hkkurdistan
پرۆژە یاسای پێشنیارکراوی لایەنە شێعەکان بۆ پەرلەمانی عێراق بۆ تەعدیلی یاسای باری کەسێتی پرۆسەی هاوسەرگیری لە دەرەوەی دادگاکان رەسمیەت پێدەدات و مافی یاسایی دەدات بە مەزهەبەکان و مەرجەعەکان بەپێی مەزهەبی خۆیان پرۆسەی هاوسەرگیری ئەنجام بدەن. بەوجۆرە رەسمیەت دەدرێ بە فرەژنی و هاوسەرگیری مناڵی ٩ ساڵ، هەروەکو مافی نەفەقەی ژنیش دەبەستێتەوە بە پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری سێکسی بەپیاو! ئەمانەوێ سەرنج و بۆچوونی ئێوە دەربارەی ئەم پرسانەو لێکەوت و کاریگەریەکانی لەسەر ژیان و پێگەی مرۆیی و کۆمەڵایەتی ژنان و مناڵانی کچ بزانین.
گەشاو رەحیم: هەموارکردنەوەی یاساکە بەوجۆرەی پێشنیارکراوە، بەمانای رەواجدان و رەسمیکردنی پلەدوویی ژنان و گەڕاندنەوەیان بۆ کونجی ماڵەوەو بیڕێزیکردنە بەتەواوی کۆمەڵگا. لە ساڵی ٢٠١٧ شیعەکانی ناو پەرلەمان هەوڵیکی لەو جۆرەیاندا، بەڵام کەوتنە بەرامبەر ناڕەزایەتیەکی زۆرو شکستیان هینا. ئێستا دووبارە هەوڵدەدەنەوە بۆ بەعەمەلیکردنەوەی توندوتیژی و سوکایەتیکردن بە کچان و ژنان. دەیانەوێ ڕیگابگرن لەبەرەو پیشچونی کۆمەڵگای مەدەنی و ڕیگاخۆشکردن بۆ دەستئاواڵەبوونی پیاوانی ئاینی بۆ دەستدریژی سێکسی بۆسەر ژنان، بەناوی زەواجی موتعەو سیغەوە! پەرە بە لەشفرۆشی و کڕین و فرۆشتنی کچان دەدەن و ڕەسمییەت دەدەن بە هاوسەرگیری کچانی تەمەن نۆساڵ، کەلەڕاسیتدا ئەوە دەستدرێژی سێکسیە بۆسەریان نەك هاوسەرگیری بەپێی هەموو پێودانگە مرۆیی و زانستی و کۆمەڵایەتیەکان. گێڕانەوەی کۆمەڵگای مەدەنیی عێراق چەند هەنگاویگ بۆداوەو بۆسەردەمی ١٥ سەدە لەمەوبەر و سەپاندنی یاساو بنەما ئاینییەکان و بەتایبەتی ئیسلامیەکانی ١٥٠٠ ساڵ لەمەوبەرە بەسەر کۆمەڵگای عێراقی سەدەی ٢١ دا.
ئەم هەوڵە قیزەونەی لایەنە ئیسلامیە شیعەکان و بە شیعەکردنی کۆمەڵگا، لەلایەن ژنان و پیاوانی ئازادیخوازو یەکسانیخوازو ڕیکخراوو لایەنە داکۆکیکارەکان لەمافەکانی ژنان و ڕیکخراوەکانی داکۆکی لە مناڵان، روبەرووی ناڕەزایەتی فراوان بووەتەوەو بەرەی ئینساندۆست و یەکسانیخوازی کۆمەڵگای عێراق و کوردستان دژ بەم بەربەریەتە دژ بەژنان دەکوڵێت. ئەو هێزەشی کە دەتوانێ بەر بەم هێرشە وەحشیانەیە بگرێ بۆسەر ژنان و مناڵانی کچ، هەر ئەو هێزەیە کە ئێستا هاتۆتە مەیدانەوە. ژنان و پیاوانی یەکسانیخوازی کوردستان و عێراق و ڕیکخراوە داکۆکیکارەکان لە مافەکانی ژنان و مناڵان و کەسایەتیە ئازادیخوازو یەکسانیخوازەکان پیکەوە ئەتوانن بەر بە هیرشی سوکایەتی و پلەدوویی دژ بە ژنان و بەکارهینانی ژنان بۆ مەرامە سێکسیەکان و سادو سەودا بە لەش ولاری ژنانەوە بگرن. دەبێ هەمومان پیکەوە بەر بەو هیرشە بگرین و نەیەڵین ئەم پیلانە قێزەونەی رەوتە ئیسلامیەکان سەربگرێ و کەرامەتی ژنان و بوونی ئینسانیان لەوە زیاتر ژێرپێبخرێ و مناڵانی کچی ٩ ساڵ بکرێنە بوکەڵەی سێکسی پیاوانی ئاینی و هەوەسبازەکانی نامۆ بە ئینسان و بەها ئینسانیە هاوچەرخ و سەردەمیەکان!
سەوسەن سەلێم: ڕاستیەکەی ئەمە پێشنیارێکی یاسایی نییە بۆ تەعدیلی یاسای باری کەسێتی، بەڵکو هەوڵیکی شێعەکانە، بۆ بالادەستکردنی دەسەلاتی خۆیان بەسەر کۆمەلگای عێراقدا، بەتایبەتی لەدۆخێکدا کە ناکۆکی قولێ نیوان سونەو شیعەکان، نێوان حزبە ناسیونالیستە کوردەکان و شیعەکان، بەئاقاری سەپاندنی ئایدیۆلۆژی شێعەگەرایی، فرسەتی کەوتۆتەدەست. واتە لەدۆخێکدا کە سونەکان بۆئەوەی بڕیاری”لێبوردنی گشتی” بەعسیەکانیش بگرێتەوە، هاوکات ناسیونالیستە کوردەکانیش بۆئەوەی هەلەبجە ببێت بە پارێزگاو ئەو کێشە داراییانەی کەهەیانە، لەگەڵ حکومەتی سودانیدا چارەسەر بێت، بێدەنگەیان لەئاست ئەم هەولە سیاسیەدا هەڵبژاردوە. لایەنە شیعەکانیش بۆ مەرکەزیکردنەوەی دەسەلاتی خۆیان، لاوازی هێزە سونی و ناسیونالسیتەکانیان بەفرسەت وەرگرتووە تا لەسەر حسابی مافەکانی ژنان و مندالان و تەنانەت حورومەت و کەرامەتی هەر تاکێکی عیراقی، یاسای باری کەسایەتی بە ئایدیۆلۆژیای شیعەگەرایی ڕەنگڕێژ بکەن. ئەمە لەکاتێکدایە کە شیعەکان ساڵی ٢٠١٧ هەمان هەوڵیاندا، بەلام هاوکێشەی هیز و دۆخی سیاسی ئەوکاتە نەی‌ێشت ئەو پیلانەیان سەربگرێ و لەگەڵ شکستدا بەرەوروبوونەوە.
بەدڵنیایەوە ئەگەر ئەم هەوڵەی شیعەکان سەربگرێ، نەک هەر کویلەیەتی و بیمافیەکی موتڵەق بەسەر ژنان و کچانی منداڵدا دادەسەپێ، نەک هەر مافی فرەژنی وبەشودانی مندالان و پێشێلکردنی ئازادیی زەواج و تەڵاق، پەرەپیدەدا و دەیکاتە یاسا، نەک هەر هیچ ئیعتبارێک بۆ دادگاو مەدەنیەتی کۆمەلگا ناهێلێتەوە و دەستی پیاوانی ئاینی و مەزهەبەکان بەسەر کۆمەلگادا زاڵدەکات، بگرە ژنان دەکاتە کاڵایەکی سێکسی و لەبازاڕی ئازادی کڕین و فرۆشتندا، دەیخاتە بەردەم پیاوانی ئاینی و سەرمایەداران وبەرپرسانەوە. لەلایەکی تریشەوە زەواجی سیغەو مسیار، کڕین و فرۆشتنی کچانی منداڵ، تا لاقەکردنی کورپەی سەربێشکە و بەشودانیان، یاسایی دەکات. هەموو ئەمانەش جگە لەوەی بێڕێزیەکی ئاشکرایە بەهەرتاکێکی کۆمەلگا، هاوکات فەسادێکی ئەخلاقی و توندوتیژیەکی فراوانی کۆمەلایەتی ڕووبەڕوی ژنان و مندالان دەکاتەوە. بەدوای خۆشیدا سەرکوتگەری، دەستدرێژی، سوکایەتی، جیاکاری وبێڕەوشتی، کوشتن و چەندین دیاردەی قێزەونی پیاوسالاری و دژەژن و منالان، بەدوای خۆیدا دێنێت و لەئاکامدا، کۆمەلگا بەرەو پاشەکشەیەکی ڕۆحی و ئەخلاقی ڕادەکێشی و هەرچی بەهای مەدەنیەت و ئینسانیەتە دەیخاتە ژێر پرسیارەوە. ئەمەش هەرگیز قابیلی قبولی نەک هەر ژنان و ڕێکخراوەکانیان نییە، بگرە هەر هاوڵاتیەکی ئاسایی بە تەحقیرو بێڕڕێزیەکی ئاشکرا بۆ سەرخۆی دەیبینێ. بەمجۆرەش پێگەی ئینسانی ژن وهەموو ئەو دەستکەوتانەی کە بەدەستیان هێناوە بەیەکجاری دەسڕێتەوە.
لەلایەکی ترەوە ئەگەر ئەم هەولەی شیعەکان سەربگرێ بەدڵنیایەوە لەدۆخی ئیستای کوردستاندا، کە پێگەی ناسیونالیزمی کورد وقەوارەکەی لاوازبووە، حزبەکانی ئەم بزوتنەوەیە ڕۆژانە سەری تەسلیم بۆ حوکمەتی عیراق و دادگای فیدراڵەکەی دادەنەوێنن، ئەوا پریشکەکەی یەخەی ژنانی کوردستانیش دەگرێتەوە و دەستی مەلاو شەریعەت و پیاوانی ئاینی بەسەریانەوە درێژدەبێ و ئەو ئازادی و مافە کەمەشی بەدەستیان هێناوە، لێدەسەندرێتەوە. ژنکوشتن و توندوتیژی و جیاکاری، تەحقیرکردن بەژنان و دەیان دیاردەی قیزەونی پیاوسالاری یەخەیان پێدەگرێ. ژنانی کوردستان و بزوتنەوەکەیان کە بەدوای ڕاپەڕینی ٩١ پێیانناوەتە مەیدانەوەو بۆ بەدەستهێنانی مافەکانیان تێکۆشاون، ڕوبەڕوی ئاستەنگی گەورە، لەلایەن ئیسلامیەکان وشەریعەتەکەیانەوە، دەبنەوە.
بێگومان ئێمە ژنانی کوردستان، بەتایبەت ئەو بەشەمان کە لەڕیکخراوی سەربەخۆی ئافرەتاندا خۆمان ڕێکخراوکردبوو، بەر لەروخانی ڕژێمی بەعس، خوازیاری هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسێتی بوین. بۆ گۆڕینی ئەم یاسایە قوربانی زۆرمان دا و کەوتینە بەرامبەر بەرەی کۆنەپەرستی و دەسەلاتی حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتیەوە، بۆیە بەهیچ جۆرێک نە یاسای باری کەسێتی ئێستا و نەهەوڵی شیعەکان بۆ تەعدیلی ئەم یاسایە، لەئاست ماف و ئازادیەکانماندا دەبینینەوە، بگرە بە پڕۆژەیەکی سیاسی کۆنەپەرستانەو دژە ژن و مندالان وهەرجۆرە مەدەنیەتیكی کۆمەلگای دەزانین و لەپاڵ ژنانی عیراق و بەرەی ئازادیخوازاندا بۆ شکستپیدانی تێدەکۆشین وهەموو ڕیگایەک دەگرینەبەر.
بەهار مونزیر:
سەرەتا پیمخۆشە دەستخۆێتان لێبکەم
یاسای باری کەسێتی لە عێراق لە ساڵی ١٩٥٩ دا کە ئامادەکراوە و کاری پێکراوە، لەکاتی خۆیدا تا ئەمرۆ بە یاسایەکی مەدەنی دادەنریت بە بەراورد بە وڵاتانی دەوروبەر. بۆنموونە زۆرجار لە چەندین چالاکیدا گوێبیستی ئەوە بووم کە یاسای باری کەسێتی عێراق یاسایەکی مەدەنیە و گرنگی دەدات بە مافی تاك لە دادگادا. هەر کچ و کوڕێک بوون بە ١٨ ساڵ دەتوانن بچنە دادگا، بە ئامادەبوونی دوو شاهد هاوسەرگیری بکەن. ئەمەش بە تەواوی نیشانی دەدات لەم بەشەدا یاسایەکی مەدەنیە. ناچینە سەر ووردەکاری خراپی یاساکە، یاخود خواست لەسەر هەموارکردنی بەئاراستەی مەدەنیبوونی زیاتر و ڕەچاوکردنی چاوەڕوانیەکانی ژنان دوای تێپەڕبوونی نزیکەی ٦٠ ساڵ بەسەر ئەو یاسایەدا، بەڵام چەندین نموونەمان هەبووە تۆماری هاوسەرگیری مەدەنی بووە، بێ پێشەکی و پاشەکی قبوڵکراو بوە. لەگەڵ ئەوەدا چەندین کەس دەناسین لەدەرەوەی دادگا بە منداڵی لای مەلا مارەکراون، چونکە وەکو دەوترێت”مارەیی نەهاتوە”. کەواتە ئەوە روونە کە لەڕووی یاساییەوە ژنان مافێکیان بەدەست هێناوە کە لە تەمەنێکی گونجاودا پرۆسەی هاسەرگیری ئەنجام بدەن، وە یاسا ئەو تەمەنەی بە ١٨ ساڵ دیاریکردوە. لەخوار ئەو تەمەنەوە، مارەکردن و بەشودانی کچان نایاسایی بووە.
هەڵبەتە ئیمە باس لەکاتێك دەکەین یاسای باری کەسێتی تیادا بڕیاری لەسەر دراوە، کە دۆخی سیاسی و کۆمەڵایەتی عێراق و کوردستان زۆر لەگەڵ ئێستا جیاوازتر بووە. لەو کاتەدا “نەزیهە دلێمی” وەك تاکە وەزیری ژن لەناو حکومەتی عێراقدا کاری ئەوەبووە یاساییەکی مودێرن بۆ ئەوکاتە، بۆ باری کەسێتی و رێکخستنی هاوسەرگیری و خێزان پەسەند بکرێت. هەوڵیداوە یاسایەکی مەدەنی دوور لە کاریگەری مەزهەبەکان جێبەجێ بکرێت. من پێموایە ئەوە هەنگاوێكێ گرنگ بووە بۆ بەدەستهێنانی مافی هاوڵاتی بەبێ لەبەرچاوگرتنی جیاوازی مەزهەبەکان، بەڵكو گرنگیدان بووە بە بەرقەرارکردنی یاسایەکی تاڕادەیەك هاوچەرخ و مەدەنی بۆ عێراق . بەڵام لە عێراقی نوێدا، لەدوای ڕوخانی حزبی بەعس، عیراق دابەشکرا بەسەر نەتەوەو مەزهەبی جۆراوجۆرو پێناسەی هاوڵاتی لە خەڵکی عێراق وەرگیرایەوە. هەموو دامودەزگاکان لەسەر بنەمای جیاکاری نەتەوەیی و مەزهەبی نەك پێناسەی هاوڵاتیبوون دامەزرێنرانەوە. ئەم سیاسەتە وایکرد پێکدادان لە نیوان مەزهەب و تائیفە جیاوازەکاندا ڕووبدات. دەتوانین بڵین عێراقی نوێ یەکسان بوو بە نائارامی و بوونی ململانێ و ناکۆکی لە نیوان سونە و شیعە. ئەمەش وایکرد ژیانی دانیشتوانی عێراق بە دواکەوتوترین شێوە دابەشبکریت و مافی هاوڵاتی بوون ساڵ بە ساڵ بەرەو نەمان بەرن. ئەگەر هەولێکیش هەبووبیت بۆ وەستانەوە دژ بەو دابەشکاریە بە زەبری هیز بەرەورووی بونەتەوە. بۆیە ئەم هەموارکردنە من بە بەشێك دەبینم لە وێنەیەکی گەورەی دیکە کە پەلکێشکردنی کۆمەلگایە بۆ دواوە! لەم نێوەدا ژن و منداڵ تیادا قوربانیە گەورەکەن! یاسای باری کەسێتی یاسایەکی زۆر گرنگە لەهەر وڵاتێك بەو هۆکارەی ژیانی دانیشتوانی لەسەر رێکدەخریت. ئێستا لەم کەشەدا کە ١١ ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر ڕوخانی حزبی بەعس و دابەشکردنی عێراق، هێرش کردنەسەر یاسای مەدەنی ئەگەریك بوو زۆر نزیك بوو. کەسانی یاسا ناس دەڵێن یاسای باری کەسێتی عێراق ٢٤ جار هێرشکراوەتە سەری! لە ساڵێ ٢٠١٧ دا پرۆژە یاسای پێشنیاری رەوتە شیعەکان بەناوی یاسای جەعفەری کاری لەسەر کرا، بەڵام فەشەلی هێنا بە کارو چالاکی کەسانی مرڤدۆست و منداڵدۆست و ژندۆست. بەڵام ئەمجارە هێزە شیعەکان ئەم پشنیارەیان هێناوە و دەیانەوێت دادگا لاواز بکریت و بە مەزهەبەکان کاربکریت، کە ئەمەش ڕێگا دەدات تەمەنی هاوسەرگیری تا ٩ ساڵ بیتە خوارەوە. ئەمەش دەستدریژیە بۆ سەر منداڵانی کچ و پەراویزخستی ژن لە ژیانی گشتیدا. بە زمانیكی دیکە؛ ئەمە داڕمانی کۆمەڵگایە، هیرشە بۆ سەر جەستەی منداڵ ( واتە پێدۆفیلیا) کە لە زۆریك لە وولاتاندا کە مافی مناڵانی تێدا پارێزراوە، سزای زۆر توندی لەسەرە. ئەم یاسایە پێدۆفیلیا رەوایەتی پیدەدات. ئەمە تاوانێکی ئاشکرایە بەرامبەر بە مناڵ! لەگەڵ برەودان بە دید و پیلانی کۆنەخوازی لەناو کۆمەڵگادا.
ڕووبەڕووبونەوە بەرامبەر بەم کۆنەخوازیە داکۆکیکارانی یەكخست، هاتنەمەیدانی بەرچاو هەیە، دروستکردنی تەحالوفە جیاوازەکان وە دیاترینیان تەحالوفی ١٨٨ کە کاریكێ پێکەوەیی و سەراسەری عێراقە. ئەم کارانە کاریگەری لەسەر دەسەڵاتی سیاسی و دەسەلاتی مەزهەب و خێڵ دەبێت و گرنگی زۆر هەیە. بۆیە ئەوەی کە ئێمە وەك داکۆکیکاران کاری لەسەر دەکەین، ئەو دەنگە نارازیەیە کە لەسەر شەقامەکانی عێراق بە هەزاران کەسی رێكخستوە . هەموو بەیەك دەنگ دەلێین:” نا بۆ دەستدریژی سیکیسی بۆ سەر مندالان”. ئەمەش ئۆمیدبەخشە. هەر دەشبێت ئەو کارە بکەین بۆ وەستانەوە بەرامبەر کۆنەخوازان و پیاوسالاران .. ئیمە لە کوردستان زیاتر لە ٤ ساڵە لەژیر هەرەشەی کۆنەخوازانداین، بەڵام تاکە ڕێگا دروستکردنی داکۆکیە لە ماف و ئازادیەکانی هاوڵاتیانی هەرێم و عێراق…
