hkkurdistan
گفتوگۆی بڵاوکراوەی ئۆکتۆبەر لەگەڵ خەسرەو سایە سەرۆکی مەکتەبی سیاسی
ئۆکتۆبەر: هاورێ خەسرەو دەمەوێ سەرەتا لەوەوە دەست پێبکەم کە لە بەیاننامەی حزبدا ئەو دۆخەی کە لە دوای٧ی ئۆکتۆبەرەوە لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدا هاتۆتەئاراوە، بە شەڕ ناوزەدکراوەو و بەجۆرێك بزوتنەوەی حەماس وەکو لایەنێکی شەڕەکە دەناسێنێ، بەڵام لە بەیاننامەی هاوبەشی حزبدا لەگەڵ حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراقدا و هەروەها بەیاننامەی سێ حیزبدا( حزبی کوردستان و عێراق و حزبی حیکمەتیست/خەتی ڕەسمی)دا لێکدانەوەیەکی دیکە لە روداوەکە دەکرێ. ئایا هیچ گۆڕانکاریەك لە هەڵوێستی حزبدا رویداوە لە پەیوەند بەو ململانێ و پێکدادانە تازەیەی لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدا؟
خسرەو سایە: نەخێر.. هیچ گۆرانکاریەک لەهەڵوێستی حیزبدا ڕوینەداوە، بەڵکو ئەوەی ڕویداوە، بەرابەرکێی هێزەکان و ئەودۆخەیە کەجەنگەکە پێدا تێپەڕدەبێ. بەتایبەتی کە هەرجەنگێك لەچوارچێوەی قابیلیەتی هێزە دەرگیرەکان و دۆخێکی جیهانی و ناوچەیی وئەو لێکەوتانەی کەبەدوایدا، دێت، گۆڕانکاری بەسەردادێ وناکرێ بەشیوەیەکی ڕاوەستاو سەرنجی بۆ بدرێت. ئەگەر دیقەت بکەین، بەیاننامەی یەکەمی حیزب کەبەدوای پەلاماری حەماس بۆ سەر ئیسرائیل دەرکراوە، زیاتر هەڵوێست لەماهیەتی شەڕەکەو هەردولا وەردەگرێ و دەیەوێت پێمان بڵێت کە ئەم جەنگە لەهیچ سەرێکەوە “جەنگێکی عادیلانە” نیە وهەردولای جەنگەکە، هیچ پەیوەندێکیان بە چارەسەری کێشەی فەلەستین و هاوڵاتیانی ژێردەستیانەوە نیەو هەرلایە بۆ بەرژەوەندیە سیاسیەکانی خۆیان لەپەیوەند بە دۆخێکەوە کەتێی کەوتون، کەوتونەتە بەرامبەر بەیەکەوە. بەڵام بەیاننامەی هاوبەشی هەر دوو حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان و عیراق، کەڕێک بەدوای بۆردومانەکانی ئیسرائیل و ڕاکیشانی هێزی سەربازی و سەپاندنی کۆچ پێکردنی زۆرەمڵێ و ئەو گەمارۆیەی کە خستیە سەر خەڵکی غەزە و پاشان دەستبردن بۆ کۆمەڵکوژیەکەی نەخۆشخانەی مەعمەدانیە، بڵاوکراوەتەوە، ڕوی لەئیدانەکردنی کردەوەکانی ئیسرائیل و ڕاوەستانی هەر دوو حیزبە لەپاڵ خەڵکی غەززەدا. بەیاننامەی هاوبەشی سێ حیزبیش لەدۆخێکدا بڵاوکرایەوە کەبەکردەوە هێزە جیهانی و ناوچەییەکان لەژێرناوی پشتیوانی کردندا بونە لایەنەکانی بەشدار لەجەنگی ئیسرائیلدا. لەسەرێکەوە ئەمریکاو فەڕەنساو بەریتانیاو ئەڵمانیا و ئیتالیا، نەک هەر پشتیوانی خۆیان بۆ ئیسرائیل ڕاگەیاند، بگرە کەوتنە ڕاکێشانی هێزی میلیتارستیان بەرەو ناوچەکە و هەڕەشەکردن لەنەیارانیان. ئەمە جگە لەوەی کە لەڕوی مادی و سەربازی و ڕاگەیاندن و دیبلۆماسیەوە، بەتەواوی لەپشتی حکومەتەکەی ناتانیاهۆ ڕاوەستاون وئاگری جەنگەکەیان گەرم کردوە. لەسەرێکی تریشەوە حیزبوڵای لوبنان وئێران و ولاتانێکی عەرەبی وهێزگەڵیکی ئیسلامی پێدەنێنە ناو مەیدانی جەنگەکەوە.. بەیانی سێ حێزب لەگەڵ ئەوەدا باس لەم گۆرانکاریە تازەیە دەکات، چاوی بڕیوەتە بەرەی ئازادیخواز و موتەمەدنی جیهان بۆ ڕاوەستانەوە بەڕوی ئەم دۆخەو هاوکات ئەو داواکاریانە دەهێنێتە پێشەوە کەبەدیهاتنیان زەمینە بۆ چارەسەرێکی سیاسی و ڕیشەیی کێشەی فەلەستین دەڕەخسێنێ، کەخۆی لەدامەزراندنی دوو دەوڵەت بۆ ئیسرائیل و فەلەستیندا دەبینێتەوە. ئەوەش بڵێم کە هەرسێ بەیاننامەکە جگەلەوەی کە هاوبەشێتییان لەڕووی لێکدانەوەو دەرخستنی ناوەڕۆکی چینایەتی هێزەکان و ئامانجەکانیان لەم شەڕەدا بەڕۆشنی بەیان دەکات، هاوکات لەروانگەی بەرژەوەندیەکانی خەباتی کرێکارانی ناوچەکەو خەڵکی مەحرومی فەلەستینەوە، لەدۆخەکە دەڕوانێ.
ئۆکتۆبەر: گومان لەوەدا نیە کە هۆکاری سەرەکی چارەسەرنەکردنی کێشەی فەلەستین و بەردەوامیدان بە سەرکوت و بێمافکردنی خەڵکی فەلەستین، دەوڵەتی رەگەزپەرستی ئیسرائیلە، بەڵام بزوتنەوەی حەماسیش هێزێکی کۆنەپەرست و دژی مرۆییەو سەری بەستراوەتەوە بە ڕەوتە کۆنەپەرستە ئیسلامیەکان و دەوڵەتانی وەکو رژێمی ئیسلامی ئێران و ئەوەی پێیدەوتڕێ ” بەرەی مقاوەمە” کە ڕاستەوخۆ بەستراوەتەوە بە سیاسەتەکانی ئێرانەوە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. لەو لێکدانەوەیەی ئێوەشدا لە بەیانی یەکەمدا جۆرێك ئاماژەی بەو مەسەلەیە تێدایە. ئێوە چۆن ئەو مەسەلەیە لێك دەدەنەوە؟ تا چ ڕادەیەك حەماس نوێنەرایەتی بەرەنگاری خەڵکی فەلەستین دەکات بەرامبەر بە داگیرکاری و تاوانەکانی ئیسرائیل و ئایا جێگای پشتیوانی ئیوەو بزوتنەوە سۆشیالیستی و کۆمۆنسیتیەکان و خەڵكی ئازادیخوازە؟
خسرەو سایە؛ ئیسرائیل وەک دەولەتێکی فاشیستی وتاوانکار، مێژویەکی ٧٠ ساڵەی لەکاولکاری وداگیرکاری و زیندان و کوشتن وئاوارەکردنی خەڵکی فەلەستیدا هەیەو ئەمکارەش بەپشتیوانی ئەمریکاو دەوڵەتانی غەرب و ولاتانێکی عەرەبی پەیڕەوی لێکردوەو دەیکات، لەبەرامبەر ئاوەها دەوڵەتێک و تاوانەکانیدا، خەڵکی فەلەستین ڕێگایەکی تریان لەبەردەمدا نەماوەتەوە جگەلەوەی بەرگری لەخۆیان بکەن. بەرگریەك کە لەسەردەمی دوای جەنگی جیهانی دووەمەوە، لەژێر کارکرد و بەرژەوەندیەکانی دەوڵەتانی عەرەبیدا، بەشکستدا کێشراو نەتوانرا ڕێکاچارەیەکی سیاسی بۆ کێشەی فەلەستین بدۆزێتەوە، لەسەردەمی دونیای دوقوتبی شەرق وغەربدا وبەتایبەتی کە بزوتنەوەی مقاوەمەت ڕابەریەکەی کەوتە دەست ڕێکخراوی ئازادیخوازی فەلەستین و یاسر عەرەفاتەوە، دوای ساڵانێکی زۆر لەکوشتوبڕی دەوڵەتی ئیسرائیل لەهێزهاوسەنگی نیوان هەردوبلۆکی شەرق وغەربدا، بەڕیکەوتنی ئۆسلۆ گەیشت. بەڕوخانی بلۆکی شەرق وهەڵکشانی ئەمریکا بەرەو نەزمی نوێی جیهانی هەم ڕێکەوتنی ئوسلۆ کەبەئاشتی ڕۆژهەلات ناوزەد کرابوو چووە دواوە و هەم ڕێکخراوی ئازادی فەلەستین ئەو ڕۆڵەی نەما کەبزوتنەوەی مقاوەمەتی خەڵکی فەلەستین بەرەوئامانجەکانی بباتەپێشەوە. بەتایبەتی دوای بەدەسەلات گەیشتنی ڕیکخراوی فەتح سیستەمێک دامەزرا وردەوردە لەگەندەڵیدا چەقی وکەوتەکەنارەوە. ئەم دۆخە کەهاوکات بوو لەگەڵ سیاسەتی جەنگی و میلیتاریزمەکردنی جیهان لەلایەن ئەمریکاوە تا جیهانی یەک قوتبی جێبخات، فرسەتی کردەوە بۆ هەڵکشانی ڕەوتەکانی ئیسلامی سیاسی.. حەماس لەوەها هەلومەرجێکدا کەوتە ئیدعای رابەری بزوتنەوەی مقاوەمەتەوە و پێبەبێ جێگای گرت.
بەدڵنیایەوە حەماس لەسەر زوڵم و ستەمێک کەدەڵەتی ئیسرائیل بەسەر فەلەستینیەکاندا سەپاندویەتی، سەوزبوەو بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆی بەرگری دەکاو نایەوێت کێشەی فەلەستینیەکان بەڕێگایەکی سیاسی لەقازانجی خەڵک چارەسەرببێت. خودی ئەوەی کەدان بەئیسرائیلدا وەک دەوڵەتێک نانێ و دروشمی “سرێنەوەی ئیسرائیل و یەهودیەکانی هەڵبڕیوە، بەڵگەیەکی ئاشکرایە بۆ ئەوەی کەحەماس بەخۆ سوارکردن بەسەر ستەمێکدا کە لەفەلەستینیەکان دەچیت، مقاوەمەتێکی کۆنەپەرستانە ودژە یەهودی بەڕێخستوە. ڕەوتێکی ئاواش بەهیچ جۆرێک نەخۆی و نەکردەوەیەک کەلەژێرناوی “مقاوەمەتی خەڵکی فەلەستیندا” ئەنجامی دەدات، جێگای پشتیوانی نەئێمەو نەهەرئینسانیكی ئازادیخوازە. بگرە دەبێ لەو شوێنەی تاوان دەکاو خەڵکی مەدەنی ئیسرائیل دەکاتە ئامانج، دەبێ مەحکوم و ڕیسوابکرێ. بەلام بەجیا لەوەی کەئێمە هەڵویستمان لەحەماس وەک ڕەوتێکی کۆنەپەرست ودژی ئینسانی، چییە، نابێ ئەو راستیەش لەبەرچاو نەگرین کەحەماس مافی ئەوەی هەیە لەبەرامبەر ئیسرائیلدا “مقاوەمەت” سازبدا، هەرچەندە لەڕوانگەی ئێمەوە مقاوەمەتێکی کۆنەپەرستانە بێت، بەتایبەتی کاتێک چاو لەو هەمو ئەو زوڵم وستەم و ئینسانکوژیە بکەین کەدەوڵەتی ئیسرائیل لەفەلەستینەیەکانی کردوەو دەیکات. چونکە کۆمەڵگای فەلەستین کۆمەڵگایەکی چینایەتیەو بزوتنەوەو هێزی جیاواز وبۆ بەرژەوەندی چینایەتی جیاواز لەبزوتنەوەی مقاوەمەتدا بەشداری دەکات. ئەگەر کرێکاران وئازادیخوازان وسۆشیالسیتەکان ڕوی پێشکەوتنخوازانەی “بزوتنەوەی مقاوەمەت”بن ئەوا حەماس ڕووە کۆنەپەرستانەکەیەتی، کە لەغیاب ولاوازی بزوتنەوەی رادیکاڵ و ئازادیخوازانەی چەپ و سۆسیالسیتەکان وئاسۆی زاڵ بەسەر کۆمەلگادا، توانیویەتی خۆی بەسەر ئەو بزوتنەوەیەدا زاڵ بکات کەپێی دەوترێت”موقاوەمەت”.
ئۆکتۆبەر: بەڕای ئێوە تا چ ڕادەیەك دەکرێ ئەوەی لەنێوان ئیسرائیل وحەماسدا رویدا لەچوارچێوەی کێشەی تەقلیدی ئیسرائیل وفەلەستین و پرسی مقاوەمەدا تەماشا بکرێ؟ یاخود دەکرێ لەچوارچێوەی دۆخی تازەی جیهاندا و بەتایبەت دوای شەڕی ئۆکرانیا، لەناو ململانێی قوتبە ئیمپریالستیەکان و جەمسەرەکاندا خوێندنەوەی بۆ بکرێ؟ بەتایبەتی وەکو ئاگادارن ئەمریکا کەشتی جەنگی رەوانەی دەریای ناوەڕاست کردوە و ئێران و حزبوڵا هەڕەشە دەکەن و بەجۆرێك ڕوسیاش ڕەنگە بەرژەوەندی لە کرانەوەی بەرەیەکی دیکەی سەرقاڵکردنی ئەمریکا و رۆژاوادابێت بۆ لاوازکردنی دەوری رۆژاوا لەسەر ئۆکرانیا؟
خسرەو سایە: سەرەتا مەسەلەی فەلەستین وستەمێک کەلەئارادایە، نە لە وجود وسەرهەڵدانی حەماس و مقاوەمەتەکەیەوە دەست پێدەکات و نە لەو هێرشەوە سەری هەڵداوە کەبەم دواییە حەماس کردی، بەڵکە سەرچاوە لەسەرهەڵدانی ئیسرائیل وەک دەولەتێکی قەومی وئاینی وفاشتی دەگرێت، کەمێژوویەکە بە ئاگروئاسن و کوشتوکوشتار وکاولکاری کەوتۆتە گیانی فەلەستینیەکانەوە. دڕندەیی و تاوانەکانی ئەم دەوڵەتە، برینێکی قوڵی لەجەستەی ڕۆژهەلاتی ناوەراستدا هەڵکەندوە، کەبەبێ چارەسەرکردنی، ئاشتی وئارامی کردۆتە مەحاڵ. بەڵام ئەم کێشەیە تەنانەت بەمانا کلاسیکیەکەی وەک لەپرسیارەکەدا ئاماژەی بۆ کراوە، هیچ کات نەماوەتەوەو دەخاڵەتی دەوڵەتان و بزوتنەوەو هێزە ناوچەییەکان، تادەگات بە ئەمریکاو ئەوروپای هێناوەتەکایەوە. تەنانەت بەوهۆیەوە کەفەلەستین بەشێکە لەجیهانی عەرەبی، کێشەکەی گۆردرا بەکێشەی “عەرەب و ئیسرائیل”. بەمجۆرەش هەریەک لەدەوڵەتانی عەرەبی و ناوچەکە و هەر یەک لەهێزە بۆرژوازیەکان وەک کارتێک بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆیان ئەم کێشەیەیان بەدەستەوە گرتوە. ئیران و تورکیا بۆ فراوانکردنەوەی نفوزی سیاسی وسەربازی و ئابوری خۆیان، لەم کێشەیەدا دەخاڵەت دەکەن. ولاتانی عەرەبی هەریەکەیان بەجۆرێک بۆ بەدەستهێنان وسازان لەگەڵ یەکتر و وەرگرتنی ئیمتیازات لە ئەمریکاو ئەوروپا بەکاری دەهێنن، ئەمریکاو دەولەتانی ئەورپایش بەهەمان شیوە دەیئاڵێنن بە کێشمەکێشی جیهانیەوە، تا نەیارەکانی خۆیان هەم لەئاست ناوچەکەداو هەم لەجیهاندا بەکاری بهێنن. بەمجۆرەش ناکرێ کێشەیەکی ئاوا لەبارودۆخە جیهانی وناوچەییەکان داببڕێنرێت. لەجەنگی ئێستادا کە پای ئەمریکاو ئەوروپا وئیران و تورکیا وولاتانی عەرەبی ورەوتەکانی ئیسلامی سیاسی هاتۆتە ناوەوە، بەدڵنیایەوە کێشەی فەلەستین سنوری کلاسیکی خۆی تێپەردەکا و دەبیتە کێشەیەکی جیهانی، بەتایبەتی کە دونیا لەدۆخی ململانێی وکێشمەکێشی چەند قوتبی ئیمپریالیستیدا، بۆ دابەشکردنەوەی ناوچەکانی نفوزو بازاڕی جیهانی بەسەرخۆیاندا، قەراری گرتوە وهیچ کێشەیەک هەرچەندە مێژوویەکی کۆنتری هەبێت، وەک خۆی نامێنیتەوەو لەدەرەوەی ئەم دۆخە جیهانیەدا نییە.
تائەو جیگەیەی بەڕۆڵی ڕووسیاو ئیران و حیزبوڵا وجەنگ لەئۆکرانیا دەگەڕیتەوە، بەپیویست، هەرکامێکیان شوێنکەوتەی بەرژەوەندیەکانی خۆیانن و دەیانەوێت، لەبەرامبەر نەیارانی خۆیاندا سودی ڵێوەربگرن. لەپێشیانەوە ڕوسیا بۆ ڕاکێشانی ئەمریکاو ناتۆ بۆ نێو زەلکاویکی تر وکردنەوەی بەرەیەکی تری جەنگ لەهەوڵدایە. ئیران بۆ فراوانکردنەوەی نفوزی خۆیی وتێکدانی ئەو ڕیکەوتنەی کەبەشێک لەولاتانی عەرەبی بەنێوەندگیری ئەمریکا لەگەڵ ئیسرائیلدا لەسەروبەندی ساغکردنەوەیدا بوون، دەخاڵەت دەکات تا لانی کەم لەسیستمی ئەمنیەتی ڕۆژاهەلاتی ناوەراستدا پێگەیەک بگرێ. حێزبوڵاش بەگشتی بۆ خۆسەپاندنی بەسەر دۆخی لوبنان وئەو قەیرانە حکومەتیەی کەهەیە، چاوی لەم جەنگەی ئیسرائیل بڕیوە. هەموو ئەمانە ئەوە دەردەخات کەلایەنی کلاسیکی کێشەی فەلەستین لەجەرگەی دۆخێکی جیهانیدا قەراری گرتوە وهەربۆیەش دەڵێین بۆتە کێشەیەکی جیهانی. ئەمەش بەو مانایەی کە بزوتنەوەیەکی جیهانی دەتوانێ ڕێگا چارەیەکی بۆ بدۆزێتەوە.
ئۆکتۆبەر: سەرەنجام بەڕای ئێوە پرسیارە تەقلیدیەکە دوبارە دەکەینەوە. کێشەی فەلەستین لەم دۆخە تازەیەی جیهاندا چۆن چارەسەر دەبێت؟ گەڕانەوە بۆپرۆسەی ئاشتی ئۆسلۆ کە لەساڵی ١٩٩٣ەوە تائێستا بەهیچ جێگایەك نەگەیشتوە؟ یان تەرحێکی دیکە دەتوانێ ئەو پرسە یەکلایی بکاتەوە؟ دەوری چینی کرێکاری ئیسرائیلی و فەلەستینی و ناوچەکە چۆن دەبێ لەم نێوەدا؟
خسرەو سایە: ئەگەر ئەوە قەبوڵ بکەین کە لەدۆخی ئێستادا کێشەی فەلەستین جیهانی بۆتەوە، ئەوا لەدەرەوەی پەلامارەکانی حەماس وئیسرائیل دەبێ چاو لە بەرەی ئازادیخوازو موتەمەدنی جیهان بۆ چارەسەری کێشەی فەلەستین ببڕین، کەبێگومان رۆڵی کرێکاران و خەلكی ئازادیخوازی فەلەستین وئیسرائیل لەپێشەوەی ئەم بەرەیەدایە کەدەتوانێ لاپەڕەیەکی تر هەڵبداتەوە و لەپشتەوە هەم دەستی حەماس ببەستێ و هەم سنورێک بۆ تاوانەکانی دەوڵەتی ئیسرائیل دابنێ. بەڵام ئەگەر ئاشتی وئارامی ناوچەکە بەچارەسەری کێشەی فەلەستین لەپێکهێنانی دوو دەولەتی خاوەن مافی یەکساندا سەیر بکەین، کەئەمەش بەڕێگایەکی سیاسی دەچیتەپێشەوە، تەنها لەوحالەتەدا مومکینە کە یەکەم، دەوڵەتی ئیسرائیل وەک حکومەتێکی قەومی وئاینی لەسەرکار نەمێنی. دوەمیش ئیستا کەئیسرائیل گەمارۆی غەزەی داوەو ناوچەکەی بەرەو کارەساتێکی ئینسانی ڕاکێشاوە، هاوکات ئەمریکاو دەوڵەتانی ئەوروپایی و ئیران و رەوتە ئیسلامیەکان خەریکی ڕاکێشانی هێزن ودەبن بەبەشێک لەجەنگەکە، دەبێ کۆمەڵێک هەنگاوی فەوری کەزەمینە خۆشکەرن بۆ هێنانەکایەوەی چارەسەرێکی سیاسی بۆ کێشەی فەلەستین. ئێمە لەبەیاننامەی هاوبەشی هەرسێ حیزبادا، دروست ئەم هەنگاوانەمان لەکۆمەلێک داخوازیدا بەرجەستە کردۆتەوەو ئەگەر لەدەوریان بەرەی جیهانی وخەڵكی موتەمەدین وئازادیخواز بەدەستیەوە بیگرێ، ئەوا بەدڵنیایەوە ڕێگا دەکاتەوە بۆ چارەسەری ڕیشەیی ئەو کێشەیەی کەساڵانێکە جەنگ و کوشتارو کاولکاری وکۆچپێکردنی بەزۆری فەلەستینیەکانی بەرهەمهێناوەو هێزیكی کۆنەپەرستی وەک حەماسی لەمەیداندا راگرتوە.
