یاسای پێشێلکردنی کەرامەتی ژنان!

موحسین کەریم

رۆژی ٤ی ئاب، پەرلەمانی عێراق خوێندنەوەی یەکەمی بۆ پرۆژە یاسای تەعدیلی یاسای باری کەسێتی ژمارە ١٨٨ی ساڵی ١٩٥٩ کرد، کە لەلایەن ئەندام پەرلەمانەکانی سەر بە گروپە شێعەکانەوە پێشنیارکرابوو. ساڵی ٢٠١٧ش هێزە شێعەکانی ناو پەرلەمان پێشنیارێکی هاوشێوەیان خستبووە بەردەم پەرلەمان، بەڵام رووبەرووی ناڕەزایەتیەکی زۆر بووەوەو شکستی هێنا. ئێستا دیسانەوە پێشنیارەکان بەشێوازێکی دیکە خراونەتەوە ناو ئەجندای کۆبونەوەکانی پەرلەمانەوە، هاوشانی یاسای لێبوردنی گشتی، کە لەلایەن هێزە سونیەکانی ناو پەرلەمانەوە پێشنیارکراوە. باس لەوەش دەکرێ جۆرێك رێکەوتن کرابێت لەنێوان لایەنە شێعەو سونیەکان بۆ تێپەڕاندنی هەردوو پرۆژە یاساکە! شایانی ووتنە تەعدیلی ناوبراو رووبەرووی نارەزایەتی فراوانی ژنان و پیاوانی یەکسانیخوازی عێراق بۆتەوە و چەندین خۆپیشاندان لە شارەکانی بەغدا و نەجەف لەرۆژەکانی رابردوودا ئەنجام دراون.

بەپێی ئەم پرۆژە یاسایە، بڕگەی قەدەغەکردنی زەواجی خوار ١٨ ساڵ کە لە یاسا کۆنەکەدا هاتووە، لادەبرێ. زەواج لەدەرەوەی دادگاکان و بەپێی مەزهەبەکان و لەلایەن پیاوانی ئایینەوە رەسمیەتی دەبێت. مافی سەرپەرشتی مناڵ لەژن دەسەنرێتەوە دوای شووکردنەوەی. هەروەها مافی ژن لە وەرگرتنی نەفەقە لەسەر بنەمای چێژوەرگرتنی سێکسی پیاوەکە دەستنیشان دەکرێ و تاد.

گومان لەوەدا نیە کە یاسای باری کەسێتی ساڵی ١٩٥٩، بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ پێشکەوتنە کۆمەڵایەتیەکاندا و لەگەڵ خواستەکان و چاوەڕوانیەکان و خەباتی ژنان بۆ یەکسانی و ئازادی ناگونجێت و زۆر لەدواوەیە. ئەو یاسایە لە سەردەمێکدا دەرچووە کە تازە کۆمەڵگای عێراق خەریک بوو پەیوەندی و نەریتە کۆن و دواکەوتوەکانی دەرەبەگایەتی و عەشیرەتی جێدەهێشت! لەوکاتەوە تائێستا، زیاتر لە ٦ دەیە تێپەڕیوە و کۆمەڵگای عێراق و پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکانیش زۆر گۆڕاون و ژنان جێگاورێگایەکی گرنگیان پەیداکردوە لە ژیانی کۆمەڵایەتی و ئابوری و تەنانەت سیاسیدا. بۆیە ناکرێ بەهەمان پێودانگی ٦ دەیە لەمەوبەر مافەکانی ژیان دیاری بکرێت. هەروەکو روانگەی ژن و پیاو بۆ پەیوەندی خۆشەویسیتی و زەواج و پەیوەندی خێزانی و ….تاد. گۆڕانکاری گەورەی بەسەردا هاتووە. بۆیە راستیەکەی ئەم یاسای باری کەسێتیە پێویستی بە گۆڕین و دەسکاریە، بەڵام بەوجۆرەی کە لەگەڵ پێودانگە جیهانی و ئەمڕۆژیەکانی مافەکانی مرۆڤ و ماف و ئازادیەکانی ژنان  و پرسەکانی زەواج و  جیابونەوەو میرات و سەرپەرشتی مناڵ و تاد… بگونجێت. ژنانی عێراق وەکو ژنانی هەموو کۆمەڵگا پێشکەوتوەکان چاویان لە داهاتوو بڕیوە. چاویان لە رزگاربوون لە پاشماوەکانی کۆتوبەندی نایەکسانی و پیاوسالاری و پلەدوویی بڕیوە. ژنانی عێراقیش دەیانەوێ وەکو پیاوان هەمان ماف و ئازادی و کەسایەتیان هەبێت و لە یاسادا پارێزراوبێت. بەڵام ئامانجی ئەم پرۆژە یاسایە، رێك بردنەوەی کۆمەڵگای عێراقە بۆ سەردەمی حوکم و دەسەلات و  یاسا و نەریتی قەبیلەو عەشیرەتەکان!

ئەم پرۆژە یاسایە ژن دەکاتە بونەوەرێکی بێشەخسیەت و بێئیرادە و بێبڕیار و مەحکوم. دەیکاتە کاڵایەکی سێکسی کە کاری تەنها خزمەتی سێکسیە بە پیاوان نەك هاوبەشی ژیان. هیچ بنەمایەکی پەیوەندی خۆشەویستی و مرۆیی لەنیوان ژن و مێردا ناهێلێت. پەیوەندی نیوان ژن و پیاو دەبێتە سێکس بەرامبەر بە پارە، بە نەفەقە! پەیوەندی خۆشەویستی لەنێوان خێزاندا ناهێڵێت. دایک وەکو بونەوەرێکی بێبایەخ وێنادەکات، کە وەکو هەر ئامێرێکی بێگیان کاری خزمەتی پیاوە، واتە بەخێوکردنی مناڵ بۆ مێرد! هەست و سۆزی دایکایەتی لەنێوان مناڵ و ژندا دەکاتە بابەتێکی بێنرخ! فرەژنی و زەواجی چێژوەرگرتن( موتعە) و زەواجی سەرپێیی(مسیار) و جۆرەکانی دیکەی زەواج کە هەموویان وەڵام بە ئارەزوی سێکسی پیاوان دەدەنەوە، دەبێتە نۆرم. نەهێشتنی هەمووجۆرە پارێزبەندیەکی یاسایی بۆ پاراستنی ژنان لە مەسەلەی زەواج و تەڵاق و …تاد. و ڕادەستکردنی بە بڕیارو فتوای سەرۆك باند و مەرجەعە دینی و کۆنەپەرست و دژە ژنەکان، لەوانەش ترسناكتر رەواجدان و بە یاساکردنی زەواجی مناڵانی کچ بەرەنجامی پەسەندکردنی ئەم پرۆژە یاسایە دەبێت!

ئەم پرۆژە یاسایە لە بنەڕەتدا، نەك لەژێرپێنانی مافە سەرەتایی و مرۆییەکانی ژنانە، بەڵکو سوکایەتی یاسایی و رەسمی و دەوڵەتیە بە کەسایەتی و بە کەرامەتی ئینسانیی ژن. ئەم پرۆژە یاسایە مانای بەرەسمیکردن و بەیاساییکردنی دەستدرێژی سێکسی بۆ سەر مناڵانی کچ! مانای رەسمیەتدانە بە تاوانی رێکخراو دژی ژنان و کچانی مناڵ! مانای سەندنەوەی پێناسەی هاوڵاتیە تەنانەت لەناو پەیوەندیە خێزانیەکان و دابەشکردنیانە لەسەر بنامەی دین و مەزهەب و تێکدان و تاڵکردنی ژیانی خێزانەکان لەناو ناتەبایی و ناکۆکی مەزهەبەکاندا! مانای سەپاندنی شەریعەتی ولایەتی فەقیهی جمهوری ئیسلامی ئێرانە بەسەر کۆمەڵگای عێراقدا! ئەم پرۆژە یاسایە دەبێت لەلایەن ژنان و پیاوانی ئازادیخواز و یەکسانیخوازی عێراق و کوردستانەوە، لەلایەن هەموو رێکخراو و لایەنەکانی داکۆکیکار لە ماف و ئازادیەکانی ژنان و رێکخراوەکانی پارێزگاری لە مافەکانی مناڵان…. بە توندی بەرپەرچ بدرێتەوەو پێشنیارکاران و بەرگریکارانیشی لەئاستی ناوخۆ و دەرەوەدا ریسوابکرێن!