hkkurdistan
گفتوگۆ لەگەڵ خەسرەوسایە سەرۆکی مەکتەبی سیاسی حزب
ئۆکتۆبەر: وەکو ئاگادارن ماوەیەکە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەت و تیمی یەکێتی لە حکومەت بەشداری کۆبونەوەکانی ئەنجومەنی وەزیران ناکەن، وەکو دەربڕینی نارەزایەتی بەرامبەر بە مامەڵەی پارتی لەگەڵ پێگەی یەکێتی لە حکومەت و دەسەڵاتی سیاسی و ئیداری کوردستاندا..چەند رۆژ لەمەوبەر مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەت ڕاگەیاندنێکی بڵاوکردەوەو یەکێتی بە هۆکاری کێشەکان تۆمەتبارکرد، چ بەوەی کە داهاتی ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی خۆی نانێرێتەوە بۆ ناو بودجەی حکومەت و چ بەوەی تاوانبارانی تیرۆری هاوکار جاف ڕادەستی دادگا ناکات و چەند مەسەلەی دیکە. هەروەها هەندێ مەرج و پێشنیاری خستەڕوو بۆ چارەسەری کێشەی نێوانیان. قوباد تاڵەبانیش بە ڕاگەیاندنێك وەڵامی مەسروری دایەوەو پارتی و مەسروربارزانی بەسەرچاوی کێشەکان ناوزەد کرد، بەوەی کە سزای سلێمانی و ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی یەکێتی دەدات و تاد. بەبڕوای ئێوە تا چ ڕادەیەك ئەم قسانەی هەردوو ڕاستی تێدایە؟
خەسرەو سایە: بەبڕوای من لەفەزای کێشەو ناکۆکیەکانی ئێستای نیوان یەکیەتی وپارتیدا، ئەو تۆمەت و قسانەی کە هەردولا لەسەر یەکتر دەیڵێن ڕاستن و هەردولا خەرێکی ملشکاندنی یەکترن. بەتایبەتیش کە کارمانەی ئەم دوو حزبە پڕە لەتاوان و پیلانگێری بەرامبەر بەیەکتر و خەڵکی کوردستانیش ئەم ڕاستیە باش دەزانێت. لەسەرێکیترەوە ئەزمونی چەند ساڵەی ئەم دوو حزبە و پەیوەندیەکانیان بەڕۆشنی ئەوەی نیشانداوە کە هەرجارێک بکەونە کێشەو ناکۆکیەوە، لەسەر بەرژەوەندیەکانیان، ئامادەن دەست بەرن بۆ قێزەونترین هەڵسوکەوت و پروپاگەندەو بەخشینەوەی تۆمەت لەبەرامبەر یەکدا. تەنانەت زۆرجار دەستیان بۆچەک و کوشتار بردوە. وە هەرکاتێکیش بەرژەوەندیەکانیان یەکانگیر بوبێت وەیا لەژێر فشاری دەوڵەتانی دەرەکیدا، ناچارکرابن، پەیوەندیەکانیان ئاسایی کردۆتەوەو ئینجا کەوتونەتە پیاهەڵدان بەسەر یەکتریداو وەک “براو دۆستی هەمیشەیی و هاوخەبات و هاوچارەنوس” یەکتریان پێناسەکردووە. ئێستا ئەوەی کە پارتی بەیەکیەتی دەڵێت “تۆمەتبارانی تیرۆری هاوکارجاف تەسلیم ناکات و لەسەرویاساوە مەماڵەدەکات” و “داهاتی ناوخۆ کۆناکاتەوە”، وەیان ئەوەی یەکیەتی بەپارتی دەڵێت: “ناوچەی سەوز پشتگوێ خراوەو پارتی بەیەک چاو سەیری پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجەو ڕاپەڕین و گەرمیان ناکات” و دەستی بەسەرداهات و پەیوەندیە دەرەکیەکاندا گرتووە.. هەردولا ڕاست دەکەن، چونکە بەرژەوەندیەکانی نێوانیان لەفەزای قەیرانگرتووی ئێستای کوردستاندا کەوتونەتە بەرامبەر بەیەکەوە و هەرلایەکیان دەیەوێت، ئەوی تریان ناچارکات بەسیاسەت و بەرژەوەندیەکانی خۆیان. بەدڵنیایەوە کاتێک بەرژەوەندیەکانی ئەم دوحزبە یەکانگیر بێت، زۆر بەسادەیی نەک هەر تۆمەتەکانیان لەسەر یەکتر دەکشێننەوە، بەڵکو ئەو تاوانانەشی کردویانە لەبەرامبەر یەکتردا، خەفەی دەکەن و باسی ناکەنەوە. ئەگەر پارتی دەڵیت یەکیەتی پەیڕەوی لەیاساکانی حکومەت ناکاو بکوژانی هاوکارجاف، ڕادەست ناکات ئەوا یەکیەتیش دەلێت، ئەو کەسانەی کە لەیەکیەتی رایانکردووە داڵدەدراوە و پارتی ئیمکانات و چەکو هیزی پێداون! ئەگەر پارتی دەڵیت داهاتی یەکیەتی داهاتی ناوخۆو سنورەکان کۆناکاتەوە، یەکیەتیش دەلێت، موچە نانێرێت و داهاتی نەوتی کوردستان هەر بۆ ناوچەکانی ژێردەسەلاتی پارتی سەرف دەکرێت.. کەوایە هەردولا بەرامبەر بەتۆمەتەکانیان راست دەکەن و هەردولا بۆ بەرژەوەندیە سیاسی و ئابوریەکانی خۆیان و ناچارکردنی ئەویتر کەوتونەتە بەرامبەر بەیەکەوە. دیارە لەم ناکۆکی و کێشانەشدا، ئەوە پارتیە کەدەیەوێت، خۆی بەسەر یەکیتیدا فەرزبکاو بیکاتە پاشکۆی سیاسەتەکانی و یەکیەتیش ئەمەی پێ قەبوڵ ناکرێ و بەهەردولاشیان دەیانەوێت کێشەو ناکۆکیەکانی نێوانیان بکەنە کێشەی خەڵک و مەساری ئەو نارەزایەتیەی خەڵک بۆ لای خۆیان و سیاسەتەکانیان ڕاکێشن و دوربکەونەوە لەوەی کە لەبەرامبەر دەسەڵات و ئەزمونەکەیاندا، ڕاوەستنەوە.
ئۆکتۆبەر: بەڵام ئەوەی لەڕاگەیاندن و قسەی سەرانی یەکیەتی و پارتیدا دەردەکەوێت، ئەوەیە کەناکۆکیەکانی نیوان هەردولایان لەسەر تیرۆری هاوکار جاف، سەری هەڵداوە. بەبۆچوونی ئێوە سەرچاوەو هۆکارێکی سیاسی لە پشتی ئەم کێشانەی نێوان یەکێتیەوە چیە؟ تا چەند مەسەلەی قەیرانی دەسەڵات، دەوری ووڵاتانی ناوچەکە کاریگەری هەیە لەسەر ئەم بارودۆخەی نێوانیان؟
خەسرەوسایە: ئەوە ڕاستە کە ناکۆکیەکانی نیوان یەکیەتی و پارتی لەسەر ئەو تۆمەتانەی کە لەپرسیارەکانتاندا هەیە، تەقیوەتەوە و لەڕواڵەتدا وا باسدەکەن کەکێشەکەیان ئەم بابەتانەیە، بەلام خودی ئەم کێشانە دەرهاویشتەی دۆخێکی سیاسی و ئەو ئاڵوگۆرانەیە کەلە هاوکێشەی نیوان هێزو حزبەکان چ لەسەرئاستی کوردستان و چ لەسەرئاستی عیراقدا، ماوەیەکی زۆر پێشتر لەئێستا هاتۆتەکایەوە.
ئەگەر لەسەر ڕیشەو هۆکاری ناکۆکیەکانی ئێستای نیوان یەکیەتی و پارتی قسەبکەین، سەرەتا دەبێ ئاماژە بەبونی قەیرانێکی سیاسی و ئابوری بکەین کە چەند ساڵە یەخەی بەو سیستەمە گرتوە کە هەردوو حزب لەکوردستاندا، سی سالە لەسەری ڕێکەوتون. قەیرانێک کەلەلایەک حکومەتی لە بێوەڵامی بەرامبەر بەمەسەلە ئابوری و سیاسیەکاندا، ڕاگرتووە و هەردولا باس لە بنبەست و بێتواناییەکەی دەکەن. لەلایەکیتریشەوە، ناڕەزایەتیەکی بەرفراوانی جەماوەری و ئەو بێدەرەتانیەی کەخەڵکی کرێکارو کەمدەرامەتی کوردستانی تێدا ڕاگیراوە، مەترسی تەقینەوەیەکی کۆمەڵایەتی کردۆتە ئەگەرێکی بەردەوام لەبەردەم هەردولایانداو هەردولاش کێشەیان لەسەر ئەوەیە کەچۆن ئەم دۆخە تێپەڕێنن و فەزایەکی ئارام لەبەردەم بازارو کۆمپانیاکانیادا سازبدەنەوە. لەسەرێکیتریشەوە، دۆخی کوردستان ڕاستەوخۆ لەژێر کاریگەری دۆخی سیاسی عێراق و ئەو ململانێیەدایە کەڕەوت و ئەحزابە عێراقیەکان و هیزە میلیشیایەکانیان دەستیان داوەتێ. لەم پەیوەندەدا، هەموان ئاگادری ئەوەن کە لەئەنجامی شکستی حکومەتی عێراقدا، لایەنەکان ناچاربوون بۆ سازدانەوەی دەوڵەت، بچنە ناو پڕۆسەی هەڵبژاردنەوە، ئەمەش دەرگای دابەشکردنەوەی پۆستەکانی سەرۆک کۆمار و سەرۆک وەزیران و ڕیکەوتن لەسەر حکومەتی داهاتووی عێراقی خستەسەرپشت. کێشەکانی نیوان باڵەکانی شیعە، شێعەو سوننە، کێشەکانی ئەمانیش لەگەڵ ئەحزابی ناسیونالیزمی کورد.. بەپیویست چەندین کێشەی هێنایەکایەوە. لەوانەش شکاتەکانی دادگای فیدڕاڵ، ڕیکەوتن لەسەر یاسای نەوت و گاز، بەشی هەرێم لەبودجەی عێراق، بابەتی پێشمەرگەو بەستنەوەی داهاتەکانی ناوخۆ و گومرگەکان بەحکومەتی عێراقەوە.. بەلام ئەوخاڵەی کەلەم دۆخەدا، بەرجەستەبوو ئەوەیە کە لەڕیگای هەڵبژاردنەوە کۆتایی بە”حکومەتی محاسەساتی” لەسەربنامەی دابەشبونە قەومی و تایفەگەری و میلیشیایەکان بهێنرێ و “حکومەتێکی نیشتمانی” دامەزرێت. بەتایبەتی کەڕوداوەکانی داعش، نارەزایەتیەکانی شەقام، ئەوەیان سەلماند کە حکومەتێک کە ئەمریکا بەکۆکردنەوەی دەستەوتاقمی قەومی و تایفەگەری بەناوی دیموکراسیەوە بەسەر خەڵکی عێراقدا دایسەپەند، ناتوانێ نەدۆخی کۆمەلگا رابگرێ و نەلەبەرامبەر تەوژمە دەرەکیەکاندا، خۆی رابگرێ. لەم پەیوەندەدا کێشەی نیوان رەوتی سەدر و مالیکی و تەقینەوەی ناکۆکیەکانی نیوان بالەکانی شیعە لەلایەک و کێشەی لایەنە عیراقیەکان لەگەڵ حکومەتی هەرێمدا، سەری هەڵدا. هاوکات کێشەلەسەر پۆستی سەرۆک کومار و پێگەی یەکیەتی و پارتی لەحکومەتی تازەی عیراقدا، بوە نیشانەیەک لەم دۆخە و بەدوای خۆشیدا ڕیزبەستنی ئەحزابەکان و هاوپەیمانێتی تازەی هێنایەکایەوە. لەم نێوەشدا پارتی لەگەڵ سەدرو سونەیەکان چونە هاوپەیمانێتیەکی تازەوە، یەکیەتیش لەپاڵ مالیکی و حەکیم وعامری و ئەوانیتردا ڕاوەستا و لەکەنار “چوارچیوەی هاوئاهەنگی شیعەکاندا”قەراری گرت. دواتریش هەڵگەرانەوەی مالیکی وچوارچیوەی هەماهەنگی لەیەکیەتی و سەرهەڵدانی هاوپەیمانێتی “ئیدارەی دەولەت” کەپارتی لایەنێکی بوو، تا سودانی وەک سەرۆک وەزیران لەپەرلەماندا دەنگی پێبدرێ.. هەموو ئەمانەش بەزیانی پێگەی یەکیەتی چ لەئاستی عێراق وچ لە کوردستاندا تەواوکرد..
بەدیوێکیتردا ئەوەی کەپارتی لەهەڵبژاردنەکاندا زۆرینەی کورسیەکانی بەدەستهێنا، هاوکات ئەوەی کەحکومەتی تازە حکومەتیکی نیشتمانی بێ، بەپیویست جێگەی هەندێک لایەنی لەق کرد ولەحسباتی سازدانەوەی حکومەتی تازەی عیراقدا، کەوتنە لاوە. لەوانەش یەکیەتی سەرەرای هەوڵەکانی نەیتوانی پێگەی جارانی چ لەئاست عێراق و چ لەئاست کوردستاندا ڕابگرێتەوە. ئەمە فرسەتێک بوو بۆپارتی تا هەم وەک هێزی یەکەم خۆی هەڵخاو هەم کۆتایی بەوە بێنێت، کەلەگەڵ یەکیەتیدا کوردستان پێکەوە بەڕیوەبەرن. بگرە پارتی هەوڵیدا کە یەکیەتی تائاستی ئەحزابەکانی تری ئۆپۆزسیۆن بچوک بکاتەوەو وەک حزبێکی پاشکۆ بەسیاسەت و دەسەڵاتی تاقانەی خۆی جێگای پێبدات، کەدیارە یەکیەتیش ئەمەی پێ قەبوڵ نیەو کەوتە هەوڵدان بۆئەوەی بالانسی خۆی وەک حزبی دەسەلاتدارو شەریک لەگەڵ پارتیدا ڕابگرێ… بەبڕوای من ناکۆکیەکانی ئێستای نێوان ئەم دوو حزبە لەدرێژەی ئەم دۆخەدایە و ئەو تۆمەتانەشی کەبەرامبەر بەیەک دەیکەن، دەرکەوتەی ئەم دۆخەیە. بەدڵنیایشەوە ئەگەر پارتی بەڕۆڵ و پێگەی جارانی یەکیەتی قایل بێت، ئەو کێشانەی ئێستاش باسی دەکەن چارەسەر و ڕیکەوتن لەسەریان زۆر سادەیە. دیارە ئەمریکاو ئێران لەم بابەتەدا ڕۆڵیان هەیە، ئەوەتا فشارەکانی مەکگۆرک بۆسەریان هەردولایانی ناچارکردوە پەرلەمانی کوردستان لەسەر هەڵبژاردنەکانی داهاتوو کۆببنەوە، لەکاتێکدا ئەم بابەتە خاڵی سەرەتای ناکۆکیەکانیان بوو، هەربۆیە نەیانتوانی هەڵبژاردن لەکاتی خۆیدا سازبدەن.
ئۆکتۆبەر: بەبڕوای ئێوە سەرەنجامی ئەم کێشانە بەکوێ دەگەن؟ ئایا دەگەن بەوەی کە حکومەتی هەرێم وەکو حکومەتێکی هاوبەشیان نەمێنێ و هەر هێزە بەشێوەی لامەرکەزی لەگەڵ عێراقدا پەیوەندی سیاسی و ئیداری و یاسایی خۆیان رێک بخەن، وەکو ئەوەی زۆرجار یەکێتی وەکو هەرەشەو فشار باسی دەکات. واتە ئەوەی کە ئەوان ناچاردەبن ئەگەر پارتی هەر سەربابدات لە داواکاریەکانی یەکێتی، ناچارن لەگەڵ بەغدا رێك بکەون و پەیوەست ببنەوە بە ناوەندەوە؟
خەسرەوسایە: با لەپێشدا ئەوە بڵێم کە هەڕەشەکانی یەکیەتی لەزمانی باڤێڵ تاڵەبانیەوە بۆسەر پارتی ئەنجامێکی ئەوتۆی بەدواوە نابێت وزیاتر بۆ ڕاگرتنی ڕیزەکانی حزبەکەی و ڕاکێشانی سەرنجی خەڵکە، چونکە یەکیەتی لە بێئاسۆیی وتەنگانەیەکی سیاسی هەمەلایەنەدا قەراری گرتووە. لەبارەی ڕێکەوتنیش لەگەڵ بەغدا، لەئیستادا ئەوە حوکم دەکات، کەستراتیژی هەموو حزبەکان بەدەسەلات و ئۆپۆزسیۆنەوە، لەسەر گەرانەوە بۆ بەغدا ڕاوەستاوە و هەمویان هەوڵ دەدەن پەیوەندیەکانی خۆیان لەگەڵ حکومەت و لایەنە عێراقیەکان تائەو ئاستە بەرن کەپێگەیەکی خوازراویان پێبدەن.
بەلام ئەوەی کە ئەم دۆخە بۆکوێ دەچێت، بەبڕوای من ڕۆڵی هێزە ئیقلیمیەکان، بەتایبەتیش ئەمریکا وئێران، فاکتۆرێکی کاریگەرە. ئەمە لەکاتێکدایە کە ئەمریکاو ئێران بەجیا لەو ناکۆکیانەی هەیانە هەردولایان، لەسەرئەوە کۆکن کە دۆخی عێراق و کوردستان ئارام بکەنەوەو بوارێک بۆ بازاڕی کۆمپانیاکانیان و سەرمایەگوزاری زامن بکەن. هاتنەکەی مەگۆرک بۆ عێراق و کوردستان، کە هاوکات بوو لەگەڵ هاتنی سەرانی ئێرانی، بەڕۆشنی ئەم ڕاستیەمان پێدەڵیت و هەردولاش هەوڵدەدەن فشار بخەنە سەر لایەنەکان، لەوانەش یەکیەتی و پارتی تا هەم ناکۆکیەکانیان یەکلایی بکەنەوە و هەم لەگەڵ بەغدا ڕێکبکەون. چونکە ئەمریکاو ئێران دەزانن هەم حکومەتەکەی سودانی بەو دۆخە ناجیگیریەوە کەهەیەتی، ناتوانێ بەرگەبگرێ و لەبەردەم هەڵوەشانەوەدایە، هەم دۆخی کوردستانیش دوای سی ساڵ لەحوکمڕانی، ژیانی خەڵک لەوپەڕی بێدەرەتانیدایە و ئەگەری هاتنەمەیدانی فراوانی خەڵکی ناڕازی کردۆتە ئەگەرێکی ڕۆژ.. لەدۆخێکی ئاوادا پارتی لەژێر گوشارەکانی ئەمریکادا، ناچارە بەدەستهەڵگرتن لەو یاریەی کە لەگەڵ یەکیەتی و لایەنەکانی تری کوردستاندا دەیکات سەبارەت بەوەی کە بەڵین دەدات بە کۆبوونەوەو دانوسان لەگەڵ یەکیەتی و حزبەکانداو کەچی بەکردەوە دەستی بۆنابات.. بۆیە دەبێت هەرچۆن بووە چارەیەک بۆ ناکۆکیەکانی لەگەڵ یەکیەتی دا بدۆزیتەوەو ئەگەر بۆ ماوەیەکیش بووە دۆخەکە هێوربکاتەوە. خودی ئەوەی کەلەم ڕۆژانەدا بڕیاریان داوە پەرلەمان کۆبێتەوەو یاسای هەلبژاردن وکۆمسیۆن کارابکەنەوە، نیشانیەکی سەرەتاییە، کەپارتی و یەکیەتی لەژیر فشاری ئەمریکادا، خەریکن ناکۆکیەکانیان هێوربکەنەوە. ئەوەش بڵێم کە سەرەڕای ئاستی ناکۆکیەکانی نێوان یەکیەتی و پارتی، بەلام بەحوکمی تێکەڵبوونی بەرژەوەندیە ئابوریەکانی ئەم دوو حیزبەو کۆمەڵەی ئەو کۆمپانیایانەی کەخەریکی کۆکردنەوەی داهات وتاڵانی و گیرفان پڕکردنن لەناوچەکانی ژێڕ دەسەڵاتی یەکتردا، مەحاڵە کێشەکانی ئێستایان بەرەو شەڕو پێکدادانێکی وابڕوات کەدۆخەکە لەدەستیان دەرچێت.
ئۆکتۆبەر: بەبڕوای ئێوە بەرامبەر بەم ببنەستە سیاسی و حکومەتیە و ئەم سەرگەردانیە سیاسیەی روبەرووی کوردستان بوەتەوەو هەروەها بەرامبەر بە دۆخی ژیان و گوزەران و ئایندەی خەڵك، دەبێ خەڵك چی بکات و چۆن ئەم بارودۆخە تێپەڕێنێ؟ بنەماکان و ئیمکاناتەکان چین و دەبێ چی بکرێ؟
خەسرەو سایە: دەرچون لەم بنبەست و سەرگەردانیەی کە بەرۆکی بەخەڵک و کۆمەڵگای کوردستان گرتووە، هەرئەوەیەکە کۆتایی بەو دەسەڵات و سیستەمەی کەسی ساڵە ژیانی خەڵکی کوردستان دەهاڕی، بهێنرێت و کوردستان بەرەو دەولەتێکی سەربەخۆ و نیزامێکی سیاسی وئابوری واببرێت کەلەلایەن جەماوەر خۆیانەوە بەڕیوەببرێ و کۆمەلگا لەهەموو بوارەکاندا بەدەستەوە بگرن وبەڕیوەی بەرن. بەتایبەتی تاکاتێک کەدەسەڵات و حکومەت لەعێراقدا بەدەست دەستەو تاقمی قەومی و ئاینی و تایفەگەری و میلیشیاکانیانەوە بێت. گەرانەوە بۆ بەغدا کەهەموو حزبەکان هیوای خۆیانیان پیوەگرێداوە، جگە لە ڕاکێشانی ژیانی خەڵکی کوردستان بۆ ناو زەلکاوێک کە لایەنە شیعی و سونی و میلیشایاکان بەپشتیوانی ئیران و ئەمریکاو دەولەتانی ناوچەکە دروستیان کردوە هیچ جۆرە باشبونێکی بەدواوەنابێت.
ئەوەشی خەڵک دەبێ چی بکات لەم دۆخەدا، لەپێشەوە، ڕیزی خۆیان لە سیاسەت و پروپاگەندەی حزبەکان چ ئەوانەی لەدەسەلاتدان و چ ئەوانەشی بەخۆیان دەڵین ئۆپۆزسیۆن جیابکەنەوەو وەک ڕیزێکی چینایەتی سەربەخۆ پێبنێنە مەیدانەوە. هاوکات نابێ هێج چاوەڕوانیان لە بانگەشەی حزبەکان بۆ گەرانەوە و ڕیکەوتن لەگەڵ بەغدادا هەبێ، چونکە پەیوەندی نێوان هەرێم و بەغدا، بەڕیکەوتن بێت وەیا بەوجۆرەی ئێستا هەیە، تاقیکراوەتەوەو خەڵکی کوردستان هیچ قازانج و دەستکەوتێکیان جگە لەگرانی، بێکاری و نەمانی خزمەتگوزاریەکان و ئەو دڵەڕاوکییەی کەهەیان بووە، نەچنیوەتەوە. لەیەک وتەدا بزوتنەوەی نارەزایەتی خەڵکی کرێکارو زەحمەتکێش و لاوان و ژنان و کارمەندو مامۆستاو.. تەنها ئەو ئیمکان و هێزەیە کە ئەگەر بەشیوەیەکی یەکگرتوو فراوان و بەئاسۆیەکی شۆڕشگێرانەوە، بۆ کۆتاییهێنان بەدەسەلاتی ئێستا و گورانکاری ڕیشەیی پێ بنێتەمەیدانەوە، دەتوانێ ئەم دۆخە بەقازانجی خەڵک یەکلابکاتەوە و سیستەمێک دامەزرێنی کەنەک کوردستان لەو گێژاوەی ئیستا دەرکێشێ، بەڵکو خواستەکانی ئێستایان کەبۆ نان و کارو مەعیشەت و ئازادیە بەباشترین شێوە زامن بکات.
