بەتایبەت لەم رۆژانەدا لەبەرامبەر سیاسەتی قەیومی ئۆردگان وباخچەلیدا، چوار فراکسیۆن پرۆژە یاساکەیان پێشکەشی پەرلەمان کردووە کە پێکهاتوون لە؛ جەهەپە، دەم پارتی، ئیی پارتی و فراکسیۆنی هاوبەشی پارتی ئایندە و سەعادەت لەگەڵ ئەندامانی پێنج حیزبی دیکەی تورکیا واژۆیان لەسەر پرۆژەیاسای کۆتاییهێنان بە قەیووم کردووە، کە ئەمە بەشێکە لەخۆ ئامادەکردن بۆ دەسەڵات لەدەورەی ئایندەدا بۆ راکێشانی دەنگی کوردەکان لە دەم پارتی و نزیکبوونەوە لە جەهەپە وەک هێزی گەورەی ئۆپۆزیسیۆن بۆئەوەی ئۆردگان و باخچەلی بخەنە لاوە.
هەربۆیە ئەم “پرسی ئاشتی”یە لەپێداویستی قەیرانی دەسەڵاتی بۆرژوازی تورکیاوەیە، کە هەلومەرجی ناوخۆی قەیرانێکی قوڵی ئابوری و سیاسی گەورە هەیە، کێشەی خەڵکی کوردستان چۆتە ئاستێکی ترەوەو ناتوانن بەشێوەی پێشوو مامەڵەی لەگەڵ بکەن، هەلومەرجێکی ناوچەیی کە هاتۆتە پێشەوە بەدوای ناڕەزایەتی و راپەڕینی بەهاری عەرەبی و دەرگای کردەوە بۆ دەخالەتی تورکیا نەک لەناوچەکەدا بەڵكو بۆ وڵاتانی ئەفریق.ا ئێستا ئەمەش رێگری بۆ دروستبووە، هەلومەرجی نوێی دنیای چەند جەمسەری کە تورکیا هێشتا جێگای خۆی نەگرتووە لەلایەک و بەرژەوەندیەکانی پارێزراو بێت، لەقەیراندایە، لەهەمووی گرنگتر ئەم رێگای گەشەپێدانە کە چین دەبەستێتەوە بە ئەوروپا لەرێگای کەنداو لە فاوەوە بۆ ناوچەی هەرێمی کوردستان و لەوێوە بە کوردستانی تورکیا و بەناو تورکیادا بۆ ئەوروپا، کە کاریگەری ئابوری گەورەی دەبێت بۆ تورکیا، ئەمانەش بۆخۆی ئاسایش و ئارامیی سیاسی دەوێت، تا ئەو بەرژەندیە ئابوریە بپارێزێت، کە پەکەکە دەتوانێت کاریگەری هەبێت لەسەر ئەو رێگای گەشەپێدانە. هەربۆیە دەسەڵاتی بۆروژازی تورکیا بۆ رووبەرووبونەوەی ئەم گۆڕانکاری و پێشهاتە سیاسی و ئەمنی و ئابوریانە دەستی بۆ ئەم سیاسەتە نوێێە بردوە بەرامبەر بە کێشەی کورد و ئەوەی پێی دەڵێن “پرسی ئاشتی” لە تورکیا.
