hkkurdistan
وەستامەهدی رەسوڵ
برسی نەوت یەکێکە لەوکێشانەی کە بەردەوام دوبارە دەبێتەوە لە نێوان بەغداو هەولێر. ئەمە لەکاتێکدا کە بە پێی دەستور حوکمەتی هەرێم رێگە پێداراوە کە وەبەرهێنانی نەوت بکا، بەڵام بەمەرجێك کە داهاتەکەی بگەرێتەوە بۆبەغداو هاوکات داهاتی نانەوتیش بگەرێتەوە بۆبەغداو ساڵانە لەوبودجە مەرکەزیە بەشی کوردستان بدرێت واتە گشت عێراق بەکوردستانیشەوە لە بەغداوە بودجەکەی پێبدرێت .
بەڵام بەبیانوی ئەوەی یاسای نەوتوغاز نییە حوکمەتی هەرێمی کوردستان چەندین کومپانیای نەوتی هێناوەتە کوردستان و نەوتیان دەرهێناوەوگرێبەستیان لە گەڵ کردون بێئەوەی کە حوکمەتی عێراق هیچ زانیاریەکیان هەبێت، ئەم وەزعیەتە تائەوکاتەی کە هاوسەنگی هێز بەقازانجی حوکمەتی هەرێم بوو، حوکمەتی هەرێم وای لێهات کە سەربەخۆی ئابوری راگەیاند .
بەڵام کێشەی نەوت وغاز چارەسەر نەکراو ئەم سەربەخۆیی ئابوریە بووە بیانویەك بەدەست حوکمەتی بەغداوە تا سەرهەڵدانی داعش ودواتریش پەتای کرۆنا هات و
ئیتر سەرهەڵدانی قەیرانی ئابوری عراقیشی داگرت و حوکمەتی هەرێمی کوردستان بەرنامەی چاکسازی راگەیاند ، ئەم چاکسازیە سەرەتای دەست پێکردنی هێرش بو بۆسەر قوتی کرێکاران وفەرمانبەرانی کەرتی گشتی و بەبیانوی قەیرانی ئابوریە هەزاران کەس بێکار کران و چونە پاڵ ئەو سەدان هەزارکەسەی کە بەهۆی نەمانی تەعین مەرکەزیەوە بێکار مابون ،هاوکات حوکمەتی هەرێم بۆچەندین مانگ لێگرتنەوەی موچەی جێگیرکردو تەواوی کرێکارو فەرمانبەرو مووچەخۆری حوکمەت مانگانە مەبلەغێک لەموچەکانیان گلدەدرایەوە.موچەخۆران بەچەندین شێوە لە بەرامبەر بە نەدانی موچە نارەزاتیان سازدەکرد، بەڵام بێوەڵام مانەوە .
بەبارمتە گرتنی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بەبیانوی ئەوەی کە حوکمەتی عێراقی پارە نانێرێ یان هەرشتێکی لەوجۆرە، نەك پێچەوانەی یاسایە هاوکات پێچەوانەی دەستوریشە ، موچەی فەرمانبەری حوکومی هیچ پەیوەندی نییە بە نەوتەوە بەڵکو مافێکە حەقێکە کە دەبێ بدرێ. کرێکار یان ماموستا یان بەقەوڵی عام فەرمانبەر مانگانە کاری خۆی دەکاو ئەرکێك کە لەسەریەتی جێبەجێی دەکا و بەیاساش رێکخراوە .
بەڵام ئەوەی کە لە سیستمی حوکمرانی عێراق و هەرێمی کوردستان هەیە ،ریشەی لەو مڵملانێی سیاسیەدایە کە لەنێوان ئەحزابی بورجوازیدایە و بە دەستور جێگای ئەم جۆرە لە سیستمی سیاسی کراوەتە سەرچاوەی تەواوی کێشە سیاسیەکان لە عێراق و وایکردووە کە لەجیاتی موئەسەساتی دەوڵەت، موئەسەساتی حزبی چەکدار حاکم بێت ، دەزگاکانی تەشریع بە تەواوی ئیفلیج بکرێت. موئەسەساتی دەوڵەتیش گشتی شکڵی بێت، گەندەڵی رۆچێت بەناخی کومەڵگەدا. دزی و راوروتکردنی داهاتی وڵات بە ژێرزەمین و سەرزەمینەوە لە لایەن سەرانی ئەحزابی بورجوازی دەسەڵاتدار لەعێراق و لە هەرێم حەپەلوش بکرێت بە موچەی فەرمانبەرو خانەنشینیشەوە .
هەمو ئەم وەزعیەتە دەرهاویشەتەی ئەم فیدرالیزمە فاشیلەیە کە خەڵکی عێراقی بەشکردووە بەسەر قەومو دینو تائیفەو شێعەو سونەو …هتد سەرەرای ئەمەش پەرلەمان و حوکمەتیش نوسخەیەکە لەو دەستورەی کە رێگە بە موحاسەسە دەدات و ئەم نیزامە سیاسیە بەندە بەتەوافوقاتی سیاسی ئەحزاب و هەرکات شتێك لە بەژەوەندی فڵانە حزب یان فڵانە کوتلەی پەرلەمانی نەبو ئیترموچەی خەڵکو فرۆشی نەوتو دەیان شت کە پەیوەندی بەژیانی خەڵکەوەهەیە، دەکرێنە وەرقەی فشار بۆسەر یەکتر تا ئەوەی دەیانەوێ بچێتە پێشەوە بەکاری دێنن .
بۆیە قوتی خەڵك یەکێکە لەو وەرقانەی کە حوکمەتی عیراق حاڵی حازر بەکاری دێنێت لەبەرامبەر ئەحزابی دەسەلاتدار لە هەرێمی کوردستان .
ئەم سیستمە لە دەسەڵاتی سیاسی و ئەم شێوەیە لە حوکمەتداری هیچ رێگەیەکی نەهێشتوەتە بۆخەڵکی کرێکارو زەحمەتکیش وتەنانەت بۆهەموو ئەو کەسانەش کە زۆڵم وزۆری ئەم دەسەڵاتە بە جۆرێك لە جۆرەکان دەیانگرێتەوە ،تەنها رێگە نەبێت ئەویش نا وتنە بەم سیستمە سیاسیەو دەخاڵەتی خەڵکی کرێکارو زەحمەتکیشی عێراق وکورسستانە و هاتنە مەیدانیەتی لە شێوەی یەك بزوتنەوەی جەماوەری رێکخراوو مونسەجم خاوەن ستراتیج و ئاسۆیەکی رۆشن ، لە پێناوی لابردنی ئەم سیستمە و گێرانەوەی مافە زەوتکراوەکانی خەڵکی مەحروم و بێبەشی ئەم وڵاتە .
ئەگەرنا هەر تەوافوقێکی سیاسی نێوان هەرێم و بەغدا جێگای متمانە پێکردنی نەك خەڵك بگرە خودی خۆشیان نییە و ئەم قەوانە سواوە و ئەم موژدانەی وەفدی هەرێم ئەیدا لای موچە خۆران نابێ هیچ جێگای باوەر بێت. هاوکات بایکۆتی دەوام و رۆشتنەوە بۆماڵەوە جگە لەوەی کە فرسەت ئەدا بە حوکمەت بۆ دارشتنی پلانی بێبنەما هاوکاتێش جۆرێکە بەرازی بون بەم وەزعە .
بەدیلی ئەم بایکۆتە وچونەوە بۆماڵە، رویشتنە بۆسەرکارو مانگرتنە لەکار لە سەر کارەکانتان. کۆبونەوەی گشتی ئێوە لەدەوری خواستەکانتان ، پێکهێنانی رێکخراوێکی جەماوەری سەراسەریە، ئەبێ لێرەوە هەنگاو بنرێت بۆ کۆتایی هێنان بەم سیتمە سیاسیە .
١٨سبتەمبەری ٢٠٢٣
