ئایا هەڵبژاردن “قەوارەی هەرێم” لەقەیرانەکانی ئێستای دەربازدەکات؟

خەسرەو سایە

چ لەکاتی بایکۆتی هەڵبژاردن لەلایەن پارتیەوەو چ دوای ئەوەش کە ڕۆژەکەی دیاریکرایەوە، جگە لە پارتی، هەموو حزبەکانی تر، واتە هەر لە یەکیەتی و گۆرانەوە تا حزبەکەی شاسوار عەبدولواحید و ئیسلامیەکان و بەوانەشەوە کە خۆیان دابڕاندوەو بۆ بەشداری لەهەڵبژرادنی پەرلەمانی کوردستان، لیستی ڕەنگاوڕەنگیان پێکهێناوە، بەگشتی ئەو باوەڕو بۆچونە لەمیدیاکانەوە بانگەشەدەکەن کە گوایە ئەنجامدانی هەڵبژاردن قەوارەی هەریم لەو قەیرانەی تێکەوتووە دەرباز دەکا و کێشەکانی خەڵکیش چارەسەردەبێ!

ئێستا هەر بەرپرسێکی ئەم حزبانە لەپەیوەند بەهەڵبژاردنەوە دەم بکاتەوە دەڵێت: “هەڵبژاردن شەرعیەت و ئیعتباری قانونی بۆ حکومەت و پەرلەمان دەگەڕێنێتەوەو قەوارەکەشمان لەو بنبەستەی کەتێیدا چەقیەوە دەردەکێشێ”!. هەشیانە زیاتر دەڕواو دەڵێت: “هەڵبژاردن دامودەزگاو موئەسەساتەکانی هەرێم دەخاتەوە سەر ڕێچکەی دەستوری و هێزی یاساییمان پێدەدات لەکێشەو ڕیکەوتنەکانی هەریم لەگەڵ بەغدادا، چیتر دادگای فیدڕاڵی ناتوانی بەبڕیارەکانی قەوارەی هەرێم بنکۆڵ ولاواز بکات”، تەنانەت ئەوەش دەوترێت کە ئەنجامدانی هەڵبژاردن “ئیعتبار بۆ هەرێم لەلای دۆستە دەرەکیەکانمان دەگێڕیتەوەو قەوارەی هەرێم لە پەیوەندیە دیبلۆماسیەکاندا بەهێزەوە ڕادەگرێ ..و لەئاکامدا دەوترێت هەموو ئەمانە پێکەوە قەیرانەکانی هەرێم لەبەرژەوەندی خەڵک چارەسەردەکات!.

ئەم قسانە لەگەڵ ئەوەدا پڕوپاگەندەکردنە بۆ هەڵبژاردن و هەوڵی بەرپرسانی ئەم حزبانەیە بۆ هەڵخەڵەتاندنی خەڵک و ڕاکێشانی سەرنجیان بۆ لای هەڵبژاردن تا بەشداری لەدەنگداندا بکەن، چونکە دەزانن کە دەنگی بایکۆت زۆرینەیەکی چاوەڕوانکراوە، لەبنەڕەتەوە پێچەوانەکردنەوەی ڕاستیەکانی ئەو قەیران و کێشانەیە کە یەخەی هەم بەحزبەکان و دەسەڵاتەکەیان و هەم بەخەڵک گرتووە.

سەرەتا ئەگەر باسی “گەرانەوەی شەرعیەت و ئیعتبار بۆ قەوارەی هەرێم” ببەستینەوە بەهەلبژاردنەوە، ئەوا کێشەو قەیرانەکانی ئیستا خۆی لەدرێژەی شەرعیەت و ئیعتباری پێشوتری هەرئەم قەوارەیەو دەسەڵاتەکەیەوە سەری هەڵداوە. واتە لەکاتێکدا کە هەڵبژاردن کراوە و نە پەرلەمان ماوە بەسەرچوو بووە و وە نە حکومەتیش کاربەڕێکەربووە. تەنانەت پێگەی هەرێم و حزبە دەسەڵاتدارەکان، بەئاستیک بوو کە باس لە ئابوری سەربەخۆ و ئێعتبارێکی نێودەوڵەتی وایاندەکرد، کە ڕیگای خۆشکردبوو بۆ سەرەگرتنی کۆمپانیا دەرەکیەکان تا وەبەرهەمهێنان لەهەرێمدا بکەن. لەیەک وتەدا شەرعیەت و ئیعتباری ئەو دەمەی قەوارەی هەرێم نەک هەر بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵ نەیدەلەرزاند، بەڵکو هەرێم هیچ حسابێکی بۆ خودی بەغدا خۆی نەدەکرد. بەڵام ئێستا دەوروزەمانە وەرگەراوەتەوە و بەپێچەوانەی پروپاگەندەی ئەم حزبانەوە، ئەوە نەبوونی “شەرعیەت و ئێعتبار” نیە کەقەوارەی هەرێمی گیرۆدە بەکێشەو بەقەیران کردبێت، تا هەڵبژاردن بتوانێت چارەسەی بکا و بیگێڕێتەوە، بەڵکو ئەوە قوڵبوونەوەو فراوانبونەوەی ئەو قەیران و کێشانەیە کە شەرعیەت و ئیعتباری لەقەوارەی هەرێم سەندۆتەوە و بەم ڕۆژەی ئەمڕۆی گەیاندووە. بەرادەیەک تا ئەم قەیران و کێشانە چارەسەرنەبن،  قسەکردن لە”شەرعیەت و ئیعتبار” جگە لە پروپاگەندەی هەڵخەڵەتێنەرانەو ڕاکێشانی خەڵک بۆ نێو ئەو یاریەی کەحزبەکان دەستی بۆدەبەن شتێکی تر نیە. کەوایە بابزانین ناوەڕۆکی ئەو قەیران و کێشانە چین، کەوا قەوارەی هەرێمی بێئعتبارکردووە؟

بێگومان کۆمەڵگای کوردستان لەڕەوتی چەندین ساڵەی ڕابردوودا، کێشەو قەیرانی جیاجیای بەخۆیەوە بینیوە، بەڵام لەئاستێکی گشتی و بنەڕەتیدا، ئەو کێشەو قەیرانانەی کەحکومەت و پەرلەمانی ئێستایان بە بنبەست کێشاوە و قەوارەی هەرێمیان لاواز و بێچارە بەرۆژی ئەمڕۆ گەیاندووە، چەند لایەنێکی سەرەکیان هەیە: لەپێشیانەوە قەیرانێکی ئابوریە، کەحزبەکان ناویان ناوە “قەیرانی دارایی”. ئەم قەیرانە ئابوریە لەلایەکەوە پایەکانی دەسەلاتی لەقکردووە و لەلایەکی تریشەوە چەندین کێشەی وەک نەدانی موچە و کەمی خزمەتگوزرایەکان، هەڵبەزودابەزکردنی نرخی کاڵا و بازار و دۆلار ودینار، تادەگات بە راوەستانی ناردنەدەرەوەی نەوت و پرۆژەکانی حکومەت،.. بەدوای خۆیدا هێناوە. کابینەی نۆیەم، کە بەباسی “چاکسازی”یەوە هاتەمەیدان، لەبنەڕەتەوە هەوڵیدا لەڕیگای کەمکردنەوەی ژمارەی وەزارەتەکان و لێکدانی بەڕێوەبەرایەتیەکان و هەڵوەشاندنەوەی “تەعینی مەرکەزی” و سەپاندنی سیاسەتی باجگیری بەسەر هاوڵاتیاندا، قەیرانی ئابوری بەداشکاندنەوەی ئاکامەکانی بەسەر خەڵکدا چارەسەربکات، بەڵام نەک هەربۆی نەچوەسەر، بگرە کاتێک کە کێشەی نەبونی موچەو خزمەتگوزاریەکان گەیشتە ترۆپکی خۆی و نارەزایەتیەکی جەماوەری فراوانی ڕووبەروی دەسەلات کردەوە، بەدوای خۆیدا قەیرانێکی سیاسی لەنیوان خودی حزبەکانی نێوحکومەت، لەلایەک و لەنیوان دەسەلات و حزبەکانی دەرەوەی دەسەڵاتدا، پێکهێنا و لەئەنجامدا ڕیزی یەکگرتووی نێوانیانی تێکدا و گۆڕدرا بەقەیرانی حکومەتی و لەئاکامیشدا هیچ شەڕعیەت و ئیعتبارێکی لەلای خەڵکی کوردستان نەهێشتەوە.

لەکەنار ئەم دوو قەیرانەوە، قەیران لەپەیوەندیەکانی نیوان هەرێم و بەغدادا، بەتایبەتی بەدوای تەواوبوونی شەڕی داعش و ئەو گۆرانکاریانەی کە لەدۆخی جیهان و ناوچەکەدا ڕوویان لەعیراق کرد، بەتێكچونی هێزهاوسەنگی لەنیوان ئەحزابی ناسیونالیستی کورد و لایەنە عیراقیەکان گەیشت و ڕەوتی مەرکەزیکردنەوەی حکومەتی عێراق بەسەر هەرێمدا، بووە سیاسەتی لایەنە شیعیەکان و هاوپەیمانێتیەکانی نێوانیان، لەم چوارچیوەیەشدا، پەیوەندی نیوان هەرێم و بەغدا وەک قەیرانێک بووە سەرچاوەی کێشە و ناکۆکی بەردەوام لەسەر کۆمەڵێک بابەت. لەوانە مەسەلەی گومرگ و فرۆکەخانەکان، دەرهێنان و ناردنەدەرەوەی نەوت، داهاتی ناوخۆ، موچە و بودجە و هیتر.. بەجۆرێک کەئەو فیدڕالیزمەی لەدەستوری عیراقدا، ببوە بنەمایەک بۆ پێناسەکردنی پەیوەندیەکانی نیوان هەرێم بەغدا، بەکردەوە و لەژێر کاریگەری هاوکێشەی نیوان ‌هێزەکاندا، بەزەرەری قەوارەی هەرێم وپێگەی ئەحزبی ناسیونالیستی کورد، گۆردرا.

گریخواردن و تێکەڵ بەیەک بوونی ئەم سێ قەیرانە، لەچوارچیوەی ململانیی هێزە جیهانی و ناوچەییەکان و ئەو ڕوداوانەی کە هاتنەپێشەوە، هەم کۆتایی بەو سەردەمە ‌هێناوە کە تێیدا ئەحزابی ناسیونالیستی کورد هێزی باڵادەستی خاوەن قەوارەیەکی نیمچە سەربەخۆبون بون، هەم سەراپای ئەو سیستەم و دەسەڵاتەی کە زیاتر لە سی ساڵە ژیانی خەڵکی کوردستان دەهاڕێ، خستۆتە نێو زەلکاو و گێژاوێکی قوڵی بێچارەوە، کە نەک هەر هەلبژاردن ڕزگاری ناکات، بگرە خودی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەمجارەی پەرلەمانیشی لەگەڵ ئایندەیەکی نادیاردا بەرەوڕوو کردۆتەوە. ئێستا کە رەوتی تەسلیمبوون و پەیوەستکردنەوەی هەرێمی کوردستان بە بەغداوە دەستی پێکردووە، ئیستا کە هەموان خۆیان بە “عێراقی” دەزانن و ستراتیژی خۆیان بە بەغداوە گرێداوەتەوە و هەموو حزبەکان لە موسابەقەی ئەوەدان کە کێ خێراتر و باشتر دڵی ئێران ڕازی بکا و لەگەڵ سودانی و لایەنە شیعەکان ڕێکبکەوێت، ئیتر دۆخی کوردستان و کێشە و قەیرانەکانیشی لە بازنەی هەڵبژاردن دەرکردووە، راستەوخۆ بەستراوەتەوە بە دۆخی عێراق و سازدانەوەی دەولەت و ئەو هاوکێشە سیاسیە تازەیەوە کە هێزەکان لەبەر ڕۆشنایی کێشمەکێشە ناوچەیی و جیهانیەکان شکڵی پێدەدەن. لەم ڕوانگەیەشەوە ئەو پڕوپاگەندانەی کە بەرپرسانی حزبەکان بۆ هەڵبژاردنی دەکەن، شتێکی تر نیە جگەلەوەی کە پێگەی خۆیان لەسەر حسابی دەنگی خەڵک بەدەستبهێننەوە و ڕوخاساری دزیۆی هەر ئەو سیستەم و دەسەلاتەش ڕەتوش و جوان بکەن، کە خەڵکی کوردستان لەبەرامبەریدا دەنگی ناڕەزایەتی هەڵبڕیوەو ڕۆژانە نەفرەت و توڕەیی خۆی بەسەردا دەبارێنێ.

تا ئەوجێگەیەی کە بەخەڵکی کوردستان دەگەڕێتەوە، ئەگەر هەڵبژاردن کێشەو گرفتەکانیان چارەسەرناکات کەوایە نابێ ئەوان بە پڕوپاگەندەی حزبەکان باوەڕبکەن و خۆیان لە چاوەروانیدا بەدیار هەڵبژاردن و ئەنجامەکانیەوە ڕابوەستن، بەڵکو دەبێ هەر لەئێستاوە، خەباتی یەکگرتوانەی خۆیان لەدژی هەر ئەم حزبانەو دەسەڵات و سیستەمەکەیان، کە زیاتر لە سی ساڵە ژیانیان دەهاڕێ، پێبنێنە مەیدانەوە، ئێستا ئیتر کاتی فراوانکردنەوەو یەکگرتوکردن و لێکهەڵپێکانی نارەزایەتیە جەماوەریەکانە لەدەوری خواستی باشکردنی دۆخی ژیانو گوزەران، لەپێشیانەوە زیادکردنی موچە، کار و دامەزراندن، خزمەتگوزاری و بیمەکان….کاتی پێكهێنانی ڕێکخراوە جەماوەریەکان و بەدەستەوە گرتنی کۆمەڵگا و ناوەندەکانی کارو بەڕیوەبەرایەتیەکانە لەلایەن جەماوەر خۆیەوە، کاتی خۆکۆکردنەوەو هەنگاونانە بۆ ئاڵوگۆڕی ڕیشەیی، کە تێیدا کێشەی نێوان خەڵک لەلایەک و دەسەلات و حزبەکان لەلایەکی تردا، بەیەکجاری یەکلایی دەکاتەوە.

٤/٧/٢٠٢٤